Ayol kishi ko‘chaga chiqib ishlashi mumkinmi yoki yo‘q? Odamlar bu savolga javob berishda uch toifaga bo‘linadilar.
1-toifa. Ayol kishini uyidan tashqarida ishlashi sal kam farz amal xisoblanadi. U ham erkak kishi kabi ishlashi kerak.
2-toifa. Ayol kishini ko‘chaga chiqib ishlashi mumkin emas.
3-toifa. Ayol kishini ko‘chaga chiqib ishlashi mumkin. Ammo sharti bor.
1-toifadagilar. Ayol kishi shaxs sifatida jamiyatni yarmi xisoblanadi. Faqat uyda o‘tirib , kiyimlarni yuvib, dazmollab, taom tayyorlab, uyni tozalab, bolalar tarbiyasi bilan shug‘ullanib uyida o‘tiraverishi to‘g‘ri emas. Balki u ham jamiyat ishlarida faol qatnashib, o‘zini qobiliyatini, iqtidorini namoyon qilib, mehnat qilishi va o‘z mehnatini samarasini olishga haqli. Iqtisodiy jihatdan oilaga o‘z ulushini qo‘shishi kerak.
2-toifadagilar. Ayol kishining asosiy vazifasi uyida bo‘lishi kerak. Uy ishlarini idora qilishi, uy yumushlarini bajarishi, bolalar tarbiyasi, erini xizmati, o‘zini iffatini saqlab, erini molini himoya qilib, eriga bo‘yin toblamasdan, itoat qilishi kerak.Bu haqda Alloh ta’olo kalomi Qur’oni karimning Niso surasi 34-oyatida marhamat qiladi:
الرجال قوامون على النساء
Erkaklar ayollar ustidan rahbardurlar[1]
Ushbu oyatni nozil bo‘lishi xususida bir qancha mufassirlar va Hasanul Basriy quyidagi rivoyatni keltiradilar. Rosuli akram S.A.V ning oldilariga bir ayol kelib, eridan shikoyat qildi. Eri uni yuziga bir tarsaki urganini aytdi. Shunda Rosuli akram: “Sen ham qasos olishing mumkin. Ering qanday urgan bo‘lsa,shunday urasan dedilar.” Haligi ayol xuzurlaridan chiqib uyiga yetmasdanoq mazkur oyat nozil bo‘ldi. Shu onda xaligi ayolni ketidan odam yuborib, xuzurlariga qaytishini aytdilar. Ayol keldi. “Robbim bu haqda oyati karima nozil qildi va eringni senda haqqi bor ekan. Undan qasos olmaysan” dedilar.
Imom Ahmad Abdurohman ibn Avf roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda Payhambarimiz sallallohu alayhi va sallam : “Agar ayol kishi besh vaqt namozini o‘qisa, bir oy (Ramazon) ro‘zasini tutsa, farjini (haromdan) saqlasa, eriga itoat qilsa, unga “Jannatning qaysi eshigidan xohlasang kiraver”, deyiladi, deganlar”
Ayol kishi eriga itoatsizlik qilib, ishlayman deb turib olsa va ko‘chaga chiqib ketsa, endi uyidagi ishlarni to‘la-to‘kis nazorat qila olmay qoladi. Ishlari bilan ovora bo‘lib, bolalariga bir enagani bolalari tarbiyasi uchun tayinlaydi. Va bolalari tarbiyasini buzib tarbiyalagan o‘sha xizmatchiga topgan pulidan sarflaydi. Natijada qosh qo‘yaman deb, ko‘z chiqaradi. Oila isloh bo‘lishi o‘rniga, parokanda bo‘ladi. Bolalarini yoqotadi. Ko‘chadagi ishlari bilan mashg‘ul bo‘lib, ko‘pincha eriga ham to‘la-to‘kis risoladagidek xizmat qilaolmaydi. Ayrim erkaklar esa ayoli topayotgan pulga o‘rganib qolib, oila boqish masalasiga beetiborlik qilib, hamma yukni ayol kishi bo‘yniga yuklab qo‘yadi. Ayol kishi esa ko‘chada ishlab, charchab keladi va ayrim uy yumushlarini bajarishi kerak bo‘ladi. Ham ko‘chada, ham uyda ishlab qiynalib ketgandan keyin, ayrim ishlarda eriga itoat qilmay, bo‘yin tovlashga o‘tib, gap qaytarishni boshlaydi. O‘zini pul topib kelayotganini ta’na qiladi. Va oilada janjal paydo bo‘ladi. Endi ayol eri uni qadriga yetmayotganini anglagandek bo‘ladi. Unga nisbatan kundan-kunga nafrati kuchayib boradi. Uni tushinadigan, qadriga yetadigan, uni asrab-avaylaydigan boshqa bir erkakni istab qoladi. Oxir –oqibat ko‘p oilalardagi bunday yashash tarzi ularning ajrashib ketishlariga sabab bo‘ladi.
3-toifadagilar. Ayol kishi asosiy ishlarni uyida bajaradi. Shu bilan birga ko‘chaga chiqib ishlashga ham haqli bo‘ladi.Ammo bir sharti bilan. Ishlaganda ham ayollarga munosib sohalarda ishlashi kerak bo‘ladi. Qanday? Ya’ni axloqiga ziyon yetmaydigan, erkaklarga aralashib yurmaydigan, oilasini buzilishga olib kelmaydigan. Masalan tibbiyot sohasida, xamshiralik, bolalar shifokori yoki ta’lim sohasida ishlashi, o‘qituvchi, murabbiya yoki faqat ayol-qizlar ishlaydigan korxonada, yoki shunday soha bo‘lsinki – bu sohada erkaklarning ishlashi mumkin bo‘lmaydigan bo‘lishi kerak. Shunday bo‘lganda oila rahbarlari bo‘lgan ularning erlari ham ishlashlariga rozilik beradilar. Natijada oilaning moddiy holatini bir oz yaxshilanishiga xissa qo‘shgan bo‘ladilar. Va oilani gullab-yashnashiga o‘z mehnatlari bilan ko‘mak bergan bo‘ladilar.
Yuldashev Izzatulloh
Toshkent islom instituti “Tillar” kafedrasi o‘qituvchisi
[1]Abdulaziz Mansur.Qur’oni karim ma’nolar tarjima va tafsiri -Toshkent. 2009.
O‘qilishi: Shahidallohu annahu laa ilaha illa huva val malaaikatu va ulul ilmi qooiman bilqisti laa ilaha illa huval ’aziyzul hakiym.
Ma’nosi: "Alloh adolat ila turib, albatta, Undan o‘zga iloh yo‘qligiga shohidlik berdi. Farishtalar va ilm egalari ham guvohlik berdilar. Undan o‘zga iloh yo‘q. U aziz va hakim Zotdir" (Oli Imron surasi, 18-oyat).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: "Kim ushbu oyatni o‘qib, oxirida "Allohdan boshqa iloh yo‘q ekanligiga men ham guvohman" desa, Alloh taolo ushbu oyatning harflari adadicha farishtalarni qiyomat kunigacha o‘sha kishining haqqiga istig‘for ayttirib qo‘yadi".
U zot alayhissalom boshqa hadisda bunday deganlar: "Kim uyquga yotishidan oldin ushbu oyatni o‘qisa, Alloh taolo yetmish mingta farishtani yaratadi va ular qiyomat kunigacha o‘sha kishining haqqiga istig‘for aytib turadilar".
Abu G‘olib aytadilar: "Men Kufaga tijorat qilish uchun borganimda A’mashga qo‘shni bo‘lib turdim. Shunda u kishini har kecha ushbu oyatni takror va takror o‘qigani va undan keyin: "Men ham Alloh guvohlik bergan narsaga guvohman, men ushbu guvohligimni Allohga omonat qilib topshiraman. Qiyomat kunida Alloh taolo menga omonatimni qaytargay" deganlarini eshitar edim.
Shunda u kishidan buning sababini so‘raganimda, aytgan edilar: "Abu Voil menga Ibn Mas’uddan rivoyat qilib aytgan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: "Kim ushbu oyatni o‘qib, oxirida ushbu kalimalarni aytsa, qiyomat kunida Alloh taolo unga xitob qilib bunday deydi: "Bandam menga bergan va’dangda turding, ya’ni tavhidda, Men ham O‘z va’damda turaman. Ey, maloikalarim! Jannatning hamma eshiklarini ochinglar, bu bandam xohlagan eshigidan kirsin", deydi".