Shimoliy mintaqalarda mayda tuyoqli, kiyiksimonlar oilasiga mansub kichik jussali hayvon yashaydi. Bu kiyikning lotincha nomi Moschus moschiferus bo‘lib, u “misk chiqaruvchi kiyiklar” turiga kiradi.
Tanasining uzunligi 1 metr, dumi 4-6 santimetr, yerdan balandligi 70 santimetr, vazni 11-18 kilogramm keladi. Orqa oyoqlari old oyoqlaridan biroz uzunroqdir. Erkagining yuqori lablari ostidan 7-9 santimetr uzunlikdagi tishlari chiqib turadi. Ushbu jonzotlar Sharqiy Sibir, Sharqiy Himolay, Tibet, Saxalin oroli va Koreyada tarqalgan bo‘lib, asosan tog‘lardagi qoyalarda yashaydi. Shuningdek, ularda misk ishlab chiqaradigan bezlar mavjud. Ushbu bez jigarrang tuk bilan qoplangan teri xaltachalarda joylashgan.
Misk kiyikning qorin (kindik) qismida shakllanadi. Keyin o‘sha yerdagi qo‘ng‘irrang teri xaltachalarga to‘lgach, kiyik xarsangtoshga qornini ishqaydi. Ishqalanish natijasida kindik atrofidagi xaltachalar ichi to‘la misk bilan yerga to‘kiladi. Uning rangi qora bo‘ladi. Misk izlovchilar tog‘lardan ana shu xaltachalarni terib keladilar.
Voyaga yetgan erkak kiyikning bitta bezida 10-20 gramm tabiiy misk mavjud bo‘lib, qimmatbaho mahsulot hisoblanadi. Miskning kimyoviy tarkibi juda murakkab: yog‘ kislotalari, mum, aromatik va steroid birikmalar va xolesterin esterlari. Misk hidining asosiy tashuvchisi makrotsiklli misk ketonidir.
Ushbu miskni xalq tilida mushk ham deyilib, parfyumeriya sanoatida hamda tibbiyotda ishlatiladi. Qadimda arablar va tibetliklar miskdan erkaklik jinsiy quvvatini oshirishda foydalanishgan.
“Misk” kalimasi Qur’oni Karimning Mutoffifin surasining 25-oyatida Abrorlarning vasfida kelgan.
Ibn Shihob rahimahulloh Anas roziyallohu anhudan qilgan rivoyatida: “…So‘ng jannatga kirgizildim, qarasam unda marjondan bo‘lgan qubbalar bor ekan. Va tuprog‘i misk ekan…”, – deb aytiladi. Muttafaqun alayh.
Internet ma’lumotlari asosida Nozimjon Iminjonov tayyorladi
Abu Bakr roziyallohu anhuning muhabbati
Buyuk sahobiy Abu Bakr roziyallohu anhu bunday deydilar: “Biz hijratda edik. Men juda chanqab turgan edim. Ozgina sut olib kelib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga uzatdim va: “Yo Allohning Rasuli, ichib oling”, dedim. Rasululloh ichdilar-u, mening chanqog‘im qondi”.
Bu gaplar aynan haqiqat. Abu Bakr roziyallohu anhu chin dildan shunday dedilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ichdilar va Abu Bakr roziyallohu anhuning chanqoqlari qondi. Bu muhabbatning go‘zalligini his qila olyapsizmi? Bu o‘zgacha, xos bir muhabbatdir...
Savbon roziyallohu anhuning muhabbati
Payg‘ambar alayhissalom dastyorlari Savbon roziyallohu anhuning oldida kun davomida bo‘lmadilar. Nabiy alayhissalom qaytib kelganlarida Savbon roziyallohu anhu u zotga qarab: “Ey Allohning Rasuli, meni yolg‘iz tashlab ketdingiz”, dedi-da, yig‘lab yubordi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Shunga yig‘layapsanmi?” – dedilar. Savbon roziyallohu anhu: “Yo‘q, Rasululloh! Lekin jannatda sizning va o‘zimning martabamni yodga olib qo‘rqib ketdim. Alloh taoloning mana bu oyati esimga tushdi: «Kimda-kim Alloh va Payg‘ambarga itoat etsa, ana o‘shalar Allohning in’omiga erishgan zotlar, ya’ni, payg‘ambarlar, siddiqlar, shahidlar va solih kishilar bilan birgadirlar. Ular esa eng yaxshi hamrohlardir»[1]. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Xursand bo‘laver! Sen ham o‘zing muhabbat qo‘yganlar bilan birgasan”, dedilar.
Savod ibn G‘oziyyaning muhabbati
Savod ibn G‘oziyya Uhud g‘azoti kunida qo‘shinning markazida turardi. Nabiy alayhissalom qo‘shinga qarata: “Saflarni rostlanglar, to‘g‘ri turinglar!” – dedilar. Qarab borar ekanlar Nabiy alayhissalom Savod roziyallohu anhuning to‘g‘ri turmaganini ko‘rib: “Rostlangin, ey Savod!” – dedilar. Sahobiy: “Xo‘p”, dedi-yu, biroq to‘g‘irlanmasdan turaverdi. Payg‘ambar alayhissalom u tomonga yaqinlashib, qo‘llaridagi misvoklari bilan sahobiyning biqiniga niqtab: “Savod, to‘g‘ri turgin!” – dedilar. Savod: “Og‘rittingiz, Rasululloh! Alloh taolo sizni haq ila yuborgan bo‘lsa, endi men sizdan o‘ch olishim uchun imkon bering”, dedi. Payg‘ambarimiz alayhissalom qorinlarini ochib: “Qasosingni olvol, Savod”, dedilar. Savod roziyallohu anhu egilib qorinlarini o‘pa boshladi va: “Yo Allohning Rasuli, bugun shahidlik kunidir, shuning uchun ham oxirgi onlarimda tanam sizning muborak tanangizga tegib qolishini xohladim”, dedi.
Jobir ibn Abdulloh roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Minbar yasalmasidan avval Nabiy sollallohu alayhi vasallam xurmoning tanasiga suyanib xutba qilar edilar. Bir muddat o‘tib, minbar joylashtirilganidan so‘ng Nabiy sollallohu alayhi vasallam minbarga ko‘tarildilar. Shunda o‘sha xurmo tanasidan (yosh boladay) o‘ksik ovoz chiqdi. Uni, hatto biz ham eshitdik. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam keldilar-da, unga qo‘llarini tekkizdilar. Zum o‘tmay u tinchib qoldi” (Imom Buxoriy rivoyati).
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Niso surasi, 69-oyat.