Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Iyun, 2025   |   14 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:50
Peshin
12:28
Asr
17:37
Shom
19:59
Xufton
21:36
Bismillah
10 Iyun, 2025, 14 Zulhijja, 1446

PASHSHA HAQIDA NIMALARNI BILAMIZ?

29.08.2019   12210   6 min.
PASHSHA HAQIDA NIMALARNI BILAMIZ?

Pashsha ikki qanotli hasharotdir. Dunyoda turli rangdagi va uzunlikdagi pashshalar mavjud. Aniqrog‘i, yer yuzida 100 mingdan ortiq turdagi pashshalar bor. Ularning ichida eng mashhuri uy pashshasidir.

Pashshalar tuxum qo‘yish orqali ko‘payadi. Urg‘ochi pashsha chiqindilar, chirindilar, hayvonlarning tezaklari orasiga yuzlab tuxumlar qo‘yadi. Bir kun davomida mazkur tuxumlardan yuzlab lichinkalar chiqadi. Lichinka to pashshaga aylangunicha ikki hafta davomida axlat bilan oziqlanadi.

Pashshalarning beshta ko‘zi bo‘lib, shundan ikkitasi boshqa ba’zi hasharotlarnikidek murakkab tuzilishga ega. Murakkab ko‘zlar boshning ikki tarafidajoylashgan bo‘lib, boshning katta qismini egallaydi. Uchta ko‘z esa peshona qismida joylashgan bo‘lib, sodda tuzilishga ega. Mazkur uchta ko‘z pashsha uchun kompas vazifasini bajaradi. Pashshaning ko‘zlari minglab olti burchakli linzalardan tashkil topgan. Aniqroq qilib aytsak, har bir ko‘z to‘rt mingta linzadan iboratdir. Har bir linza yonidagi linzadan alohida va boshqa tarafga qarab joylashgan. Shu bois ular atrofidagi narsalarni ko‘rib, kichik bir harkatni ham tezda ilg‘ay oladi. Pashsha bu ko‘zlari yordamida katta tezlikda parvoz qila turib, yo‘lini o‘zgartira oladi, uni ovlamoqchi yoki urmoqchi bo‘lganlardan ustalik bilan qocha oladi.

Yorug‘lik miqdori qanchalik katta bo‘lsa, pashsha yaxshiroq ko‘ra oladi.

Pashshalarning hayoti ikki haftadan oshmaydi, ammo ular shu muddat ichida yuzlab tuxumlar qo‘yadi.

Pashshaning tanasi asosan uch qismdan: bosh, ko‘krak va qorindan iborat.

Pashsha tanasining devorlari uch qavatlidir.

Pashshaning tanasi mayin tuk bilan qoplangan.

Pashshaning bosh qismida, ikki ko‘zi o‘rtasida joylashgan shoxlari unga ozuqa topish va xatardan ogoh bo‘lishga imkon beradi.

Pashshaning xartumi ham bo‘lib, bu a’zo ozuqani so‘rib olish uchun xizmat qiladi.

Pashsha oyoq va qanotlarini harakatga keltirish uchun ko‘kragi ichidagi muskullaridan foydalanadi.

Pashshaning oyoqlari oltita bo‘lib, yurish uchun ishlaydi. Oyoqlar uchi tirnoq (yopishib olish xususiyatiga ega bo‘lgan yopishqoq kapillyar) bilan tugaydi. Bu tirnoqlar silliq yuzalarga, shiftga va devorlarga yopishib turishga ko‘mak beradi.

Pashshaning qanotlari nozik bo‘lib, unda ham qon tomirlari mavjud. Bu tomirlar qanotga qon kelishini ta’minlaydi. Natijada qanotlar serharakat va baquvvat bo‘ladi. Aytgandek, pashsha boshqa ko‘plab hasharotlardan farqli o‘laroq bir juft qanotga ega. Boshqa hasharotlarda esa to‘rtta qanot bo‘ladi.

Pashshalar barcha tarafga qarab ucha oladi: yon taraflarga, ortga-oldinga, yuqoriga-pastga.

Pashsha tanasining yon tomonidagi teshikchalar orqali nafas oladi.

“Nafas olish bo‘shliqlari” deb nomlanuvchi mazkur teshikchalarning sakkiz jufti qorin qismida, ikki jufti ko‘krak qismida joylashgan. Havo ushbu bo‘shliqlar orqali oqib kiradi, keyin tananing barcha qismlariga yetkazadigan naychalarga o‘tkaziladi.

Pashsha soatiga 8 kilometr tezlikda ucha oladi.

Pashshaning yuragi bir daqiqada taxminan 1000 martagacha uradi.

Pashshalar shimoliy va janubiy qutbdan boshqa hamma joyda yashaydi.

Pashsha bezgak, ensefalit (miya shamollashi) kabi bir necha kasallik viruslarini tarqatadi.

Pashshalardan ba’zi kasalliklarni davolashda, shuningdek, yaralar va kuyishlarni muolaja qilishda foydalaniladi. Ayrim tadqiqotlarda aniqlanishicha, pashshaning tanasida juda ko‘p antibiotiklar mavjud ekan.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

 

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qachonki birortangizning idishiga pashsha tushib qolsa, uning hammasini suyuqlikka botirsin, so‘ngra tashlab yuborsin. Chunki uning ikki qanotining birida shifo, boshqasida dard bor», dedilar». Buxoriy va Abu Dovud rivoyat qilganlar. Abu Dovud: «Va albatta, u (pashsha) dard bor qanoti ila himoyalanadi»ni ziyoda qilgan.

Ushbu hadisda pashshaning bir qanotida kasallik, boshqasida shifo bo‘lishi aytilyapti. Pastdagi rivoyatda esa pashshalar kasalligi bor qanoti bilan himoyalanishi ham eslatilmoqda. Demak, pashsha ovqatimizga tushayotganda, kasallik bor qanotini ovqat tarafga tushirib, shifosi bor qanoti yuqorida qolar ekan. Shu bois taomimizga pashsha tushib ketsa, tashqarida turgan qanotini ham ovqatimizga botirib olamiz. Shunda dardli qanot tarqatadigan kasallikni shifoli qanotdagi moddalar yo‘q qiladi.

Xo‘sh, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bundan o‘n to‘rt asr oldin pashshaning qanotlarida dard va shifo bo‘lishini qayerdan bilib aytdilar ekan? Albatta, bu ilmiy haqiqatni u kishiga Alloh taoloning O‘zi bildirgandir!

Alloh taolo kichik bir jonzot bo‘lmish pashshani ana shunday imkoniyatlar bilan yaratgan.

So‘zimizni mana bu oyat bilan yakunlaymiz:

يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَن يَخْلُقُوا ذُبَاباً وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِن يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئاً لَّا يَسْتَنقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ

“Ey odamlar! Bir masal aytilmish, bas, unga quloq soling! Albatta, sizlar Allohni qo‘yib, topinayotgan narsalaringiz, agar barchalari birlashsalar ham, bitta pashsha yarata olmaslar. Va agar pashsha ulardan biron narsani tortib olsa, undan o‘shani qutqarib ololmaslar. Talab qiluvchi ham, talab qilingan ham ojiz bo‘ldi”. (Boshqa katta jonzotlarni qo‘ysinlar-u, eng kichik, eng haqir, eng ahamiyatsiz ko‘ringan pashshani yaratishga urinib ko‘rsinlar. Yarata olmaslar. Xo‘sh, endi bir dona pashshani yarata olmagan butga qanday qilib topinish, sig‘inish, aytganini (agar aytolsa,) qilish mumkin? Aslo mumkin emas. Umuman aqlga, mantiqqa to‘g‘ri kelmaydi. Pashsha juda zaif, haqir jon. Ammo, u sabab bo‘lib ba’zi bir kasalliklarni tashib keltirsa, hammasi to‘planib, harakat qilsa ham, o‘sha kasallikdan zarar ko‘rayotganni yoki o‘layotganni qutqarib qololmaydilar. Buni hamma hayotda ko‘rgan. «Talab qiluvchi ham, talab qilingan ham ojiz bo‘ldi». Ya’ni, Allohdan o‘zganing ibodatini talab qiluvchi ham, ibodati talab qilingan narsalar ham ojizdirlar. Biron narsa qo‘llaridan kelmas.) (Haj surasi, 73-oyat).

 

Internet ma’lumotlari asosida Nozimjon Hoshimjon tayyorladi

 

 

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

INSON QADRINING YANA BIR YAQQOL IFODASI

04.06.2025   11591   2 min.
INSON QADRINING YANA BIR YAQQOL IFODASI

Munosabat

Insonning qalbi birgina shirin so‘zdan quvonib, to‘lqinlanib ketadi: yayraydi, yashnaydi, boshqalarga ham ezgulik sog‘inadi, shodlik va baxt ulashadi.

Joriy yilning 31 may sanasida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Haj ziyorati uchun Makkai mukarramada bo‘lib turgan O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy shayx Nuriddin Xoliqnazar bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilar holidan xabar olgani qalblarimizga surur, xursandchilik va shukronalik baxsh etdi. Davlatimiz rahbari barcha ziyoratchilarga salom yo‘llab, yurtimizga sog‘-omon kelishlarini tiladi. Unutilmas bu voqelik hojilarimizni behad sevintirdi.

Shukrki, mamlakatimizda tinchlik-totuvlik barqaror. Har bir inson hayotdan rozi bo‘lib, baxtli-saodatli umr kechirishi uchun barcha imkoniyatlar mavjud. Mehnat qilgan, harakat qilgan farovon hayot kechirmoqda. O‘z orzu niyatlariga yetmoqda. Albatta, bunda osoyishtalik ne’matining o‘rni beqiyos.

Yangi O‘zbekistonning har tongi taraqqiyot tongi sifatida otmoqda. Barcha sohalarda yangilik va yaxshiliklar bo‘lmoqda. Jumladan, Haj va Umra tadbirlarini yuqori saviyada tashkil etish, mo‘min-musulmonlarning ushbu ibodatlarini chiroyli ado etishlari uchun sharoit va qulayliklar yangi bosqichga olib chiqildi.

Xususan, bu yilgi haj mavsumiga yuqori darajada tayyorgarlik ko‘rildi. Makkai mukarrama hamda Madinai munavvara, qolaversa, Mino vodiysida ziyoratchilar uchun barcha sharoit hozirlandi. Issiq kunlarda yurtdoshlarimizga qo‘shimcha qulaylik yaratish maqsadida Arafot hududidagi chodirlar yopiq tarzda barpo etildi. Ularning atrofi issiq o‘tkazmaydigan panellar bilan o‘raldi, ichkariga sovutish tizimi o‘rnatildi, gilam va to‘shaklar solindi.

Mamlakatimiz hojilariga ko‘rsatilayotgan e’tibor, ular uchun yaratilgan qulayliklarni Saudiya Arabistonining haj ishlari mas’ullari va o‘zga yurt hojilari ham e’tirof etib, havas bilan qaramoqda.

Ayni paytda ziyoratchilarga 300 dan oshiq guruh rahbari, 50 nafar oliy toifali shifokor, 10 dan ziyod oshpaz va boshqa mutaxassislar xizmat ko‘rsatib, hamrohlik qilmoqda.

Ziyoratchilarimiz berilayotgan e’tibor va g‘amxo‘rlikdan mamnun bo‘lib,  Yaratgandan mamlakatimiz tinchligi, xalqimiz farovonligini so‘rab duo qilmoqda.

Zotan, yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya barcha islohotlarning asosini tashkil etayotgan ayni pallada hojilarimiz ham ushbu jarayonga o‘z hissalarini qo‘shish, yurtimizga qaytgandan so‘ng bor kuch-g‘ayratlarini yurt tinchligi va taraqqiyoti, oilalar totuvligini ta’minlash, yoshlar ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanish, ehtiyojmandlarga ko‘mak berishdek savobli ishlarga safarbar etishlarini ta’kidlamoqdalar.

 

Zayniddin ESHONQULOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi

o‘rinbosari.

Maqolalar