Tanlovga!
Ro‘za tutmaslikka sabab bo‘luvchi uzrlar
Hukmlarining yengilligi va buyruqlarining moslashuvchanligi borasida Islom dinning katta ustunligi Ro‘zada o‘z aksini topgan. Va shuningdek, Alloh taoloning ro‘za oyatida:
يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ
“Alloh sizlarga yengillikni xohlaydi va sizlarga qiyinchilikni xohlamaydi.” (Baqara surasi 185- oyat) - deyishligi bilan Islom naqadar yengil ekanligi namoyon bo‘ladi.
Shuning uchun, ro‘za tutishlik mashaqqatli yoki uzrli bo‘lgan hollarda ro‘za tutmaslik joiz bo‘ladi. Bunday holatlar esa 2 turga bo‘linadi:
1)Ro‘za tutmaslikni muboh qilib, qazosini vojib qiluvchi holatlar.
2)Ro‘za tutmaslikni muboh qilib, fidyani vojib qiluvchi holatlar.
1) Ro‘za tutmaslikni muboh qilib, qazosini vojib qiluvchi holatlar:
-Safar. Islom o‘z shahridan shar’iy safar masofasicha uzoqda bo‘lgan musofir kishiga ro‘za tutmaslikka ruxsat beradi.
-Kasallik. Bemor – kasalligi ziyoda bo‘lib ketishidan qo‘rqsa, ro‘za tutmaslik joiz bo‘ladi.
- Homilador va emizikli ayol. Homilador yoki emizikli ayol - o‘zidan yoki farzandidan xavfsirasa, Islom bunday muslimaga ro‘za tutmaslikka ruxsat beradi.
- Halok bo‘lishdan xavfsirash. Agar ro‘zadorga qattiq chanqoq va ochlik yetib, o‘lib qolishdan xavfsirasa, unga ham ro‘za tutmaslik muboh bo‘ladi va qazosi vojib bo‘ladi.
2) Ro‘za tutmaslikni muboh qilib, fidyani vojib qiluvchi holatlar:
- Bunday uzr bittagina holos. U ham bo‘lsa, tuzalmas kasallik va doimiy zaiflik sabab ro‘za tutishlikdan doimo ojiz bo‘lish.
Bunga «Shayxul foniy» ya’ni doim ro‘za tutishdan ojiz va tuzalishlikdan umidini uzgan bemor kishilar kiradi. Agar bunday kishilar qishin-yozin ro‘za tutishlikdan ojiz bo‘lsalar, bunday holatda ro‘za tutmaydi va tutmagan har bir kuniga fidya to‘laydilar.
«Fiqhul Hanafiy fi savbihil jadid» kitobi asosida tayyorlandi.
Toshkent Islom instituti talabasi
Muhammad Ali Muhyiddin
Savol: Chatgpt (sun’iy intellekt) orqali diniy savollarimizga javob olsak bo‘ladimi, shu javoblarga amal qilsak bo‘ladimi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Yo‘q, bu joiz emas. To‘g‘ri, Chatgpt platformasi ayrim sohalarda insonlarga foyda bermoqda. Ammo diniy savollarga to‘g‘ri javob berishga ojizlik qiladi. Chunki u ham inson omili tomonidan ishlab chiqilgan bir mahsulot. Qolaversa, ba’zan savollarga taxminiy javoblar, hatto bu masala falon kitobda bor deb, arabiy iboralar ham berishi mumkin. Lekin u keltirgan iboralar na u aytgan kitobda va na boshqa fiqhiy manbalarda uchramaydi. Shu bois shar’iy masalalarga ahli ilm, mutaxassislarga murojaat qilish orqali yechim topish darkor. Alloh taolo oyati karimada bunday marhamat qilgan:
فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
“Agar bilmaydigan bo‘lsangiz, zikr ahlidan so‘rangiz!” (Anbiyo surasi, 7-oyat).
Musulmon odam biror narsani bilmay qolsa, uni biladigan kishidan, o‘sha sohaning «zikr ahli»dan o‘rganishi lozim bo‘ladi. Shunday ekan, e’tiqod va dinu-diyonatga tegishli narsalarni ham shu sohaning bilimdonlaridan so‘rash talab etiladi. Buyuk tobeiy Ibn Sirin rahimahulloh bunday deganlar:
إن هذا العلم دين فانظروا عمن تأخذون دينكم. رواه مسلم
“Albatta, bu ilm dindir. Bas, diningizni kimdan olayotganingizga qaranglar” (Imom Muslim rivoyati).
Mazkur iboraning sharhida Mulla Ali Qori rahimahulloh bunday deganlar:
“Bu ilm” so‘zidan murod Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ummatga olib kelgan Qur’oni karim va hadisi sharifdan iborat bo‘lgan ta’limotdir. Uni ishonchli va adolatli zotlardan olmoqdamisiz yoki yo‘q, shunga nazar solinglar, ya’ni qayerdan, kimdan ilm olayotgangizni aniq bilinglar”. (“Mirqotul mafotih” kitobi). Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.