Inson dunyoda saodatli hayot kichirishi uchun Alloh taolo yer yuzini yashashga qulay qilib yaratdi. Unda turli xil o‘t o‘lan, tog‘-toshlarni, dengiz-daryolarni, hayvonot olamlarini va yana ko‘plab ne’matlarini yaratib, barchasini bani basharga bo‘ysundirib qo‘ydi. Biz Robbimiz bergan bu ne’matlarni sanash bilan sanog‘ini tugata olmaymiz. Inson faqatgina Alloh ta’olo bergan barcha ne’matlarni e’tirof etib, u ne’matlar uchun shukr qilsa, Allohga haqiqiy bandalikni bajo keltirsagina, shokir bandalar safidan joy oladi. Har bir inson Alloh taolo bergan ne’matlari uchun shukr qilishi kerak. Noshukrlik kufroni ne’matdir. Mo‘min-musulmonlikka ziddir. Shukr qilish bilan birga solih amallarni ko‘proq qilishga, ota-onaga, qarindosh-urug‘larga, qo‘ni-qo‘shnilarga yaxshilik qilib, Allohning roziligini axtarishga harakat qilish mo‘minga xos go‘zal xislatlardandir.
Alloh taolo: “Agar shukr qilib, iymonli bo‘lsangizlar, Alloh sizlarni nega azoblasin?! Axir Alloh (bandalarining toat-ibodatlariga savob ato etish bilan) shukr qiluvchi va biluvchi bo‘lgan zot-ku?!” (Niso, 147 oyat) Bu muborak oyat orqali Alloh taolo shukr iymonga bog‘liq fazilat ekanligini ma’lum qiladi.
Payg‘ambarimiz Muhammad solallohu alayhi vasallam barcha go‘zal amallarni o‘zlarida mujassam etgan zot edilar. Shukr qilishda ham u zotga yetadigan biror bir kishi topilmasligiga shubha yo‘q. Sababi, Alloh taologa duolari ijobat bo‘ladigan kishi bo‘la turib, U zotdan ko‘p mol dunyo berishini so‘ramagan edilar. Balki, Alloh bergan rizqqa qanoat qilib yashaganlar. Ochlikdan qorinlariga tosh bog‘lab yurganlarini bilamiz. Shukrning fazilatlaridan yana biri shuki, inson shukr qilsa rizqi yana ziyodalashadi. Bu haqida Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhu: “Ne’mat shukrga bog‘langandir, shukr ziyodalikka bog‘langandir. Shukr kesilmaguncha, ziyodalik kesilmaydi”, deganlar.
Shukr qiluvchi kishida mehr-muruvvat, insof-diyonat, qanoat, sabr kabi axloqlar mavjud bo‘ladi. Bu axloqlar esa insonni dunyo va oxirat saodatiga boshlaydi.
Shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy hafizahulloh: “Har bir inson o‘z holiga, hayotiga, qismatiga, taqdiriga rozi bo‘lishni, shukr qilishni o‘rganishi kerak. Chunki, bu hayotni unga Alloh subhanahu va taolo ravo ko‘rdi va shunday bo‘lishini iroda qildi. Shuning o‘zi katta marhamat, shuning o‘zi katta bir ne’mat. Shukr qilsak Alloh bundan ham ziyoda qilishi mumkin. Ammo noshkurlik qiladigan bo‘lsak, boshqa hayotlarga havas qiladigan bo‘lsak, o‘zimizdagi boridan ham mahrum bo‘lib qolishimiz mumkin”, deganlar.
Inson ko‘p gunohlarga noshkurligi sababidan qo‘l urib, turli jinoiy ko‘chalarga kirib qoladi. Natijada Allohning g‘azabiga uchrab, oxirat hisob-kitobini unutadi. Oz muddatli bu umrni zalolatda o‘tkazmasdan, faqat yaxshilik qilib, elga nafi tegadigan kishi dunyoda xotirjam, oxiratda saodatli hayot kechiradi.
Zoir Ostonov
Buxoro viloyati “Hazrat Bilol” jome masjidi imom-xatibi
Savol: Islomda yangi kun qaysi soatdan boshlab kiradi? Masalan, shartli qabul qilingan tartib bo‘yicha soat 00:00 yangi kunning boshlanishi sanaladi? Islomda yangi kunning boshlanishi va tugashi qaysi vaqtdan e’tiborga olinadi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dinimizga ko‘ra, kun shom vaqtidan boshlanadi va keyingi shomgacha davom etadi. Boshqacha qilib aytganda, islomda kun kecha bilan boshlanadi va uning ertasida kun botib, kunduz tugaganida, o‘sha kun ham yakunlanadi. Bunga oyat va hadislardan ko‘plab dalillar bor.
Faqat ayrim ahkomlarda kunning boshlanishi bomdod namozining vaqti kirishi (subhi sodiq)dan boshlanadi va kun keyingi bomdod vaqtigacha davom etadi. Masalan, Hajda Arafot vodiysida turishda hukm shunday.
Shuningdek, ayrim hollarda “kun” tushunchasi yuqoridagidek, 24 soatdan iborat (sutka) ma’nosida emas, balki tunga muqobil – qarama-qarshi ma’noda qo‘llanilishi ham mumkin. Bu holda kun boshlanishi bomdod vaqtidan to quyosh botgunigacha bo‘lgan muddat, ya’ni kunduzdan iborat bo‘ladi. Bunga misol uchun “bir kun ro‘za tutish” deganda aynan shu muddat nazarda tutiladi.
Xulosa qilib aytganda, dinimizdagi umumiy qoidaga ko‘ra, kunning boshlanishi kun botganidan boshlanib, keyingi kun botishigacha davom etadi. Ayrim istisno qilingan holatlarda kunning qachon boshlanib, qachon tugashi dindagi hukmlarga qarab farq qiladi. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.