1) “Kim Allohga va oxirat kuniga iymon keltirsa, yaxshi so‘z aytsin yoki jim tursin”. (Muttafaqun alayh)
* * *
2) “Hasaddan chetlaninglar. Chunki olov o‘tin yoki o‘t-xashaklarni yeganidek, hasad ham yaxshi amallarni yeb qo‘yadi”. (Abu Dovud)
* * *
3) “Birodaringga musibat yetganda xursand bo‘lma! Bordiyu xursand bo‘lsang, Alloh unga rahm qilib musibatdan xalos etib, o‘zingni musibatga solib qo‘yadi”. (Imom Termiziy)
* * *
4)“Qachon uch kishi bo‘lsa, uchinchilarini qoldirib ikkisi pichirlab maxfiy gaplashmasin”. (Muttafaqun alayh)
* * *
5)“Chap qo‘llaringiz bilan taom yemanglar. Chunki shayton chap qo‘li bilan ovqatlanadi va ichimlik ichadi”. (Imom Muslim)
* * *
6) “Tuyaga o‘xshab bir xo‘plamda ichmanglar. Lekin ikki va uch xo‘plam qilib ichinglar. Ichayotganda: “Bismillah”, denglar. Ichib bo‘lib: “Alhamdulillah”, deb aytinglar”. (Imom Termiziy)
* * *
7) “Ipak kiymanglar. Kimki uni dunyo hayotida kiysa, oxiratda kiya olmaydi”. (Muttafaqun alayh)
* * *
8) “Sizlardan birortangiz zinhor bir kishini o‘rnidan turg‘izib, uning joyiga o‘tirmasin. Lekin kengaytirib joy beringlar”. (Muttafaqun alayh)
* * *
9) “Birortangiz uzoq (vaqt uyda) bo‘lmasa, ahlining oldiga kechasi kelmasin”. (Muttafaqun alayh)
* * *
10) “Ixtilof qilmanglar. Yana qalblaringiz ixtilofli bo‘lib qolmasin”. (Abu Dovud)
* * *
11.12)“Ba’zilaringiz ba’zilaringiz savdosi ustiga savdo qilmasin. Birodari sovchi bo‘lgan ayolga sovchi yubormasin. Lekin o‘zi izn bersa, unda joiz”. (Muttafaqun alayh)
* * *
13) “Birortangiz birodariga qurol o‘qtalmasin. Zero, u bilmaydiki, shayton (qurolni) uning qo‘lidan chiqarib yuborsa, do‘zaxning bir chuquriga tushishi mumkin”. (Muttafaqun alayh)
* * *
14.15) “Ikki la’natga sabab bo‘luvchidan saqlaninglar”, dedilar. Odamlar: “Ey Allohning rosuli, ikki la’natga sabab bo‘luvchi nima?”, dedilar. U zot: “Odamlarning yo‘liga va soya joyga xalo qilgan”, dedilar. (Imom Muslim)
* * *
16.17) “Qabrlarga (qarab) namoz o‘qimanglar va uning ustida o‘tirmanglar”. (Imom Muslim)
* * *
18) “Xo‘rozni so‘kmanglar. Chunki u (tahajjud va bomdod) namoziga uyg‘otadi”. (Abu Dovud)
* * *
19) “Kimga rayhon tortiq etilsa, rad qilmasin. Chunki uning vazni yengil va hidi xushbo‘ydir”. (Imom Muslim)
* * *
20.21.22) “Zulmdan chetlaninglar. Chunki zulm qiyomat kunida zulumat bo‘ladi. Va yana baxillik va xasislikdan saqlaninglar. Chunki xasislik sizlardan avvalgi ummatlarni halok qildi va qon to‘kishlariga hamda harom narsalarni halol qilib olishlariga sabab bo‘lgan edi”. (Imom Muslim)
* * *
23) “Birortangiz sohibining narsasini o‘yin qilib yoki jiddiylik bilan olib qo‘ymasin. Agar hassasini olib qo‘ysa ham darxol qaytarib bersin”. (Imom Buxoriy)
* * *
24) “Kulgini ko‘paytirmanglar, chunki ko‘p kulgi qalbni o‘ldiradi”. (Imom Buxoriy)
* * *
25.26) “Biringiz hojatini so‘rasa, yengil narsa so‘rasin. Baribir unga taqdir qilingan narsa bo‘ladi. Biringiz sohibiga borib, uni hadeb maqtayvermasin. Tag‘in uning belini sindirmasin”. (Imom Buxoriy)
* * *
27) “Ko‘pi mast qiladigan ichimlikning ozidan ham sizlarni qaytaraman”. (Imom Naso’iy)
* * *
28.29) “Ayol yonida mahrami bo‘lmasa safarga chiqmasin va yonida mahram bo‘lmagan ayol oldiga nomahram kirmasin”. (Imom Buxoriy)
* * *
30.31.32.33) “Sen birodaring bilan janjallashma va u bilan hazillama va u bilan talashma. Unga bir va’da bera turib, so‘ng xilof qilma”. (Imom Buxoriy)
* * *
34.35.36.37.38.39) “Badgumonlikdan hazir bo‘ling, chunki badgumonlik gaplarning eng yolg‘onidir. Bir-biringizni avramang. Bir-biringizga hasad qilmang. Bir-biringizni yomin ko‘rmang. Bir-biringiz bilan raqobatlashmang. Bir-biringizga qarshi tadbir qilmang. Ey Allohning bandalari, birodar bo‘linglar!” (Imom Buxoriy)
* * *
40) “Allohning zikridan boshqa so‘zlarni ko‘paytirmanglar. Chunki, Alloh taoloning zikridan boshqa so‘zlar bag‘ritosh qilib qo‘yadi. Allohdan insonlarning eng uzog‘i bag‘ritoshlaridir”. (Imom Termiziy)
Olmazor tumanidagi “Mevazor” masjidi imom-noibi: Islomov Yorbek
Bu ummat boshidan oxirigacha bir aqida – ash’ariy-moturidiylik aqidasida edi. Mufassirlar, hadis shorihlari, fuqaholar, navh va lug‘at ulamolari, bularning deyarli barchasi e’tiqodda bir yo‘lni tutishgan edi. Bu gapni isbotlashga hojat yo‘q, bu haqiqat ekani kundek ravshan aksiomadir. Ulamolarning tarjimayi hollari haqida yozilgan kitoblar olimlarni bu mazhablarga madh va maqtov o‘laroq nisbat berganini ko‘rasiz. Buyuk ulamolar haqida ma’lumotlar keltirilganda Imom Falonchi, mazhabi shofe’iy, yo hanafiy, aqidada ash’ariy yo moturidiy, deyilgan. Ko‘pincha olimning tasavvufdagi tariqatiga ham to‘xtab o‘tiladi. Masalan, Imom Junayd tariqatida bo‘lsa, Junaydiy nisbati beriladi.
Bu odat yaqin-yaqingacha davom etib kelayotgan edi. Bunga birov e’tiroz ham bildirmagan, inkor ham qilmagan. Biron olim haqida gapirilar ekan, fiqhda to‘rt mazhabda qaysiga ergashishi, aqidada ash’ariymi moturidiymi qaysi manhajda ekani va tariqatdagi yo‘li bayon qilinmay qolmagan.
Bu dastur ummatni sharqiyu g‘arbini, shimoliyu janubini ming yildan beri yagona qalbga, yagona fikr atrofiga jamlab keladi. Biron odam og‘risa, butun tana o‘sha kasal a’zo uchun qayg‘urib, davolashga kirishardi.
Tariximizni ziynatlab turgan, bugungi sharmandaliklarni bir muncha to‘sib turgan tarixiy g‘alabalarimiz ham shu aqida, shu tafakkur vositasida qo‘lga kiritilgan.
Hittinda salibchilarni yer tishlatib, Quddusni qaytarib olgan Salohiddin Ayyubiy va uning qo‘shini ayni shu mazhab va tariqatlarda bo‘lishgan. Birontalari bugungi salafiylikni bilgan emas.
Muzaffar Qutz, Zohir Beybars va ular bilan yelkadosh bo‘lgan Izz ibn Abdussalom kabi ulamolar mazhabda bo‘lishgan. Ayni Jolutda mo‘g‘ullarni tor-mor keltirishda ham asosiy qurolimiz birlik edi. O‘sha paytda boshini baland kerib: “Bid’atchisizlar, shirk keltiryapsizlar, qabrlarni ziyorat qilish shirk”, deb qichqiradigan shallaqilar bo‘lmagandi.
Sulton Muhammadxon Fotih va uning qatoridagi olim va murshidlar dinda bir manhajni tutishgan edi. Kofirlar qo‘lida qolib ketgan shahar (Qustantiniya)ni fath qilib, mashhur hadisda kelgan bashoratga* noil bo‘lishdi. Ammo hadis musulmon ash’ariy-moturidiy qo‘mondon va uning qo‘shini haqida ekanidan qalblari yonib, hasad qilayotgan bugungi bemazhab toifalar hadisning tasdig‘ini buzib talqin qilishmoqda. (davomi bor)
Doktor Ahmad Muhammad Fozil,
Istanbuldagi Sulton Muhammad Fotih jome’asi,
islomiy ilmlar kulliyasi doktori
*Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Qustantiniya, albatta, fath qilinajak. Uning amiri naqadar yaxshi amir, qo‘shini naqadar yaxshi qo‘shin!”. (Imom Ahmad va Hokim rivoyati).
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi
Abdulbosit Abdulvohid o‘g‘li tarjimasi