Sayt test holatida ishlamoqda!
20 Oktabr, 2025   |   28 Rabi`us soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
05:22
Quyosh
06:40
Peshin
12:13
Asr
15:52
Shom
17:39
Xufton
18:51
Bismillah
20 Oktabr, 2025, 28 Rabi`us soni, 1447

Rosulullohdan (s.a.v) qirq qaytariq yoki qirq nasihat

19.11.2018   10191   5 min.
Rosulullohdan (s.a.v) qirq qaytariq yoki qirq nasihat

1) “Kim Allohga va oxirat kuniga iymon keltirsa, yaxshi so‘z aytsin yoki jim tursin”.  (Muttafaqun alayh)

   *    *     *

2) “Hasaddan chetlaninglar. Chunki olov o‘tin yoki o‘t-xashaklarni yeganidek, hasad ham yaxshi amallarni yeb qo‘yadi”. (Abu Dovud)

   *    *     *

3) “Birodaringga musibat yetganda xursand bo‘lma! Bordiyu xursand bo‘lsang, Alloh unga rahm qilib musibatdan xalos etib, o‘zingni musibatga solib qo‘yadi”. (Imom Termiziy)

   *    *     *

4)“Qachon uch kishi bo‘lsa, uchinchilarini qoldirib ikkisi pichirlab maxfiy gaplashmasin”. (Muttafaqun alayh)

   *    *     *

5)“Chap qo‘llaringiz bilan taom yemanglar. Chunki shayton chap qo‘li bilan ovqatlanadi va ichimlik ichadi”. (Imom Muslim)

   *    *     *

6) “Tuyaga o‘xshab bir xo‘plamda ichmanglar. Lekin ikki va uch xo‘plam qilib ichinglar. Ichayotganda: “Bismillah”, denglar. Ichib bo‘lib: “Alhamdulillah”, deb aytinglar”. (Imom Termiziy)

   *    *     *

7) “Ipak kiymanglar. Kimki uni dunyo hayotida kiysa, oxiratda kiya olmaydi”. (Muttafaqun alayh)

   *    *     *

8) “Sizlardan birortangiz zinhor bir kishini o‘rnidan turg‘izib, uning joyiga o‘tirmasin. Lekin kengaytirib joy beringlar”. (Muttafaqun alayh)

   *    *     *

9) “Birortangiz uzoq (vaqt uyda) bo‘lmasa, ahlining oldiga kechasi kelmasin”. (Muttafaqun alayh)

   *    *     *

10) “Ixtilof qilmanglar. Yana qalblaringiz ixtilofli bo‘lib qolmasin”. (Abu Dovud)

   *    *     *

11.12)“Ba’zilaringiz ba’zilaringiz savdosi ustiga savdo qilmasin. Birodari sovchi bo‘lgan ayolga sovchi yubormasin. Lekin o‘zi izn bersa, unda joiz”. (Muttafaqun alayh) 

   *    *     *

13) “Birortangiz birodariga qurol o‘qtalmasin. Zero, u bilmaydiki, shayton (qurolni) uning qo‘lidan chiqarib yuborsa, do‘zaxning bir chuquriga tushishi mumkin”. (Muttafaqun alayh)

   *    *     *

14.15) “Ikki la’natga sabab bo‘luvchidan saqlaninglar”, dedilar. Odamlar: “Ey Allohning rosuli, ikki la’natga sabab bo‘luvchi nima?”, dedilar. U zot: “Odamlarning yo‘liga va soya joyga xalo qilgan”, dedilar. (Imom Muslim)

   *    *     *

16.17) “Qabrlarga (qarab) namoz o‘qimanglar va uning ustida o‘tirmanglar”. (Imom Muslim)

   *    *     *

18) “Xo‘rozni so‘kmanglar. Chunki u (tahajjud va bomdod) namoziga uyg‘otadi”. (Abu Dovud)

   *    *     *

19) “Kimga rayhon tortiq etilsa, rad qilmasin. Chunki uning vazni yengil va hidi xushbo‘ydir”. (Imom Muslim)

   *    *     *

20.21.22) “Zulmdan chetlaninglar. Chunki zulm qiyomat kunida zulumat bo‘ladi. Va yana baxillik va xasislikdan saqlaninglar. Chunki xasislik sizlardan avvalgi ummatlarni halok qildi va qon to‘kishlariga hamda harom narsalarni halol qilib olishlariga sabab bo‘lgan edi”. (Imom Muslim)

   *    *     *

23) “Birortangiz sohibining narsasini o‘yin qilib yoki jiddiylik bilan olib qo‘ymasin. Agar hassasini olib qo‘ysa ham darxol qaytarib bersin”. (Imom Buxoriy)

   *    *     *

24) “Kulgini ko‘paytirmanglar, chunki ko‘p kulgi qalbni o‘ldiradi”. (Imom Buxoriy)

   *    *     *

25.26)  “Biringiz hojatini so‘rasa, yengil narsa so‘rasin. Baribir unga taqdir qilingan narsa bo‘ladi. Biringiz sohibiga borib, uni hadeb maqtayvermasin. Tag‘in uning belini sindirmasin”. (Imom Buxoriy)

   *    *     *

27) “Ko‘pi mast qiladigan ichimlikning ozidan ham sizlarni qaytaraman”. (Imom Naso’iy)

   *    *     *

28.29) “Ayol yonida mahrami bo‘lmasa safarga chiqmasin va yonida mahram bo‘lmagan ayol oldiga nomahram kirmasin”. (Imom Buxoriy)

   *    *     *

30.31.32.33) “Sen birodaring bilan janjallashma va u bilan hazillama va u bilan talashma. Unga bir va’da bera turib, so‘ng xilof qilma”. (Imom Buxoriy)

   *    *     *

34.35.36.37.38.39) “Badgumonlikdan hazir bo‘ling, chunki badgumonlik gaplarning eng yolg‘onidir. Bir-biringizni avramang. Bir-biringizga hasad qilmang. Bir-biringizni yomin ko‘rmang. Bir-biringiz bilan raqobatlashmang. Bir-biringizga qarshi tadbir qilmang. Ey Allohning bandalari, birodar bo‘linglar!” (Imom Buxoriy)

   *    *     *

40) “Allohning zikridan boshqa so‘zlarni ko‘paytirmanglar. Chunki, Alloh taoloning zikridan boshqa so‘zlar bag‘ritosh qilib qo‘yadi. Allohdan insonlarning eng uzog‘i bag‘ritoshlaridir”. (Imom Termiziy)

Olmazor tumanidagi “Mevazor” masjidi imom-noibi: Islomov Yorbek

Siyrat va islom tarixi
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Imom Abu Hanifa rahimahullohning fatvo berish borasidagi mas’uliyati

20.10.2025   1031   3 min.
Imom Abu Hanifa rahimahullohning fatvo berish borasidagi mas’uliyati

Abu Hanifa aytdilar: "Men dahr’ (abadiy vaqt) nima ekanini bilmayman." Ya’ni, "Men unga "dahr" gapirmayman," degan iboradagi "dahr" so‘zidan qancha muddat qasd qilinganini bilmaganlar. Shuningdek, Imom Abu Hanifa quyidagi masalalarda ham tavaqquf qilib javob bermaganlar. Jumladan:

Birinchi savol: "Faqat najosat bilan oziqlangan hayvonning go‘shti qachon halol bo‘ladi?"

Bu masalada ulamolar ixtilof qilganlar: ba’zilar uch kundan keyin halol bo‘ladi, degan bo‘lsalar, boshqalari yetti kundan keyin, deganlar. Imom Abu Hanifa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.

Ikkinchi savol: "Ovchi itni qachon "o‘rgatilgan" deb hisoblash mumkin?"

Imom bu masalaning yechimini amaliy tajriba bilan shug‘ullangan kishiga qoldirganlar. Ushbu masalada ba’zi ulamolar: "Agar it uch marta ovini yemasa, u o‘rgatilgan hisoblanadi", deganlar.

Uchinchi savol: "farzandni xatna qilish yoshi qachon?"

Bu masalada ulamolar ixtilof qilganlar: ba’zilar bolani 10 yoshida sunnat qilish kerak, deganlar; ba’zilar esa 7 yoshida yoki 12 yoshida qilish kerak, deb aytganlar. Imom Abu Hanifa esa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.

To‘rtinchi savol: "Xunasa (ya’ni ikki jinsli odam) siydikni ikki joydan chiqarsa, uni erkak yoki ayol ekaniga qanday hukm beriladi?"

Bu masalaning javobini Imom Abu Hanifa ushbu dart ila balolangan kishiga qoldirib: "Siydikning qaysi joydan ko‘proq chiqishiga qaraydi", deb to‘xtalganlar.

Beshinchi savol: eshakning ortgan suvining pokligi masalasi bölib,

Abu Hanifa eshakning ortgan suvining pok yoki nopokligi masalasida qaror chiqarmaganlar.

Oltinchi savol: "Farishtalar payg‘ambarlardan afzalmi yoki yo‘qmi?"

Bu masalada ba’zi ulamolar payg‘ambarlar va maxsus insonlar farishtalardan afzal, deganlar. Imom Abu Hanifa esa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.

Yettinchi savol: "Mushriklarning yosh holatda vafot etib ketgan bolalari oxiratda qayerda bo‘ladi?"

Bu masalada ba’zi ulamolar mushriklarning bolalari jannatda bo‘ladi, deganlar. Imom Abu Hanifa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.

Sakkizinchi savol: "Masjid devorini shaxsiy mol bilan bezash mumkinmi?"

Ba’zi ulamolar zarurat bo‘lsa, masjidni bezash mumkin, deganlar. Imom Abu Hanifa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.

To‘qqizinchi savol: "Jinlarning itoat va ibodatlari tufayli oxiratda insonlar kabi mukofotlanishlari masalasi"

Bu masalada Imom Abu Hanifa jinlar ham insonlar kabi mukofotlanadimi yoki yo‘qmi, degan savolda aniq bir fikr bildirmaganlar.

Xulosa qilib aytganda, bu holatlar Imom Abu Hanifaning chuqur ilmiy ehtiyotkorligi, taqvosi va shar’iy masalalarda asosli dalillarsiz qaror chiqarmaganliklarini ko‘rsatadi. Shuningdek, ular Qur’on va Sunnatni ijtihodlarining asosiy manbasi sifatida ko‘rganlar va qiyosni hech qachon ulardan ustun qo‘ymaganlar.

Azizbek Boqiyev,
Mir Arab oliy madrasasi o‘qituvchisi

MAQOLA