Insonni boshqa jonzotlardan ajratib turuvchi va uning asosiy xususiyatini belgilovchi “fahm-farosat, o‘ylash, anglash va tafakkur malakasi”ni anglatuvchi atama “aql” deyiladi.
Darhaqiqat, aql orqali ilmu ma’rifat sirlari ochiladi. Jamiyatning murakkab muammolari hal etiladi, turli-tuman hayotiy voqealar, nozik masalalar o‘z yechimini topadi. Chunki, inson faqat aql bilan narsaning mohiyatini ravshan anglashi mumkin. U aql bilan fikrlaydi, aql bilan harakat qiladi.
Alloh taolo xabar berib aytadi:
“…Biladiganlar bilan bilmaydiganlar teng bo‘lurmi?! Darhaqiqat, faqat aql egalarigina eslatma olurlar”.(Zumar surasi 9-oyat)
Alloh taolo mazkur oyati karima orqali inson aqli ilmu ma’rifat va imon bilan hamohang ekanini ta’kidlaydi. Zero, imon aql vositasi ila yuzaga keladi. Aql haq bilan botil, hidoyat bilan zalolat orasini ajratib beradi. Yomonlik bilan yaxshilik o‘rtasini farqlaydi.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Aql haq va botilni ajratadigan qalbdagi nurdir”, -deganlar.
Omir ibn Abdulqays: “Aqling seni noloyiq ishlardan qaytara olsa, demak sen aqllisan”, — degan.
Alloh taolo inson zotini aql tufayli mukarram etib, uni barcha jonzotlardan afzal qildi. Aql sababidan insonga turli burch va vazifalarni yukladi.
Alloh taolo O‘z irodasi va qudrati ila insonni aqlli qilib yaratdi. Shuning uchun ham islom ta’limoti aql rivoji va taraqqiyotiga katta ahamiyat beradi. Zero, islom dini aql yuritish, fikrlash, nazar solish va ibratlashishga chaqiruvchi dindir. Islom aqidasiga ko‘ra, ilohiy vahiy bilan aql o‘zaro ziddiyatga bormaydi, chunki payg‘ambarlarga berilgan vahiy va aql Alloh taoloning ilohiy tuhfalari hisoblanadi. Qur’oni karim oyatlarini chuqurroq mushohada qilsak, vahiy va aql bir-birini naqadar qo‘llab quvvatlashini yaqqol ko‘ramiz. Alloh taolo aytadi:
“Albatta, osmonlar va Yerning yaratilishida, kecha va kunduzning almashib turishida, odamlar uchun foydali narsalar ortilgan kemalarning dengizda suzishida, Alloh osmondan tushirib, u sababli (o‘lik) yerni tiriltirgan suvda, turli jonzotlarni unda (yerda) tarqatib qo‘yishida, shamollarni (turli tomonga) yo‘naltirishida va osmon bilan Yer orasidagi bo‘yin sundirilgan bulutlarda aqlni ishlatadigan kishilar uchun alomatlar (Allohning vujudi va qudratiga dalillar) bordir”. (Baqara surasi 164-oyat)
Alloh taolo boshqa bir oyati karimada sog‘lom aql egalarini fikr yuritishga va turli hissiyotlarni isloh etishga chorlaydi.
Qur’oni karim oyatlari va Hazrati Payg‘ambarimiz (s.a.v)ning hadislari barcha insonlarga ilm-ma’rifat hosil qilishda aqlni ishlatish ahamiyatini, turli hayotiy muomalalarda aql bilan ish tutishni o‘rgatadi. Aql – idrok etish, ajratish va hukm chiqarishda asosiy omildir. Turli fiqhiy masalalar yechimida ijtihod qilish va ularni yangilashda aqlning o‘rni e’tirof etilgan. Ibodatlar va hayotiy ishlarda aqlu tafakkurni o‘z o‘rnida ishlatish vojibligi alohida ta’kidlanadi.
Shu sababli yashayotgan oilamiz, mahalla-ko‘y, qishlog‘imiz, shahrimizda har bir ish qilishimizda, muomalamizda shoshqaloqlik qilmay, bo‘lar-bo‘lmas gaplarga uchmay, Alloh bergan aqlimizni ishlatishimiz, har narsani aql tarozusida o‘lchab, keyin ish qilishimiz yoki gapirishimiz darkor bo‘ladi.
Bishr Hofiy; “Agar insonlar Alloh taoloning buyukligi haqida fikrlashsa edi, Unga hech qachon osiy bo‘lishmas edi”. degan
Inson to‘g‘ri va chiroyli fikr qilishi orqali barcha yomonlik va qabihliklardan yuz o‘girib, chiroyli va maqbul ishlarni qilishga kirishadi. Tafakkur qilish orqali inson zoti o‘rtasida fazilatli munosabatlar o‘rin oladi. G‘iybat, hasad, gunoh, mas’uliyatsizlik, razolat va jaholat chekinadi.
Botir Nosirov
Xovos tumani «Husnobod»
jome masjidi imom-xatibi
O‘MI matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
(Qur’oniy dori)
Savol: Ko‘zga oq tushganda jarrohlik yoki dori tomizishdan boshqa muolajalar ham bormi?
Javob: Ilmiy qo‘llanma va ilmiy nazariyalarda umumiy urinishlar bor. Ular ko‘proq proteinni almashtirishga, xususan, oq tushgan ko‘zni avvalgi holatiga qaytarishga qaratilgan. Gohida kimyoviy yo‘l bilan imkon topiladi. Bu o‘zgartirish juz’iy xolos, mukammal bo‘lmaydi. Ammo kimyoviy yo‘lni ko‘z gavharidagi proteinga qo‘llash mumkin emas.
Savol: Mana shunday nuqsonli yechimlargina mavjud bo‘lgan kasallikka qanday qilib siz Qur’oni karim orqali davo topdingiz?
Javob: Yuqorida aytib o‘tganimdek, ko‘z gavharining tashqi yuzasi parda bilan qoplangan bo‘lib, unda protein bor. O‘sha proteinning tarkibi o‘zgarsa, gavharning holati ham o‘zgarib, oqibatda xiralik kelib chiqadi. Shuning uchun biz o‘sha proteindagi fiziologik o‘zgarishni tiklashning tabiiy uslubini qidirdik. Bunda bizga Yusuf surasidagi quyidagi oyatlar yordam berdi:
«U bulardan yuz o‘girib, «Esizgina Yusuf!» dedi va qayg‘udan ko‘zlariga oq tushdi. U dardini ichiga yutdi (ojiz bo‘lib qoldi)» (84-oyat). Yusuf alayhissalom Robbimizdan kelgan vahiy sababli akalaridan otalari huzuriga ko‘ylagini olib borishni talab qildilar:
«Mana bu ko‘ylagimni olib borib, otamning yuziga tashlangiz, ko‘zi ochilur. So‘ng barchangiz ahlingiz ila huzurimga kelinglar. Karvon (Misrdan) yo‘lga chiqqan vaqtda otalari (Ya’qub alayhissalom o‘z uylarida turib, huziridagi kishilarga): «Meni aqldan ozgan demanglar u, lekin men Yusufning hidini sezmoqdaman», dedi. Ular: «Allohga qasamki, albatta, sen eski adashuvingdasan», dedilar. Xushxabarchi kelib, (ko‘ylakni) uning yuziga tashlagan edi, u yana ko‘radigan bo‘ldi. U: «Men sizlarga: «Allohdan sizlar bilmaydigan narsani bilaman», demaganmidim?» dedi» (Yusuf surasi, 93–96-oyatlar).
Yusuf alayhissalomning ko‘ylaklarida qanday shifo bo‘lishi mumkin edi? Bu haqda o‘ylab-o‘ylab, terdan boshqa narsani topmadik. Shundan so‘ng inson tanasidan ajraladigan terning tarkibiy elementlarini o‘rgandik. An’anaviy jarrohlik yo‘li bilan ko‘zdan chiqarib olingan, xiralashgan gavharni olib, terga botirib ko‘rganimizda uning biroz shaffoflashganini ko‘rdik. So‘ngra savol tug‘ildi: bu holatda terdagi barcha moddalarning shunday ta’siri bormi yoki undagi qaysidir bir moddaningmi? Javob shuki, bu uning tarkibidagi bir moddaning – karbamidning («mochevina») ta’siri ekan. Bu moddani kimyoviy usul bilan ham tayyorlab, laboratoriya sharoitida ko‘zi xiralashgan yoki ko‘ziga oq tushgan hayvonlarda sinab ko‘rildi. Biroq kuzatuvlar davomida kimyoviy yo‘l bilan tayyorlangan o‘sha malham bu kasallikni tuzatmadi, balki ko‘z gavhariga oq tushishiga sabab bo‘ldi. Bu narsa yo‘naltirilgan maxsus chiroq (slit lamp), ultratovush hamda ko‘z gavharidan akslangan ultrabinafsha nur yordamida tekshirib ko‘rildi. Bundan keyin kompyuterdagi fiziologik okulyarda 250 ming dollar to‘lab, yarim soat tajriba o‘tkazilganida uning yorug‘lik akslantirish darajasi 2 foizdan oshmadi. Lekin inson teridan tayyorlangan tomchi quyilganda 15 daqiqada 2 foizdan 60 foizga yorug‘lik darchasi ochildi. 20 daqiqada 90 foizga ziyodalashdi. 30 daqiqada 95 foizga ziyodalashdi. 60 daqiqada 99 foizga ziyodalashdi.
Savol: Bu tomchida nojo‘ya ta’sirlar kuzatildimi?
Javob: Mutlaqo. Ter tanadan ajralib chiqadigan modda bo‘lib, yuqorida aytganimizdek, uning tarkibi karbamidning tarkibi bilan deyarli bir xil. Shuning uchun bu malham konsentratsiyasini o‘n barobarga oshirib, hayvonlarda tajriba o‘tkazish lozim. Bunda malham organizmga og‘iz orqali yoki bevosita yurakning protein pardasiga kiritish orqali singdirildi. Ushbu tajribada ham nojo‘ya ta’sirlar kuzatilmadi, malham jigar, buyrak, miyaga yoki qon tarkibiga umuman ta’sir ko‘rsatmadi.
Savol: Bu tajriba quyonlar ustida o‘tkazilgan ekan. Agar buni insonning fiziologik ko‘zi ustida o‘tkazilsa, nima bo‘ladi?
Javob: Bunday tajriba 250 ta ko‘ngilli ishtirokchi ustida o‘tkazilganida 90 foizdan ko‘proq kishilarning ko‘zidagi oqlik ketib, ko‘rishi avvalgi holiga qaytdi. Klinik tekshiruvlar shuni ko‘rsatdiki, qolgan 10 foiz kishilarning ko‘z gavharida shaffoflik kuzatilgan, biroq ko‘z to‘rida boshqa kasallik bo‘lgani uchun ularning ko‘rishi yaxshilanmagan.
Savol: Ana shu tomchi ko‘zdagi kataraktadan boshqa ko‘z kasalliklariga shifo bo‘la oladimi?
Javob: Ha, ko‘zdagi shox pardaga ham shifo bo‘ladi. Ko‘z zaiflashganda oqlik yuzaga kelishi ana shu shox parda sirtida sodir bo‘ladi. Bu qon quyilgandagi yoki shox parda tarkibidagi proteinining tabiatida o‘zgarish bo‘lgandagi holatdir. Tajribalardan sobit bo‘ldiki, ushbu tomchini ikki hafta davomida har kuni ikki martadan quyib borilsa, ko‘rish xususiyati yaxshilanib, asl holiga qaytadi.
Savol: Shox pardadagi oqlik avvallari qanday muolaja qilinar edi?
Javob: Avvallari o‘lgan kishining ko‘z shox pardasini ko‘chirib o‘tkazish orqali muolaja qilinar edi. Ilova qilib aytadigan bo‘lsak, bunda ko‘rish quvvati avvalgi holiga qaytmas edi.
Savol: Siz o‘zingizni qanday his qildingiz? Chunki siz butun insoniyatga Qur’on voqeligidan muolaja taqdim qildingiz. Vaholanki, ichimizdagi ba’zi kishilar dunyoviy ishlarga yoki ilmiy bahslarga Qur’onning aloqasi yo‘q deb hisoblashadi.
Javob: Men bu ishim bilan ilmning zakotini ado qildim, deb hisoblayman. Axir molning zakoti chiqarilganidek, ilmning ham zakoti chiqariladi-ku? Axir ilm insonlarning yaxshi kuniga xizmat qilishi kerak! Bundan tashqari, ushbu amaliy tajriba sababli Qur’oni karimning azamatini va ulug‘ligini yana bir bor his etdim. «Qur’onni mo‘minlar uchun shifo va rahmat o‘laroq nozil qilurmiz. U zolimlarga ziyondan boshqani ziyoda qilmas» (Isro surasi, 82-oyat). Shunga binoan, bu ulug‘ Kitobga qaytishni umid qilaman. Agar haqiqiy ma’noda qaytsakkina, avvalgi davrimizni qo‘lga kiritib, butun insoniyatni hidoyatga chorlay olamiz.
Savol: Bu dori bozorlarga chiqarilganida unga «Qur’oniy dori» deb ishora qilinadimi?
Javob: Ha, biz bu dorini ishlab chiqaruvchi shirkatga «Bu Qur’oniy dori», deb yozib qo‘yishni shart qilganmiz. Toki butun olam ana shu Qur’onning rostligini, dunyo va oxiratda odamlarni baxtli qilishda faol ekanini bilsin. Suhbatimiz oxirida yangi bir bahsni, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) hadisi sharifda vasf qilganlaridek, ko‘z tibbiyotidagi boshqa bir dorini taqdim etmoqchiman. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) «Qo‘ziqorin ham bir ovqat turi bo‘lib, uning suvi ko‘z uchun shifodir», deganlar.
Inshaalloh, Allohning izni bilan mana shu bahs ham kelajakda keng qamrovli ilmlarni ochib beradi.
“Qur’on va Sunnatdagi ilmiy mo‘jizalar” kitobidan