Sayt test holatida ishlamoqda!
08 Iyul, 2025   |   13 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:15
Quyosh
04:58
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:37
Bismillah
08 Iyul, 2025, 13 Muharram, 1447

Til bilgan – el biladi

15.10.2018   9907   3 min.
Til bilgan – el biladi

Bugungi globallashuv sharoitida dunyo yangiliklarini o‘rganish va ularni sintez qilish, oqini qorasidan ajratib borish, albatta, muhim faoliyatdir. Zero, dunyoda bo‘layotgan jarayonlarga e’tiborsiz qolib, ko‘z yumib bo‘lmaydi.

Alloh taoloning irodasi ila dunyoda Odam farzandlari turli millat va elat vakillariga ajiratilgan. Ularni bir-birlaridan ajiratuvchi eng asosiy vosita bu tildir. Tillar boshqalaridan shunchalik darajada farqlanib ketganki, ularni uzoq va chuqur o‘rganishlarsiz tushinib, anglab bo‘lmaydi. Shuning uchun ham o‘z tilidan boshqa tillarni biluvchilar jamiyatda unchalik ko‘p uchrayvermaydi, balki ba’zilar bir nechta tillarni bilsa, boshqalari undan boshqalarini o‘zlashtirgan bo‘ladi, va boshqa toifa esa faqatgina mahalliy tilini gina biladi xolos.

Lekin, ularning dunyo yangiliklaridan bir xil xabardor bo‘lishga haqlari bor va bu borada ular tengdirlar. Shunday ekan faqat birgina yo‘l, ya’ni turli xil tillarda kelayotgan ma’lumotlarni mahalliy tilga tarjima qilish va jamiyatning barcha qatlam vakillari uchun taqdim qilish zarur bo‘ladi. Bundan ma’lum bo‘ladiki, tarjimonlarning, ya’ni kasb yuzasidan emas, balki tarjima qilishga salohiyatli bo‘lgan shaxslarning jamiyat hayotidagi o‘rni ahamiyatlidir.   

 Aslida tarjimadan ko‘zlangan maksad - xorijiy til lisoniy vositalari yordamida yaratilgan matn yoki nutqni ona tili materiali asosida qayta yaratishdan iboratdir. Buning uchun tarjimon, birinchi navbatda, asl nusxani to‘la-to‘kis idrok etishi, so‘ngra uni o‘z tilida bekami-ko‘st qayta ifodalashi darkor. Muallif bermoqchi bo‘lgan ma’lumot yoki yaratgan voqe’likni to‘laligicha idrok etish uchun tarjimon keng mushohada quvvatiga ega bulgani holda, asar tarkibidagi lisoniy vositalarning mazmuniy va uslubiy-estetik jixatlarini tug‘ri anglashi, shu bilan birga muallif nazarda tutgan bosh g‘oyani, uning niyat va maqsadlarini. ochiq-oydin ko‘zga tashlanib turgan voqea-hodisalar tasviridan tashkari yana matn ortida turgan voqe’likni, bir so‘z bilan aytganda nafaqat lisoniy, balki g‘ayrilisoniy omillarni ham to‘la-to‘kis tasavvur etishi zarur. Toki natija shunday bo‘lsinki, asliyat o‘z o‘quvchi yoki tinglovchisiga  qanday tushuncha yoki zavq baxsh etsa, uning tarjimasi ham asarni asliyatda mutolaa qila olmaydigan o‘quvchi yoki eshituvchiga huddi shunday taasurot in’om etsin.

Tarjimada nuxsonlarni ko‘rgan shaxs aslni sayozlikda ayblaydi, yoki umuman undagi g‘oyaga qarshi fikir paydo qiladi. Natijada asl asardan ko‘zlangan maqsad amalga oshmaydi, balki teskari ta’sir ko‘rsata boshlaydi. Shuning uchun ham tarjimaning ma’lumotlar almashinuvi jarayonlarida ahamiyati juda kattadir.

Mazkur fikrlarni xulosasi o‘laroq aytish mumkinki, barcha ilmlar qatori tarjimonlik ilmi yoki til o‘rganish har doimgidan ko‘ra bugungi globallashuv sharoitida eng muhim vazifalardandir.



Ibrohim AHMADJONOV
"Hidoya" o‘rta maxsus islom bilim yurti o‘qituvchisi

O‘MI matbuot xizmati

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Mo‘tadillik - saodat

04.07.2025   7880   2 min.
Mo‘tadillik - saodat

Islom dini biror shaxs, guruh, mol-dunyoga nisbatan va obro‘-e’tibor topish uchun qilinadigan har qanday mutaassiblik va firqalarga bo‘linishni qoralaydi, tarafkashlikni johiliyat holatiga o‘xshatadi.

Mutaassiblikning turli ko‘rinishlari bor bo‘lib, ular kishining o‘zi, mol-dunyosi, farzandlari, millatini boshqalardan afzal bilib, bu yo‘lda ashaddiy ravishda kurashishi demakdir. Mo‘tabar manbalarimizda ota-bobolari va o‘zining nasabi bilan faxrlanish tuyg‘usi kishini do‘zaxga tortadi deb ta’kidlangan.

Mutaassiblik turlaridan biri bu diniy mutaassiblikdir. Diniy mutaassiblik deganda, ma’lum bir dinda asos bo‘lgan, ushbu din vakillari amal qiladigan ta’limot va qoidalarga qarshi chiqish, diniy tushunchalarni shariat ko‘rsatmalariga zid ravishda o‘zicha talqin qilib, boshqalarni unga ergashishga chorlash nazarda tutiladi. Diniy mutaassiblikning eng katta xatarlaridan biri bu, dinlararo muloqotga rahna solishdir.

Dinda mutaassibona harakat, dinda chuqur ketish, haddan oshish, Qur’on va Sunnatda kelgan ta’limotlarga zid ravishda o‘z fikriga ergashishni qattiq qoralanadi. Dinda haddan oshish deganda shariat belgilab qo‘ygan chegaradan chiqib ketish tushuniladi. Bu ish aqidada bo‘lsin, so‘z yoki amalda bo‘lsin, baribir. Bu borada Alloh taolo Baqara surasida  “Ushbular Allohning chegaralaridir. Bas, ulardan tajovuz qilmang. Va kim Allohning chegaralaridan tajovuz qilsa, bas, o‘shalar, ana o‘shalar, zolimlardir”, deb marhamat qiladi.

Payg‘ambarimiz Muhammad sallallohu alayhi vasallam: “Dinda haddan oshishdan ehtiyot bo‘linglar. Chunki, sizlardan oldin o‘tganlarni dinda haddan oshishlik halok qilgandir” deb uqtirganlar. 

Shunday ekan, bugungi kundagi ko‘plab muammolarning ildizi mutaassiblik va haddan oshish ekanligini hammamiz chuqur anglashimiz lozim. Xulosa o‘rnida, bu kabi muammolarning yechimi sifatida Faqih doktor Vahba Mustafo Zuhayliy janoblarining ushbu so‘zlarini keltirish bilan yakunlaymiz: “Islom mo‘tadil din bo‘lib haqiqatlardan birortasida chetga chiqishga yoki haddan oshishga yo‘l qo‘ymasligini anglatadi. Islomda va boshqa dinlarda dinda haddan oshish ham, e’tiqodda bir taraflama va g‘ayritabiiy bo‘lish ham, haddan tashqari qattiq olish ham, juda bo‘sh qo‘yib yuborish ham yo‘q…”. 

Alloh ta’olo barchamizni haq yo‘ldan adashtirmasin.

Kosonsoy tumani "Sodod" jome masjidi imom-xatibi

Bahodir Mirfayziyev

Manba: @Softalimotlar

MAQOLA