Bu dunyoda Allohning hukmi bilan insonlar moddiy imkoniyatlariga ko‘ra turli toifalarga bo‘linadi. Albatta, Alloh barchani boy qilishga qodir bo‘la turib, ularni boy va kambag‘al qilib qo‘yishida hikmat bor. Alloh ba’zilarga rizqni keng va ba’zilarga esa tor qilib berganidagi asosiy hikmatlardan birini bayon qilib shunday deydi: «Agar Alloh bandalarining rizqlarini keng-mo‘l qilib yuborsa, albatta, ular yer yuzida tajovuzkorlikka o‘tib ketgan bo‘lur edilar. Lekin U o‘zi xohlaganicha o‘lchov bilan (rizq) tushirur. Albatta, U bandalaridan xabardor va (hamma narsani) ko‘rib turuvchidir» (Sho‘ro surasi 27 oyat).

Sadaqa va ehsonning barcha ko‘rinishlari, xoh u nafl bo‘lsin xoh farz bo‘lsin, barchasi gunohlarning o‘chirilishiga sabab bo‘ladi. Muoz ibn Jabal roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «…Suv olovni o‘chirganidek, sadaqa gunohlarni o‘chiradi», dedilar» (Termiziy rivoyati).

Alloh yo‘lida qilinadigan sadaqa va ehsonlarning fazilati to‘g‘risida Qur’onda shunday deyilgan: «Sadaqalaringizni agar oshkora bersangiz, juda yaxshi. Bordi-yu, kambag‘allarga pinhona bersangiz – o‘zingiz uchun yanada yaxshiroqdir va (U) gunohlaringizdan o‘tar. Alloh qilayotgan (barcha) ishlaringizdan xabardordir» (Baqara surasi, 271 oyat). Demak, sadaqani xoh oshkora xoh yashirincha bersin, niyati xolis bo‘lsa, sadaqaga va’da qilingan mukofotga ya’ni gunohlarining kechirilishiga erishadi. Ulamolar sadaqani insonning imoni borligini tasdiqlovchi amal deyishgan. Chunki xayri ehson qiluvchi kishi o‘ziga begona bo‘lgan va hech ham manfa’at kelmaydigan odamga imkonidan kelib chiqib bir narsani beradi.

Abu Molik Ash’ariy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Sadaqa hujjat va dalildir (ya’ni imoni borligiga)», dedilar» (Imom Termiziy rivoyati). Demak, xayri ehson qilish orqali imonimiz borligini tasdiqlovchi hujjatni qo‘lga kiritgan bo‘lar ekanmiz. Abu Kabsha al-Anmoriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. «Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Uch narsaga qasam ichaman: «Bandaning moli sadaqa ila nuqsonga uchramas. Banda bir zulmga uchrasa-yu, unga sabr qilsa, albatta, Alloh uning izzatini ziyoda qilur. Banda tilanchilik eshigini ochsa, albatta, Alloh unga faqirlik eshigini ochar», dedilar.

Adiy ibn Hotam roziyallohu anhudan rivoyat qilingan yana bir hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Qaysingiz yarimta xurmoni sadaqa qilib bo‘lsa ham, yuzini do‘zax olovidan asrashga qodir bo‘lsa, shu ishni qilsin», dedilar (Imom Termiziy rivoyati).

Ehson qilish eng oldin sizni avaylab-ardoqlab katta qilgan, yedirib-ichirgan, kiyintirgan, chiroyli ta’lim, xulqu odob o‘rgatgan, kamolga yetkazib uyli-joyli qilgan ota-onadan boshlanadi. Shundan keyin qarindosh-urug‘lar, o‘zgalar mehr-muruvvatiga muhtoj bo‘lib qolgan yetimlar, kambag‘al-faqirlar, safarda aziyat chekayotgan musofirlarga ehson qilinadi.

Ehson-sadaqa qilinishi lozim bo‘lgan toifalar haqida Payg‘ambarimiz alayhissalomdan bir necha hadisi shariflar vorid bo‘lgan: «Miskinga qilingan sadaqaga bitta savob, qarindoshga qilingan sadaqaga ikkita savob: biri sadaqa, ikkinchisi silai rahm uchundir»; «Rasuli akram alayhissalom: ya’ni: «Yetimni qaramog‘iga olgan kishi bilan men jannatda mana bunday yonma-yon turamiz», dedilar hamda ko‘rsatkich va o‘rta barmoqlarini juftlab ko‘rsatdilar». Boshqa hadisda esa, ya’ni: «Beva va miskinga ehson qilish uchun harakat qilgan kishi Alloh yo‘lida jang qilgan, tuni bilan namoz o‘qigan va kun bo‘yi ro‘za tutib yurgan kishi kabidir» (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).

Yuqorida keltirilgan oyat va hadislarga binoan har bir musulmon atrofidagi kishilarga mehribon, himmatli, saxovatpesha va sadoqatli bo‘lishi lozim. Bu imtihon dunyoda bizlarga berilgan ma’naviy va moddiy boyliklarini Alloh va uning Rosulining ko‘rsatmalariga monand sarf qilib, Qiyomat kunida “Saxiy boylar” qatorida turmoqlikni nasib aylasin.

 Ulug‘bek NAZIROV

Andijon shahar

“Xoliqberdiboy” jome masjidi imom xatibi

O‘MI Matbuot xizmati