Alloh taolo inson hayotiga zarur bo‘lgan barcha narsalarni, shu jumladan, uning umrini, vaqtini belgilab, hisoblab chegarasi, qadr-qiymati bilan yaratdi. Bu haqda Qur’oni karimda xabar berib shunday deydi: «Uning dargohida har bir narsa o‘lchovlidir» (Ra’d, 8 ).

Shundan kelib chiqqan holda, har birimiz o‘zimizga berilgan vaqtdan unumli foydalanishga intilishimiz lozim ekan. Ulug‘ ajdodlarimiz, buyuk olimlarimiz vaqtlariga juda xaris bo‘lgan. Zero, ular inson uchun berilgan vaqtni chegarali va qiymati yuqori ekanini yaxshi bilgan va shunga muvofiq amal qilgan. Buyuk olim Hasan Basriy rahmatullohu alayh aytadi: «Men bir qavmni ko‘rdim, sizlarga qaraganda o‘z vaqtlariga dirhamu dinorlardan ham ko‘ra muhabbatli edi, ya’ni umr vaqtlarining har bir daqiqasini g‘animat bilar va umrni foydali amallarga, dunyo obodligiga sarflashardi».

Umar ibn Abdulaziz rahimahulloh  aytadi: «Kecha va kunduz sening jismingda o‘z ishini ko‘rsatyapti, demak, sen ham ularni g‘animat bil va foydalanib qol».

Ba’zi donishmandlar: «Manfurlikning alomati vaqtni zoye qilishdir», deb ta’kidlashgan. Ayrim olimlar esa: «Vaqt qilichdir, agar sen uni kesmasang, u seni kesadi, ya’ni umring behuda kechadi», deb ta’kidlashgan.

Hazrati Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam ham hayoti, so‘zlari, amallari, ibodatlari, ummatlariga g‘amxo‘rliklari, mehr-muhabbatlari, bashoratlari orqali vaqt bebaho ne’mat ekanini ta’kidlab, bunday deganlar: «Besh narsani besh narsadan oldin g‘animat biling: keksalikdan oldin yoshlikni, betoblikdan oldin salomatlikni, faqirlikdan oldin boylikni, bandlikdan oldin bo‘sh vaqtingni, o‘limingdan oldin tiriklikni g‘animat biling» (Buxoriy va Muslim rivoyati).

Imom Hasan Basriy rahimahulloh hikmatlarining birida bunday deb marhamat qilgan: «Har kuni tong yorishganda Alloh tomonidan bir jarchi: «Ey Odam bolasi! Men yangi kunman, sening barcha amalingga guvohman. Mendan yaxshi amallar qilib, foydalanib qol, chunki men to qiyomat kuniga qadar qayta kelmayman», deb jar soladi».

Dinimizning ta’limotida ham vaqtning qadr-qiymati yuqori bo‘lgani uchun ham subh vaqtida uyg‘onishga chaqiriladi. Bu haqdagi odob-axloqlarimiz talabiga ko‘ra, ko‘p uxlash xosiyatli emas. Besh soatdan sakkiz soatgacha bo‘lgan uyqu eng afzalidir. Zero, donishmandlar ko‘p gapirish, ko‘p yeyish qatori ko‘p uxlashdan ham qaytargan. Xabarlarda kelishicha, «Tongda uxlash rizqni kamaytiradi». G‘ayratli, shijoatli bo‘lish, loqaydlik va beparvolikdan uzoqda bo‘lish zarur. Chunki hazrati Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam bir hadislarida shunday marhamat qilganlar: «Alloh taolo O‘z bandalari orasida g‘ayratlisini yaxshi ko‘radi» (Tabaroniy rivoyati).

Muslim ATAYEV,

Tarix fanlari nomzodi, O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo bo‘limi xodimi

O‘MI Matbuot xizmati