2017 yil 18 dekabr kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasida sharqshunos olim, din va jamoat arbobi, diplomat Shamsiddinxon Boboxonov tavalludining 80 yilligiga bag‘ishlab nashr etilgan falsafa fanlari doktori, professor Saidmuxtor Saidqosimovning “Ulug‘ insonlar ma’naviyati” nomli kitobining taqdimot anjumani bo‘lib o‘tdi. Unda O‘zFA akademigi, filologiya fanlari doktori, professor Ne’matulloh Ibrohimov, Iqtisod fanlari doktori, professor Nurislom Tuxliyev va O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlari o‘z ma’ruzalari bilan ishtirok etdilar. Shamsiddinxon Boboxonovning hayoti va faoliyatiga bag‘ishlangan videolavha namoyish etildi.
Tadbirda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Din ishlari bo‘yicha qo‘mita, O‘zbekiston musulmonlari idorasi, O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining rahbar xodimlari, professor-o‘qituvchilar, sharqshunos olimlar, ulamolar, imom-xatiblar, Toshkent islom instituti va Toshkent islom universiteti talaba-yoshlari qatnashdi.
Tadbirda so‘zga chiqqan “Ulug‘ insonlar ma’naviyati” nomli kitob muallifi, professor Saidmuxtor Saidqosimov Boboxonovlar sulolasining og‘ir va tahlikali davrlarda Islom dini himoyasi yo‘lida chekkan zahmatlari va o‘z navbatida shodu xursandchilik onlarini o‘zining mazkur kitobida sodda va xalqchil tilda ifoda etganini bayon qildi.
Asar qiziqish bilan “bir nafas”da o‘qilib, katta taassurot qoldirishi, unda Shamsiddin Boboxonovning hayot yo‘li va mazmunli faoliyati bilan birga Boboxonovlar sulolasi, ular bilan zamondosh bo‘lgan davlat va jamoat arboblari, olim va yozuvchilar bilan bog‘liq hayotiy lavhalar ham o‘rin olgani to‘g‘risida professor Nurislom Tuxliyev tadbir ishtirokchilariga ma’lumot berdi.
Anjumanda so‘zga chiqqan muftiy Usmonxon Alimov hazratlari Shamsiddinxon Boboxonov 1982–1989 yillardagi muftiylik faoliyatlari sho‘rolar davlatida parokandalik boshlangan, qaltis bir davrga to‘g‘ri kelgani, dahriylar hiyla-nayrang qilib, ko‘p jabru sitamlar o‘tkazganini alohida ta’kidladilar. Muftiy hazratlari so‘zlarida davom etib, mana shunday zamonlar haqida hazrat Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning: “Hali odamlarga shunday bir zamon ham keladiki, unda dinida sabr qiluvchi kishi huddi cho‘g‘ni changallab turgan odamga o‘xshaydi”, degan hadislarida diniy faoliyat ko‘rsatish o‘ta qiyin bo‘lgan vaqtlarda dinni huddi cho‘g‘ni ushlagandek tutib turishga qiyoslanganini izohladilar. Shuningdek, Qur’oni karimda: “Albatta, har bir qiyinchilik bilan birga yengillik bordir”, deb xabar qilingani (Sharh, 6) va yana bir oyati karimada: “Ey imon keltirganlar! Sabr qiling, bag‘rikeng bo‘ling va Alloh yo‘liga taxt bo‘lib turing va Allohdan qo‘rqing, zora, oxiratda najot topsangiz!” (Oli Imron, 200) deb ta’kidlanganini muftiy hazratlari tadbir ishtirokchilariga tushuntirdilar.
So‘zga chiqqan notiqlar odamlar mana shunday olimlarning hayotlaridan ibrat olishi haqida to‘xtalib, mazhabboshimiz Imomi A’zamning “Olimlar haqida hikoya qilish, ular bilan birga o‘tirish men uchun ko‘p fiqh o‘qish va o‘rganishdan yaxshiroqdir. Chunki, bu hikoyalar qavmning odobu axloqlari manbaidir”, degan so‘zlarini keltirishdi. Shuningdek, Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalomning “Mo‘minlarning imon jihatidan komilrog‘i xulqi yaxshi bo‘lganlaridir”, degan hadisni ma’ruzachilar atroflicha sharhlashdi.
“Ulug‘ insonlar ma’naviyati” nomli asar keng kitobxonlarga mo‘ljallangani bilan ham ahamiyatli ekani anjumanda ko‘p bor ta’kidlandi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati
O‘tgan solih zotlar jamoat bilan namoz o‘qiyolmay qolsalar, bir-birlariga ta’ziya izhor qilishar ekan. Shunday zotlardan biri Hotamul Asom aytadi: “Men jamoatga ulgurmay qoldim, shunda menga Abu Is'hoq Buxoriyning bir o‘zi ta’ziya bildirdi. Agarda o‘g‘lim o‘lib qolsa minglab odamlar ta’ziya izhor qilishadi. Buning sababi odamlar nazdida din musibati dunyo musibatlaridan ko‘ra arzimas sanalganidandir”.
Bugungi kunda oramizda qanchalab odamlar jamoat namozlarini o‘tkazib yuboradilar, jiddiy e’tibor qaratmaydilar. Ba’zida ish, g‘am-tashvishlarning ko‘pligini bahona qilamiz, to‘g‘rimi?! Yana ko‘plar tuni bilan uxlamasdan, bomdod namoziga yaqin uxlab qolishlari ham bor gap.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning “Zimistonda masjidlar sari odim tashlovchilarga qiyomat kunidagi tamomiy nurning xushxabarini beringlar”[1] deganlarini nahot eshitmagansiz?!
Shayton sizning ustingizdan g‘alabaga erishib, namozda xotirjamligingizni ketkazishiga imkon bermang!
Omir ibn Abdulloh o‘lim to‘shagida yotganlarida azon ovozini eshitib: “Meni qo‘limdan tutinglar”, dedilar. Omir ibn Abdullohga “Axir siz betobsiz-ku”, deyishganida: “Allohning chaqirig‘ini eshitib turib, unga rioya qilmaymanmi”, dedilar. Keyin u kishini qo‘lidan ushlab turg‘izishdi. Masjidda imom bilan shom namozining bir rakatini o‘qidilar va jon taslim qildilar.
Yana bir misol: Sufyon ibn Uyayna azon aytilishidan ilgari namozga borishga ishtiyoqmand bo‘lganlar va doim: “Namozga azon aytilmagunicha masjidga kelib turmaydigan yomon qul bo‘lma. Chunki yomon qul chaqirmaguningcha kelmaydi”, der edilar.
Oisha roziyallohu anho onamiz aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan suhbatlashib o‘tirardik, u zot ham biz bilan gaplashib o‘tirardilar. Bordi-yu, namoz vaqti kirib qolsa, bir-birimizni tanimaganday bo‘lib olardik”[2].
Shukrki, oramizda masjidda birinchi safga joylashish uchun g‘ayrat qiluvchilar ko‘payib bormoqda. Nabiy alayhissalom: “Agarda odamlar azonda va birinchi safda nimalar borligini bilishsa edi, unga erishish uchun qur’a tashlashdan boshqa chora bo‘lmasa, albatta, qur’a tashlagan bo‘lardilar”, deganlar.
Said ibn Musayyab aytadi: “Men ellik yildan beri biror marta birinchi takbirni o‘tkazib yubormaganman. Ellik yildan buyon namozda birorta kishining boshining orqasiga qaragan emasman”.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Imom Termiziy va Imom Abu Dovud rivoyati.
[2] Mursal hadis. Iroqiyning “Ihyo”ga yozgan taxrijiga qarang (1, 205).