Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyun, 2025   |   15 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
19:59
Xufton
21:37
Bismillah
11 Iyun, 2025, 15 Zulhijja, 1446

Imom Ashraf Ali Tahonaviy

11.11.2017   10671   4 min.
Imom Ashraf Ali Tahonaviy

Ulug‘ alloma, nafaqat Hindistonda balki butun dunyoda shuhrat qozongan, “Ummat hakimi” degan ulug‘ nomga sazovar bo‘lgan bu zotning to‘liq ismlari Ashraf Ali Tahonaviy ibn Munshiy Abdulhaq ibn Hofiz Fayz Ali ibn G‘ulom Farid Shahid ibn Jalol ibn Rahmatulloh ibn Omonulloh ibn Atiyqulloh Xatib ibn Hofiz Habibulloh ibn Odam ibn Muhammad Jalol ibn Sodrjahondir.

U kishining nasablari ota tomonidan ikkinchi xalifa va buyuk sahobiy hazrat Umar roziyallohu anhuga borib taqaladi. Ona tomondan esa sahoba hazrat Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhuga borib taqaladi.

Alloma Ashraf Ali Tahonaviy hijriy 1280 yil (milodiy 1863) Tahona qishlog‘ida dunyoga kelganlar. Tahona qishlog‘i Hindistonnng shimolida joylashgan bo‘lib u yerdan ko‘plab ulamolar yetishib chiqqan.

Burhoniddin Marg‘inoniyning “Hidoya” asarini ustozlari alloma Mahmud Hasan Devbandiydan o‘rganganlar. Zafar Ahmad Usmoniy u kishi haqida bunday deganlar: “Shayx Tahonaviy mazhabda o‘rtaholligi va mo‘tadilligi, shuningdek, ixtilofli masalalarda kengbag‘rligi va keng fikrligi bilan ajaralib turgan”.

Shu bilan birga Tahonaviy muomalot masalalarida muammo bo‘lmasligi uchun  to‘rtta mazhabning birortasiga to‘g‘ri kelsa odamlar butunlay shariatni tashlab ketmasliklari uchun o‘sha mazhab bo‘yicha fatvo berar edilar.

Har bir yetuk inson yuqori darajaga etishida, albatta, unga ustoz lozim. Shuningdek, Imom Tahonaviyning mana shunday yetuk darajaga yetishlarida u kishining ustozlarining o‘rni juda katta.

Ustozlari:

  1. Shayx Nabil Muhammad Ya’qub ibn Mamluk Ali Na’nutiy. U kishi Hindistonning mashhur ulamolaridan bo‘lib hijriy 1249 yil (milodiy 1833) Nanota shahrida dunyoga kelgan va shu yerda hijriy 1302 yil (milodiy 1984) vafot qilgan. Ilmni otalari shayx Mamluk Alidan o‘rgangan. Shuningdek, keyinchalik Devbandda o‘qiganlar.
  2. Shayx Mahmud Hasan Devbandiy tariqatda yetuk ustozlardan bo‘lib, hijriy 1268 yilda (milodiy 1851) Bariliy shahrida dunyoga kelgan.
  3. Manfa’at Ali Devbandiy. U kishi mashhur faqihlardan bo‘lib Devbandda tug‘ilib o‘sgan. Ustozlari Ya’qub ibn Mamuk Ali Nanutiy va Ahmad Dehlaviy kabi Devband ustozlaridan ilm olishgan, 1327 yil Konfurda vafot qilgan.
  4. Abdulali ibn Nasib Ali Hanafiy Mirtahiy. Mashhur ulamolaridan sanaladi. U kishi Merta qishlog‘ida dunyoga kelganlar. Muhammad Qosim Nanutiy, Ahmad Ali Sahoranfuriy Fayz Hasan Sahoranfuriy va boshqa ko‘plab ulamolardan dars olgan.
  5. Shayx Mulla Mahmud. Tahonaviy u kishidan Hadis kitoblarini o‘rgangan.

             Tahonaviy o‘z asridagi turli ilm sohalarini mukammal egallagan mashhur olim bo‘lib, masalalarni aniqlashda va dalillarni chuqur o‘rganishda ilm toliblari orasida shuhrati keng tarqalgan. Tahonaviyning yetuk ilmi va ma’rifatidan foydalanish uchun musulmon o‘lkalarning turli chekkalaridan ilm talabidagilar jamoa-jamoa bo‘lib yog‘ilib kelar edi. Ular Tahonaviyning ilmidan hayratlanib, uni qattiq hurmat qilishardi.

Shogirdlari ko‘p bo‘lib, ularning eng mashhurlari quyidagilar:

  1. Zafar Ahmad Usmoniy Tahonaviy. U kishi 1310 hijriy yil dunyoga kelgan. Dastlab Devbandda tahsil olgan. 3 yoshlarida onalaridan ajragan. Hijriy 1394 yil zulqada oyida vafot qilgan.
  2. Shayx Ishoq ibn Latif Hanafiy Bardavoniy. U zot Bardavon shahrida hijriy 1283 yilda dunyoga kelgan. Dastlab ustozi Mavlaviy Muhammad Hanifdan ilm olgan. Hijriy 1357 yilda Kalkuttada vafot qilgan.
  3. Shayx Ahmad Ali Fathfuriy. Katta mudarris ulamolardan bo‘lib hijriy 1292 yilda Fathfurda dunyoga kelgan. Fathfur Laknao shahri yaqinida joylashgan.
  4. Ibn Siroj Yaqin Hanafiy Kursaviy. U kishi fiqh va hadis ilmida katta olim sanaladi. Laknao shahridagi Kursiy qishlog‘ida dunyoga kelgan. Dastlab o‘z shahrida ilm olib so‘ngra Devbandga borib o‘qigan. Hijriy 1324 yilda Makkada vafot qilgan.
  5. Shayx Muhammad Mustafo Bajnuriy. Tabobat ilmida mashhur bo‘lgan. Dastlab ilmni otalari Sayyid Marvon Alidan o‘rgangan.

Abdulloh  PARPIYEV

Xalqaro  aloqalar  bo‘limi  xodimi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi – mutaxassislar

04.06.2025   8803   4 min.
Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar

 
 

O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyalari orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvur olish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin. Shuningdek, Qur’on matnlari qanday saqlanib qolgani haqida ham ma’lumotlar taqdim etilishi kutilyapti. 

 

Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi megaloyiha — Islom sivilizatsiyasi markazining ekspozitsiyalarini shakllantirishda kontentlarni zamonaviy texnologiyalar asosida tayyorlash bosh vazifa sifatida belgilangan.

 

Ana shu vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Markazning maxsus shtabida Qur’on zali ekspozitsiyasi bo‘yicha yakuniy taklif va xulosalar muhokama qilindi. Unda ekspozitsiyani mazmunan boyitish, noyob qo‘lyozmalarni tanlab joylashtirish, ularni zamonaviy texnologiyalar asosida keng ommaga taqdim etish kabi masalalar muhokama qilindi.


 

Zalda 114 ta noyob Qur’on qo‘lyozmasi to‘plangan bo‘lib, bu yurtimizda Qur’onga bo‘lgan hurmat va e’tiborni namoyon etadi. Qo‘lyozmalar orasida juda qadimiy va nodir nusxalar ham mavjud. Jumladan:

 

- “Katta Langar Qur’oni” — bugungi kunda juda kam sonli nusxalari saqlanib qolgan, ilk islomiy qo‘lyozmalardan biri;

 

Hazrati Usmon Qur’oni — Qur’onning ilk nashrlaridan biri bo‘lib, islom olamida muqaddas manba sifatida e’tirof etiladi.

 

Shuningdek, boshqa davrlarga oid ko‘plab arab grafikasida yozilgan, bezakli, noyob qo‘lyozmalar namoyish qilinadi. Bu qo‘lyozmalar tarixiy va diniy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvurga ega bo‘lish mumkin.

 

Muhokamada Qur’on zalini tashkil etishda zamonaviy uslublarni qo‘llash, ya’ni nafaqat kitoblarni saqlash, balki ularni interaktiv va tushunarli shaklda taqdim etish masalalari muhim o‘rin tutdi. Jumladan, quyidagi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilmoqda:

interaktiv ekranlar – har bir qo‘lyozmaning sahifalarini yaqinlashtirib, harflari va bezaklarini ko‘rib chiqish imkoniyati;

audiogidlar (ovozli yo‘lboshchilar) – har bir eksponat haqida o‘zbek, arab, ingliz tillarida ma’lumotlar tinglash imkoniyati;

virtual ekspozitsiyalar – internet orqali Qur’on zalini masofadan turib tomosha qilish imkoniyati;

Zamonaviy yoritish va namoyish texnikasi – qo‘lyozmalarni zarar yetkazmasdan ko‘rsatish imkonini beradi.

 

Bu usullar orqali tashrif buyuruvchilar har bir Qur’on nusxasining tarixi, yozilgan davri, geografiyasi va san’at darajasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishadi.

 

Mazkur zal faqat ko‘rgazma emas, balki ilmiy tadqiqotlar olib boriladigan markaz ham bo‘ladi. Bu yerda sharqshunoslar, tarixchilar, filologlar, hattotlar va diniy olimlar uchun bebaho manbalar taqdim etiladi.

 

Hamidulla Lutfullayev, Sharqshunoslik instituti Tarixiy manbalar bo‘limi boshlig‘i, olim:


– Qur’oni karimning dastlabki davrlariga oid, ayniqsa Hazrati Usmon davrida yozilgan yettita qo‘lyozma nusxasi aniqlangan. Ekspozitsiyadan joy olishi kutilayotgan bu manbalar bizga Qur’on matni qanday saqlanib qolganini ko‘rsatadi va o‘rganishimizga zamin yaratadi. Qur’on zali yosh avlod, xorijiy mehmonlar, tadqiqotchilar va ziyoratchilar uchun diniy, madaniy va ilmiy boylikni bir joyda ko‘rish imkonini beradi.

 

Mazkur loyiha orqali O‘zbekiston musulmon olamida yana bir bor ilm, ma’naviyat va bag‘rikenglik markazi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlashi kutilmoqda. Qur’on zali esa bu yo‘ldagi muhim qadamlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.

cisc.uz

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar
O'zbekiston yangiliklari