Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyun, 2025   |   18 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
14 Iyun, 2025, 18 Zulhijja, 1446

Bir hadis haqiqati

08.08.2017   13355   9 min.
Bir hadis haqiqati

Tavba surasining 75–77 oyatlarida, va’da berib, so‘ng uni bajarmaydigan munofiqlar vasf qilinib, shunday deyiladi:

«Ular orasida: Agarda bizga (Alloh) fazli (boyligi)dan bersa, albatta, sadaqa qilurmiz va solih (kishi)lardan bo‘lurmiz”, – deb Alloh bilan ahdlashadiganlar ham bor.

Alloh ularga fazlidan berganda esa, (ular) unga baxillik qildilar va yuz o‘girib ketdilar. Allohga bergan va’dalariga xilof qilganlari va yolg‘onchilik qilganlari sababli ularga, to Uni uchratadigan kunlari (qiyomat)gacha dillarida munofiqlik bo‘lishini qismat qilib qo‘ydi».

Ko‘plab tafsir kitoblarida ushbu oyat Sa’laba ibn Hotib (roziyallohu anhu) sabab nozil bo‘lgan deyishadi. Vaholanki, bu sahobiy Badr qatnashchisi bo‘lgan ansorlardan hisoblanadi. Tafsir va ishonchli manbalarda u kishi haqida bu mazmundagi oyat nozil bo‘lishi mumkin emasligi, balki bu ma’lumot o‘ta zaif va noto‘g‘ri ekani aytiladi. Jumladan, Mahmud ibn Abulhasan Naysoburiy al-G‘aznaviy “Iyjozul bayon ’an ma’onil Qur’on” kitobida quyidagicha keltiradi: “Darhaqiqat Sa’laba ibn Hotib, Alloh taoloning: «Ulardan: «... “Agarda bizga (Alloh) fazli (boyligi)dan bersa, albatta, sadaqa qilurmiz va solih (kishi)lardan bo‘lurmiz”, – deb Alloh bilan ahdlashadiganlar ham bor”» (Tavba, 75), oyati nozil bo‘lishi sababchisi, deyilgan. Lekin, oyatda zikr qilingan shaxs, Sa’laba ibn Hotib ansoriydan boshqa kishidir”.

Ibn Hajar Asqaloniy “Al Isoba fi tamyizus sahoba” kitobida, Sa’laba ibn Hotib (roziyallohu anhu)ning tarjimayi holida bu qissani keltirmagan. Aksincha, bu sahobiyni badr qatnashchisi deya himoya qilgan. Mazkur qissani esa ziror masjidini qurishda qatnashgan munofiq Sa’laba ibn Hotib yoki Abu Hotibga nisbat bergan. Olim, Sa’laba ibn Hotib (roziyallohu anhu) haqidagi so‘zlarni keltirgach, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam)ning quyidagi: “Badr va Uhudda qatnashgan biror kimsa do‘zaxga kirmaydi”, degan lafzlarini eslatadi.

Ayrim mo‘tabar manbalarda ismlar bir-biriga o‘xshash bo‘lgani uchun ulug‘ sahobiyga nisbatan noto‘g‘ri nisbat berilgan bo‘lishi mumkin. Bu hadis noto‘g‘ri talqin orqali odamlar orasida keng tarqalib ketgan.

Aslida, voqe’lik quyidagicha bo‘lgan: “Sa’laba ibn Xotib ansoriy, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning xuzurlariga kelib: “Ey, Allohning rasuli! Allohdan menga mol-dunyo berishini so‘rab duo qiling” dedi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Holinga voy bo‘lsin! Ey Sa’laba! Shukrini ado qilgan oz narsang, sen toqat qila olmaydigan ko‘p narsadan ko‘ra yaxshiroqdir” – dedilar. Sa’laba yana murojaat qilib: “Ey, Allohning rasuli! Allohdan menga mol-dunyo berishini so‘rab duo qiling” dedi. U zot (sollallohu alayhi va sallam): “Ey, Sa’laba! Mendan ibrat olsang bo‘lmaydimi? Allohga qasamki, agar men Allohdan tog‘ni tillo va kumushga aylantirib berishini so‘rasam, albatta ularni tillo va kumushga aylantirib beradi. Lekin men so‘ramadimku, shundan ibrat olsangchi?” – dedilar.

Sa’laba yana kelib: “Ey, Allohning rasuli! Allohdan menga mol-dunyo berishini so‘rab duo qiling. Agar Alloh menga mol-dunyo bersa, har bir haqdorni haqqini ado etardim” – dedi. Shunda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Allohim Sa’labani mol-mulk bilan rizqlantirgin” – deb duo qildilar.U qo‘y oldi. Qo‘y xuddi qurt singari o‘sib ko‘paya boshladi. U peshin va asr namozini Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bilan birga va qolgan namozlarini qo‘ylari yonida o‘qirdi. Qo‘ylar shu darajada ko‘payib, endi unga Madina o‘tloqlari torlik qilib qoldi. U qo‘ylarini olib Madinaning atrofiga olib chiqib ketdi. Endi u besh vaqt namoz u yoqda tursin, juma namozini ham Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bilan birga ado etolmadi. Jumani ham, jamoatni ham tark qildi.

Kunlarning birida Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Sa’labaga nima bo‘ldi?”, deb so‘rab qoldilar. Qo‘ylari ko‘payib, vodiyga sig‘masdan, ular bilan birga Madinaning tashqarisiga chiqib ketgani aytildi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Sa’labaning holiga voy! Sa’labaning holiga voy! Sa’labaning holiga voy!” – dedilar. Alloh taolo tavba surasidagi quyidagi:

«Mol-mulklaridan ularni u sababli poklashingiz va tozalashingiz uchun sadaqa oling va ular (haqqi)ga duo qiling! Albatta, duoingiz ularga taskin (tasalli)dir. Alloh eshituvchi va biluvchidir» (Tavba, 103) oyatini nozil qilgach, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Ansor va Bani Sulaym qabilasidan ikki kishini sadaqa ishi bilan shug‘ullanishga tayinladilar. Ularga sadaqa haqidagi ko‘rsatmalarini yozma tarzda berib, odamlardan sadaqa yig‘moqqa amr qildilar.

Ular Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning maktublarini olib Sa’laba huzuriga borishdi va unga maktubni o‘qib Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning zakot haqidagi buyruqlarini yetkazishdi.

Shunda Sa’laba: “Bu jizya yoki uning o‘xshashidir. Undan boshqa narsa emas. Sizlar boraveringlar men o‘ylab ko‘ray, keyin kelasizlar.” – dedi.

Ular uning huzuridan chiqib Sulmaning xuzuriga borishdi. Sulma esa zakotga o‘zining mol-qo‘ylari ichidan eng yaxshilarini chiqarib berdi. Ular yana Sa’laba huzuriga qaytganlarida, u oldingi so‘zlarini takrorlab, u ikkovini qaytarib yubordi.

Ular yo‘lda kelishar ekan Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ga ro‘baru bo‘lishdi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) ulardan so‘rashlaridan oldin: “Sa’labaning holiga voy!”, dedilar va Sulmaning haqiga hayrli duo qildilar.

Shunda Alloh taolo quyidagi oyatlarni nozil qildi:

«Ular orasida: «Agarda bizga (Alloh) fazli (boyligi)dan bersa, albatta, sadaqa qilurmiz va solih (kishi)lardan bo‘lurmiz», – deb Alloh bilan ahdlashadiganlar ham bor. (Alloh) ularga fazlidan berganda esa, (ular) unga baxillik qildilar va yuz o‘girib ketdilar. Allohga bergan va’dalariga xilof qilganlari va yolg‘onchilik qilganlari sababli ularga, to Uni uchratadigan kunlari (qiyomat)gacha dillarida munofiqlik bo‘lishini qismat qilib qo‘ydi» (Tavba, 75–77).

Shundan so‘ng Sa’labaning qarindoshlaridan biri uning oldiga borib: “Sen haqingda oyat nozil bo‘ldi” – dedi. Sa’laba darxol Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning xuzurlariga kelib, undan sadaqasini qabul qilishlarini so‘radi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) esa: “Alloh taolo menga sening sadaqangni qabul etmasligimni buyurdi. Bu sening menga itoatsizliging oqibatidir”, – dedilar. Sa’laba boshiga tuproq sochganiga nadomat chekib qoldi.

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) vafot etib, Abu Bakr (roziyallohu anhu) xalifa bo‘lganlarida, Sa’laba sadaqotlarini ko‘tarib uning xuzuriga keldi. Abu Bakr (roziyallohu anhu) undan qabul qilmadilar. Umar va Usmon (roziyallohu anhumo) xalifa bo‘lganlarida, ularga ham sadaqasini qabul etishlarini so‘rab yolvordi, ammo, ular ham qabul qilmadilar. Sa’laba Usmon (roziallohu anhu) xalifaligi davrida vafot etdi”.

Bu voqe’a ba’zi mufassirlar nazdida qanchalik mashhur bo‘lmasin, u ikki  jihatdan haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi. Birinchidan, Qur’on va Sunnatda kelgan “tavba qiluvchining tavbasini qabul bo‘lishi” haqidagi xabarga zid ekani, ikkinchidan, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning “Zakotni man qiluvchilar” hadislariga ziddir. Unda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) zakotni man qiluvchiga nisbatan qilinadigan muomala haqida so‘z borgan.

Undan tashqari bu ma’lumotning noto‘g‘ri ekani, quyidagi manbalarda keltirilgan ma’lumotlarda ham o‘z ifodasini topgan:

  1. Imom Qurtubiyning “Al jome’ liahkamil Qur’on” kitobida shunday deyiladi: “Sa’laba, Alloh va Rasuli uning imoniga guvohlik bergan, Badr qatnashchisi, ansoriy sahobadir. U haqida rivoyat qilingan narsa to‘g‘ri emas”.

Abu Umar: “Zakotni man qiluvchilar oyati Sa’laba xususida nozil bo‘ldi” degan so‘z to‘g‘ri emas”.

  1. Munaviy “Fayzul Qodiyr”da shunday deydi: “Bayhaqiy: “Garchi u mufassirlar nazdida mashhur bo‘lsa ham, bu hadisning isnodida nazar (ya’ni unga nazar solib, tahqiq qilishga ehtiyoj) bor”.
  2. Zayniddin Abulfozil Abdurahim ibn Hasan al-Iroqiy shunday deydi: “Tabaroniy u hadisni zaif sanad bilan keltirgan”.
  3. Muhammad ibn Tohir: “Tazniratul mavzuot” kitobida ushbu rivoyatni zaif degan.
  4. Ibn Hajar Asqaloniy “Kashshof” kitobida bu hadisni “juda zaif” degan.
  5. Imom Zahabiy “Miyzonul e’tidol” kitobida, Imom Suyutiy “Asbobul nuzul” kitobida bu qissani zaif sanashgan.
  6. Imom Bayhaqiy va Haysamiylar ham zaif deyishgan.

Xulosa qilib aytganda, aksar olimlar ushbu qissaning zaif ekaniga ittifoq qilishgan. Alloh taolo barcha sahobalardan rozi bo‘lsin.

 

Olimxon YUSUPOV,

Imom Buxoriy xalqaro markazi “Manbashunoslik” bo‘lim boshlig‘i

 

Boshqa maqolalar
Maqolalar

Istig‘forning 72 ta xislati

02.06.2025   7606   4 min.
Istig‘forning 72 ta xislati

ISTIG‘FOR ning 72 ta XISLATI

                                       ni

    ULUG‘  USTOZ  ULAMOLARIMIZ  bayon  qilib  berganlar:

 

 

Kalomulloh – Qur’oni karimning

muborak oyati karimalaridan

va

Janobi Payg‘ambarimiz

Rasululloh sallallohu alayhi vasallamning

muborak hadisi shariflaridan

       ISTIG‘FOR ning 72 ta XISLATI:

 

 

  1. Alloh taologa itoatgo‘y banda istig‘for aytadi.
  2. Istig‘for aytgan banda payg‘ambarlar, solihlar yo‘lidan yuradi.
  3. Istig‘for aytuvchi odam imon halovatiga erishadi.
  4. Istig‘for bandani gunohlardan poklaydi.
  5. Istig‘for aytuvchining gunohlari savobli ishlarga almashtiriladi.
  6. Istig‘for aytuvchiga ne’matlar ko‘paytirib beriladi.
  7. Istig‘for bandaning ikki dunyoda ham martabasini ko‘taradi.
  8. Istig‘for baxt-saodat olib keladi.
  9. Istig‘for tufayli istig‘for aytuvchi ham, atrofdagi odamlar ham buzuqliklardan poklanadi.
  10. Istig‘for yomg‘ir yog‘ishiga sabab bo‘ladi.
  11. Istig‘for mol-dunyoga baraka kiritadi.
  12. Istig‘for aytuvchi inson farzand ne’mati bilan siylanadi.
  13. Dehqonchilik, chorvachilikdagi unumdorlik ham istig‘for aytish bilan uzviy bog‘liq.
  14. Istig‘for aytuvchi jahannamdan najot topadi.
  15. Istig‘for bandaning jannatga kirishiga sabab bo‘ladi.
  16. Istig‘for Alloh taoloning rahmati tushishiga sabab bo‘ladi.
  17. Istig‘for tanani baquvvat qiladi.
  18. Istig‘for aytuvchi odamning hayoti farovon bo‘ladi.
  19. Istig‘for aytuvchiga yaxshiliklar ko‘paytirilib beriladi.
  20. Istig‘for inson ko‘nglini xotirjam qiladi.
  21. Istig‘for boshga tushgan balolarni daf etadi.
  22. Istig‘for bandani Alloh taologa yaqinlashtiradi.
  23. Istig‘for aytuvchi odam Alloh taoloning rahmat-marhamatiga sazovor bo‘ladi.
  24. Istig‘for banda holatini ijobiy tomonga o‘zgarishiga sabab bo‘ladi.
  25. Istig‘for g‘iybatga kafforat bo‘ladi.
  26. Istig‘for shayton vasvasasini qaytaradi.
  27. Alloh taolo istig‘for aytgan bandani yaxshi ko‘radi.
  28. Istig‘for aytish Alloh taoloni xursand qiladi.
  29. Istig‘for g‘am-tashvishlarni ketkazadi.
  30. Istig‘for aytuvchi muammolaridan qutuladi.
  31. Istig‘for aytuvchi odam gunohlardan forig‘ bo‘ladi.
  32. Istig‘for aytuvchi muvaffaqiyat qozonadi.
  33. Istig‘for tashvishlarni aritadi.
  34. Ko‘p istig‘for aytuvchi odam kasallikdan to‘liq tuzalib ketadi.
  35. Istig‘for aytuvchi odam qiyinchilikdan farovonlikka chiqadi.
  36. Alloh taolo istig‘for aytuvchining mushkullarini oson qiladi.
  37. Yetib bo‘lmas marralarni istig‘for ila zabt etadi.
  38. Istig‘for ila dildagi vasvasalar yo‘qoladi.
  39. Istig‘for bilan qo‘rquvlar ariydi.
  40. Istig‘for bilan dilga quvonch kiradi.
  41. Istig‘for qalbga taskin beradi.
  42. Istig‘for ko‘ngilni xotirjam qiladi.
  43. Istig‘for tinchlik-xotirjamlik olib keladi.
  44. Istig‘for insonni sog‘lom qiladi.
  45. Istig‘for kasalliklarni aritadi.
  46. Istig‘for aytuvchi odam yorug‘ kunlarga erishadi.
  47. Istig‘for bilan inson orzusiga yetadi.
  48. Istig‘for aytuvchining dili yayraydi, ko‘ngli yoziladi.
  49. Istig‘for xursandchilik olib keladi.
  50. Istig‘for qalbni charog‘on, ruhni tetik qiladi.
  51. Istig‘for aytuvchining xotirasi kuchayadi.
  52. Istig‘for yuzni nurli qiladi.
  53. Istig‘for rizq kelishini osonlashtiradi.
  54. Istig‘for aytuvchining duosi qabul bo‘ladi.
  55. Alloh taolo istig‘for aytuvchining og‘irini yengil qiladi.
  56. Ko‘p istig‘for aytgan odam Qiyomat kuni nomai a’molini ko‘rib xursand bo‘ladi.
  57. Olamdan o‘tib ketgan ota-onalar farzandlari aytgan istig‘forlari tufayli jannatda eng yuqori martabalarga ko‘tarilishadi.
  58. Istig‘for odamni tushkunlikdan xalos etadi.
  59. Istig‘for hasrat-nadomatni, pushaymonni ketkazadi.
  60. Istig‘for qalbni tiniqlashtiradi.
  61. Istig‘for aytib yuruvchi odamga Alloh taolo har qanday qiyin vaziyatdan chiqish yo‘lini ko‘rsatadi.
  62. Istig‘for aytib yuruvchi odamning Alloh taolo musibatlarini ko‘taradi.
  63. Istig‘for aytib yurgan bandaning Alloh taolo har qanday qiyinchiliklarini yengillashtiradi.
  64. Istig‘for aytib yuruvchi inson qashshoqlikka yo‘liqmaydi.
  65. Istig‘for aytuvchining ishlari yurishadi.
  66. Istig‘for er-xotin o‘rtasidagi kelishmovchilikni daf etadi.
  67. Istig‘for farzandlarni itoatli qiladi.
  68. Alloh taolo istig‘for aytib yurgan odamga kutmagan tarafidan ne’mat, rizq jo‘natadi.
  69. Istig‘for aytuvchi odamning rizqi ulug‘ bo‘ladi.
  70. Istig‘for aytuvchi odamning kasb-koriga Alloh taolo xayr-baraka beradi.
  71. Kim mo‘minlar haqqiga istig‘for aytsa, Alloh unga har bir mo‘min muqobilida bittadan hasanot yozib qo‘yadi.
  72. Istig‘for aytilgan xonadonga ilohiy fayzu xayr-baraka kiradi.

 

Mehribon Parvardigorimiz

o‘zlarimizni ham,

farzand-zurriyotlarimizni ham

O‘zi buyurgan,

Janobi Payg‘ambarimiz alayhissalom tavsiya etgan,

o‘tmishda o‘tganlarimizning ruhlari shod bo‘ladigan,

xalqimiz xursand bo‘ladigan,

ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan yo‘llardan yurishimizni nasib etsin!

Ibrohim domla Inomov

Ibratli hikoyalar