Sayt test holatida ishlamoqda!
15 Mart, 2025   |   15 Ramazon, 1446

Toshkent shahri
Tong
05:17
Quyosh
06:35
Peshin
12:37
Asr
16:43
Shom
18:33
Xufton
19:45
Bismillah
15 Mart, 2025, 15 Ramazon, 1446

Niyat - amallar poydevoridir

17.04.2017   9247   8 min.
Niyat - amallar poydevoridir

“Niyat” arabcha so‘z. O‘zbekchada “maqsad”, “o‘y”, “mo‘ljal”, “o‘ylab qo‘yilgan ish”  ma’nolarini anglatadi. Istilohda esa niyatga Muhammad Amin ibn Obidin rahmatullohi alayh “Raddul Muxtor” kitobida quyidagicha ta’rif bergan: “Niyat biror amalni bajarishda Alloh taologa yaqinlikni hosil qilish va toatni qasd qilishdir”.

 Ulamoning aksari niyatning o‘rni qalb ekaniga ittifoq qilgan. Lekin o‘sha niyatni til bilan izhor qilib qo‘yishni ma’qul sanaganlar. 

Ular amallarga kirishishdan oldin niyat qilishning bir necha hikmatlarini quyidagicha bayon qiladilar: “Niyatning hikmati shuki, u bilan ibodatlarni odatda qilinadigan amallardan ajratish, ibodatlarning ba’zilarini boshqalaridan farqlash, Alloh uchun bo‘ladigan amallarni boshqalar uchun bo‘ladiganlaridan ajratishdir”. Masalan, ovqat yemaslik parhez uchun bo‘lishi ham mumkin yoki ro‘za uchun bo‘lishi ham mumkin. Ana shu ikki amalning orasini niyat ajratib beradi.

Niyat qalbning ishi bo‘lib, uni Alloh taolodan o‘zga hech kim bilmaydi. Niyatning yaxshi-yomonligiga qarab, mukofot yoki jazo beriladi. Chunki amallar niyatga bog‘liq bo‘ladi.

عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: إِنَّمَا الْأَعْمَالُ  بِالنِّيَّاتِ 

Umar ibn Xattob roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan eshitdim: “Amallar niyatga qarab baholanadi”, dedilar”.

Har qanday amalning zohiri va botini mavjud. Amalning zohiri Alloh va Rasulining shari’atiga muvofiq bo‘lsa, o‘sha amal to‘g‘ri bo‘ladi. Agar amalning zohiri shari’atga xilof bo‘lsa, bu amal bekor bo‘ladi. Amalning botini esa, qasd va niyat hisoblanadi. Alloh taolo beradigan mukofotlar ham aynan o‘sha botinga asoslangan bo‘ladi.

عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ  ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " أَلا إِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلُحَتْ صَلُحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ ، وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلَّهُ أَلا وَهِيَ الْقَلْبُ...

 No‘mon ibn Bashir roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “...Ogoh bo‘ling! Tananing ichida bir parcha go‘sht bor. Agar u sog‘lom bo‘lsa butun tana sog‘lom bo‘ladi. Agar u yaroqsiz bo‘lsa, tananing hammasi yaroqsiz bo‘ladi. Bilingki, u – qalbdir...”, deb har narsaning avvalida qalb va undagi niyat turishiga urg‘u berganlar (Buxoriy rivoyati).

Shuning uchun ham niyat amalning ruhi hisoblanadi. Musulmonlarning bir-biriga niyatingni to‘g‘rila, niyatni xolis Alloh uchun qil, deb eslatishlari ham bejiz emas. Chunki botin to‘g‘ri bo‘lsa, zohir ham to‘g‘ri bo‘ladi. Botini ham, zohiri ham to‘g‘ri bo‘lgan amal esa, Allohning roziligiga sabab bo‘ladi. Allohning roziligi sababli ikki dunyo saodatiga erishiladi.

Odamlarning niyati har xil bo‘ladi. Ba’zilar Allohning azobidan qo‘rqqanidan ibodat qiladi. Yana bir toifa Allohning rahmatidan umid qilib amal qiladi. Bu ikkalasidan ham yuqori turuvchi toifa esa Allohning toatga, ibodatga loyiq, ulug‘ Zot ekani uchun ibodat qiladi. Bu niyatlarning eng ulug‘i va kuchlisidir. Dunyoga rag‘bat qo‘ygan kishilarning bunday niyat qilishi u yoqda tursin, uni tushunish ham oson emas. Bu maqomga erishgan inson Allohga bo‘lgan muhabbati sababli Rabbisini zikr qilishdan va Uning ulug‘ligi to‘g‘risida tafakkur qilishdan ortmaydi. Niyatsiz bo‘lgan amal go‘yo qilinmagani kabi  e’tiborsizdir. Ixlossiz niyat esa, riyoning alomatidir. Allohga ibodat qilishni xohlagan har bir banda, eng avvalo, niyat nima ekanini bilib olishi kerak. So‘ngra niyati bilan ixlos va amalni birlashtirib, najot tomon intilishi zarur. Shundagina uning amallari oxiratda foyda beradi.

Inson uchun berilgan ne’matlar bisyor. Shulardan biri aziz umrimizdir. Ammo bir marta beriladigan bu omonat umrni qanday sarflayotganimiz bilan bir-birimizdan farqlanamiz va Yaratgan huzurida daraja topamiz. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ummatimni o‘rtacha yoshi 60 bilan 70 orasidadir...”-deganlar (Termiziy rivoyati). Ha, juda qisqa bir fursat!

Tadqiqotchi olimlar fikricha, agar inson  70 yil umr ko‘rsa, o‘rtacha kuyidagi jadvalda keltirilgan amallarni bajarishga vaqti sarflanar ekan. 

Amallar

Bir kunda sarflaydigan

vaqt

70 yilda sarflaydigan

vaqt

Uyqu

6 soat

17.5 yil

Taom

1 soat

3 yil

Hojat va hammom

30 daqiqa

1.5 yil

Ish

8 soat

23 yil

Jami

15.5 soat

45.5 yil


Ammo yaratgan Allohning fazli ila shu qisqa umrni niyat va ixlosli amallarimiz ila ziyoda qilish imkoni bor. Bu esa nomai a’molimizga “ibodat” deya yozilishi uchun ulkan imkonyatdir.

Abu Kabsha al-Anmoriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “...Albatta, dunyo to‘rt kishinikidir:

1) Alloh taolo bir bandasiga mol-dunyo hamda ilm bergan bo‘lsa, u kishi Rabbisiga taqvo qilib, qarindoshlari bilan aloqalarini bog‘lasa va bu topgan mol-dunyosida Allohning haqqi borligini bilsa, shu kishi eng afzal maqomdadir.

2) Alloh taolo bir bandasiga ilm bergan bo‘lsa-yu, mol-dunyo bermagan bo‘lsa, ammo bu kishining niyati xolis bo‘lib, agar menda ham mol-dunyo bo‘lganida edi, falonchi kishi kabi yaxshiliklar qilar edim deb aytsa, bu qilgan niyati ila yuqoridagi birinchi kishi bilan savobi tengdir.

3) Alloh bir bandasiga mol-dunyo bergan bo‘lsa-yu, ammo ilm bermagan bo‘lsa, u kishi molni andishasiz, pala-partish ishlatib, Rabbisiga taqvo qilmasdan, qarindoshchilik aloqalarini uzib va bu topgan molida Allohning haqqi borligini bilmasa, shu kishi eng yomon maqomdadir.

4) Alloh taolo bir bandasiga mol-dunyo ham, ilm ham bermagan bo‘lsa, bu kishi: “Agar mening mol-dunyoyim bo‘lganida, falon kishi kabi (ya’ni uchinchi kishidek) ishlatar edim”, deb aytsa, bu kishi mana shu niyati bilan uchinchi shaxs kabi gunohi tengdir”, dedilar” (Imom Termiziy rivoyati).

Xulosa o‘rnida shuni aytishimiz mumkinki, amallarning qabul bo‘lishi, albatta, niyatga bog‘liqdir. Har ishimizda va har onda yaxshi niyatlar qilib, shular asosida hayot kechirish barchamizga nasib etsin.

Jaloliddin HAMROQULOV,

Toshkent islom institutining “Tahfizul-Qur’on” kafedrasi mudiri

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi

14.03.2025   3656   3 min.
Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi

Prezidentimizning “Muborak Ramazon oyini munosib tarzda o‘tkazish to‘g‘risida”gi qaroriga binoan “Ramazon – saxovat, birdamlik va bag‘rikenglik oyi” shiori ostida o‘tayotganligi tahsinga sazovor.


Ushbu tabarruk oyda xayrli amallarni emin-erkin ado etish uchun Namangan viloyatida ham barcha sharoit muhayyo qilindi. Shahar va tumanlardagi 190 dan ziyod masjidda taroveh namozi o‘qilmoqda. Masjidlarimizda Qur’oni karim tilovati uchun O‘zbekiston Musulmonlari idorasi viloyat vakilligi tomonidan 300 nafarga yaqin qori jalb etilgan.  


– Mohi Ramazonda ado etiladigan solih amallar evaziga mo‘min-musulmonlar ko‘pdan-ko‘p ajr va savoblarga ega bo‘ladi. Chunki tabarruk oyda Alloh taoloning rahmati, maxfirati har qachongidan ko‘proq yog‘iladi, – deydi Namangan viloyat bosh imom-xatibi Musoxon domla Abbosiddinov. – Ramazon oyidagi xayr, saxovat ulug‘ligini ushbu hadis ham yana bir karra tasdiqlaydi.  


Davlatimiz rahbarining qarori hamda Ramazon oyi munosabati bilan yo‘llangan tabrigidan kelib chiqqan holda  atrof-muhitni muhofaza qilish, hududlarni obodonlashtirish, xayr va saxovat tadbirlari, shu jumladan, nogironligi bor kishilar, yolg‘iz keksalar, boquvchisini yo‘qotgan fuqarolar va ehtiyojmand oilalarga mehr-muruvvat ulashish, bemorlar holidan xabar olishga alohida e’tibor qaratilmoqda.  


Ramazon oyi munosabati bilan Namangan shahridagi “Royal” tantanalar majmuasida viloyat hokimligi, Ijtimoiy himoya milliy agentligi viloyat boshqarmasi, O‘zbekiston Musulmonlari idorasi viloyat vakilligi, “Vaqf” xayriya jamoat fondi hamkorligida iftorlik dasturxoni tashkil qilindi. Unga Namangan shahri, Yangi Namangan va Davlatobod tumanlarida istiqomat qiluvchi nogironligi bor, boquvchisini yo‘qotgan, kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj fuqarolar hamda boshqa diniy konfessiya vakillari taklif qilinib, hurmat va ehtirom ko‘rsatildi.  


Shunday tadbirlar viloyatning barcha tumanlarida muntazam tashkil qilinmoqda. Xususan, Uychi tumanida uyushtirilgan ana shunday iftorlikdan keyin mahalla xonadonlariga borilib, turli millatga mansub muhtoj kishilar holidan xabar olindi. Bu mamlakatimizda bag‘rikenglik va birdamlik tamoyillarining amaldagi ifodasi ekanligidan yorqin dalolat beradi. 

Shunday shukuhli damlarda Namangan shahridagi “Mavlono” va “Mangulik” qabristonlarida tashkil qilingan hasharda mahallalar faollari, nuroniylar va yoshlardan iborat mingga yaqin hamyurtimiz ishtirok etdi. “Mavlono Mavlaviy” ziyoratgohi oldida Namangan viloyat hokimi Shavkat Abdurazzoqov viloyatdagi imom- xatiblar, nuroniylar bilan muborak Ramazon oyini munosib o‘tkazish, savobli ishlarni davom ettirish mavzusida suhbatlashdi.  


Tadbir doirasida o‘tganlar xotirasi yodga olinib, ularning ruhiga Qur’on tilovat qilindi. Yurtimiz tinchligi va farovonligi yo‘lida qurbonlik qilinib, xayr va saxovat ishlari amalga oshirildi.  

Oqilxon Dadaboyev,
O‘zA muxbiri

Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi Ramazon qalblarga surur bag‘ishlaydi
O'zbekiston yangiliklari