Mo‘minlarning onasi Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Kim o‘n ikki rakat sunnat nomozlarni bardavom o‘qib yursa, Alloh unga jannatda bir uy bino qiladi. Peshindan oldin to‘rt rakat, peshindan keyin ikki rakat, shomdan keyin ikki rakat, huftondan keyin ikki rakat, bomdoddan oldin ikki rakat”. Imom Termiziy rivoyat kilib, bu bobda Ummu Habiba, Abu Hurayra, Abu Muso va ibn Umar roziyallohu anhumlardan ham hadis rivoyat qilingan deganlar. So‘ngra Ummu Habiba roziyallohu anhoning ham hadislarini keltirib, uni sahih deganlar. Imom Muslim ham Ummu Habiba roziyallohu anhodan ushbu hadisni rivoyat qilgan va hadisning oxirida Ummu Habiba onamizning: “Shundan buyon ularni doim o‘qiyman” deganlarini rivoyat qilgan. Ko‘rinib turibdiki, nafl ibodatlarni, xususan farzlardan oldinga va keyingi sunnat namozlarning fazilati juda ulug‘. Shuning uchun imom Abu Hanifa rahmatullohi alayhining mazhablarida nafl namozlariga alohada ahamiyat qaratilgan. Chunki namoz bandaning qiyomatda najot topishga asosiy omili. Shunday ekan uni o‘z vaqtida va mukammal ado etish farzdir. Mobodo vaqtida o‘qiy olmasa qazosini o‘qish lozim bo‘ladi. Ammo bir inson qazosini ham o‘qiy olmay vafot etsa, Alloh taoloning fazli ila ado qilinmagan farzlarning o‘rnini nafllar bilan to‘ldiriladi. Imom Nasoiy rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Bandaning qiyomatda birinchi hisob qilinadigan amali namozidir. Agar to‘la bo‘lsa, to‘liq deb yoziladi. Agar unda kamchiligi bo‘lsa: Qaranglarchi, zoya qilgan(o‘tkazib yuborgan) farzlarini to‘ldiradigan nafllarini topasizmi deydi. So‘ngra boshqa amallar ham shunga ko‘ra bo‘ladi”. Deganlar. Mazhabboshimiz tutgan, ajdodlarimiz asrlar davomida unga og‘ishmay amal qilib kelayotgan yo‘l naqadar go‘zal! Tasavvur qilib ko‘ring, ellik yildan buyon namoz o‘qiyotgan insonning uni to‘ldiradigan yana ellik yillik nafl ibodati bor. Ammo afsuski bugun ba’zi yoshlarimizni sunnat namozlariga beparvo qarashayotganini ko‘ramiz. Bunga go‘yoki ishlari ko‘pligini bahona qiladilar. Ammo ko‘chada do‘sti bilan soatlab gaplashishga vaqti bor. Vaholangki to‘rt rakatli namozga bor-yo‘g‘i besh daqiqa kifoya. Ushbu maqolani yozish asnosida bir yigit kelib internetdan Oisha onamizdan rivoyat qilingan yuqoridagi hadisni o‘qiganini aytib, haqiqatdan ham shunday hadis bor-yo‘qligini, agar bor bo‘lsa, mazkur o‘n ikki rakat namozni o‘qilish tartibi haqida so‘radi.
Bugun biz uchun odatga aylangan sunnat namozlari, ayni o‘sha hadisda fazilati zikr qilingan nafl ibodatlardir. Ularni bardavom o‘qib yurgan insonga Rasululloh sollallohu alayhi vasallam jannatda uy va’da qilmoqdalar. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning hadislarini yaxshi bilgan, sunnatga muvofiq hayotlari bilan butun dunyoga ustoz bo‘lgan ajdodlarimiz bunga avvalo o‘zlari qattiq amal qilishgan, qolaversa bizga ham buni ta’lim berib ketishgan. Balki fazilatlarini bilmagandirmiz, ammo namoz o‘qishni o‘rgangan ilk chog‘larimizdanoq farz namozlari bilan birga mazkur sunnatlarni ham qo‘shib o‘qishni ustozlarimizdan ta’lim olganganmiz. Yoshlarimiz ham ilmda, taqvoda dunyoga ustoz bo‘lgan ajdodlarimizning yo‘llaridan yurib, ularga munosib farzand bo‘lishga intilsalar, albatta ikki dunyo saodatiga yetishamiz.
Imom Buxoriy nomidagi Toshkent Islom instituti o‘qituvchisi,
“Novza” jome’ masjidi noibi imomi A. Sobirov.
Inson hayoti tafsilotlardan iborat. Ba’zan oddiy ko‘ringan amallar orqasida yuksak hikmatlar yashiringan bo‘ladi. Ana shunday amallardan biri – Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning sut ichgandan so‘ng og‘izlarini suv bilan chayganlaridir. Bu holat bizga faqat bir sunnat emas, balki poklik, hushyorlik va tafakkur darsi hamdir.
Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam sut ichdilar, so‘ng og‘izlarini suv bilan chayqadilar va dedilar: “Albatta, uning yog‘i bor” (Imom Muslim, Imom Termiziy rivoyati).
Ayniqsa, kechasi uxlashdan oldin sut ichib og‘izni chaymaslik kariyes (chirish) va gingivit (yallig‘lanish) kabi kasalliklarni tezlashtiradi. Shuning uchun ham tibbiyotda og‘izni chayish og‘izdagi bakterial muvozanatni saqlash, tishlar orasini tozalash, yaxshi nafas olish va kasallikning oldini olish uchun juda ham muhimdir.
Kechki payt, ayniqsa uyqu oldidan ichilgan sutdan so‘ng og‘izni chaymaslik tishlarning tunda erib borishiga sabab bo‘ladi. Bundan tashqari, kofe, meva sharbati, gazli ichimliklar kislotali muhitga sabab bo‘lsa, sut esa aksincha – ishqoriy muhit hosil qiladi. Ammo uni chaymaslik bakteriyalar uchun “sherik” topish bilan barobardir. Shu boisdan tajribali stomatologlar sut ichgandan keyin kamida 20–30 soniya davomida suv bilan og‘iz chayishni tavsiya qiladilar.
Aslida, bu amal faqat gigiyena emas, balki ongli va shuurli yashash madaniyatini ham o‘rgatadi. Inson har bir amalda e’tiborli bo‘lishi kerak. Ya’ni inson doimo o‘ziga: “Qanday ovqat yeyapman? Yeyayotgan taomim zararli emasmi? Og‘zimda nima qolmoqda?” kabi savollarni berib turishi kerak.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam ta’kidlaganlaridek, poklik – iymonning bir qismidir. Zero, og‘iz faqat ovqat yo‘li emas – u zikr, ibodat va tilovat yo‘li hamdir. Uning tozaligi – zikr va ibodatdan hosil bo‘ladigan qalb tozaligiga ham ta’sir qiladi.
Sut ichib og‘iz chayish – bu shunchaki suvni og‘izda aylantirish emas. Bu – badan pokligi, ilmga asoslangan sog‘liq himoyasi va sunnatga e’tibor demakdir. Bugun biz uni har tong, har kech, har stakan ichimlikdan so‘ng amalga oshirsak, bu nafaqat sog‘lig‘imizni saqlaydi, balki ruhiy salomatligimizga ham foyda beradi.
Alloh bizga sunnatni sevishni va amal qilishni, uning orqasidagi hikmatni anglab yashashni nasib etsin!
Ruqayya YUSUFIY,
Imom Buxoriy nomidagi Toshkent Islom instituti talabasi.