Bismillahir Rohmanir Rohiym
Yusuf alayhissalom Misrga podshoh bo‘lganlaridan keyin bir kuni qasrdan ko‘chaga qarab tursalar, juldur kiyimdagi notavon bir yigitga ko‘zlari tushdi. Uning holatiga rahmlari kelib, qalblari ezildi.
Shu onda Jabroil alayhissalom kelib: – Ey Yusuf, siz bu yigitni tanidingizmi? – deb so‘radilar.
Yusuf alayhissalom: – Yo‘q, – dedilar.
Jabroil alayhissalom: – Eslaysizmi, Misr azizining xotini sizni ortingizdan quvib kiyimingizni orqadan yirtib yuborganda, Misr aziziga guvohlik uchun beshikda yotgan emizikli bolani olib kelishgan va u go‘dak sizni beayb ekaningizga guvohlik bergan edi. Shu go‘dakning gapiga ko‘ra Aziz sizni kechirgan edi.
Yusuf alayhissalom: – Ha, albatta eslayman, – dedilar.
Jabroil alayhissalom: – O‘sha go‘dak mana shu yigit bo‘ladi, – dedilar.
Yusuf alayhissalom yigitni huzurlariga chaqirtirib keldilar va unga juda katta iltifot ko‘rsatdilar, egniga yangi liboslar kiydirdilar.
Buni kuzatib turgan Jabroil alayhissalom tabassum qildilar.
Jabroilning tabassum qilganini ko‘rgan Yusuf alayhissalom: – Ey Jabroil, nega tabassum qilyapsiz? Men uning haqidan ozroq narsa berdimmi? – deb so‘radilar.
Jabroil alayhissalom: – Yo‘q. Mening tabassum qilishimning boisi, Siz uning bir martagina guvohlik bergani uchun shuncha izzat-ikrom ko‘rsatdingiz. Alloh taolo Undan boshqa iloh yo‘q ekaniga bir kunda bir necha marta shahodat kalimasini aytib guvohlik beradigan bandasiga qancha izzat-ikrom ko‘rsatishini o‘ylab tabassum qildim, – dedilar.
Homidjon qori ISHMATBЕKOV
tarjimasi
Al-Kisoiy al-Kufiy 119/737 yil Kufada dunyoga kelgan.
To‘liq ismi: Ali ibn Hamza ibn Abdulloh ibn Bahman ibn Fayruzm al-Kisoiy al-Kufiy. Imom al-Kisoiy yoshligida ilm o‘rganishga juda intilardi, lekin boshlang‘ich davrda muvaffaqiyat qozona olmasdi. Bir safar Qur’onni yod olishda qiynalgach, ustoziga: “Men hech narsani yodlay olmayapman, charchadim”, dedi.
Ustoz unga sabr qilishni va Qur’onning barakasiga ishonishni tavsiya qildi. Shundan so‘ng, Imom al-Kisoiy sabr bilan harakat qilib, Qur’onni mukammal yod oldi va keyinchalik mashhur qiroat imomlaridan biri bo‘ldi. Bu voqea sabr va mehnatning samarasini eslatadi.
Hayoti: Al-Kisoiy Kufada tug‘ilgan va tilshunoslikda ham, qiroatda ham yuqori maqomga ega bo‘lgan. Undan nega «Kisoiy» deb nom olganligi haqida so‘rashganida u, – "chunki men hajda kisoda (kiyimda) ehrom bog‘laganman", deb javob bergan ekan. U asli fors bo‘lib, Bani Asad qabilasining qullaridan edi.
Ilmiy faoliyati: Uning asosiy ustozlari Hamza al-Kufiy va boshqa yirik qiroatchilar bo‘lgan. Bundan tashqari Kufa maktabini asoschisi hisoblanadi.
Muoz al-Harro va Abu Ja’far Ruasiylarda nahvdan tahsil oldi. Ular-dagi ilmlarni olib bo‘lib, ulardan qoniqmay qolgach, Basraga kelib Iso ibn Umar, Abu Amr ibn al-Alo va Al-Xalil ibn Ahmaddan ilm o‘rgangan. Qiroatni esa Sho‘ba ibn Hajjojdan ta’lim olgan.
U zot juda ko‘p asarlar ham yozgan: "Kitab muxtasar fi an-nahv" (Nahvga oid qisqa bo‘lgan kitob), "Kitab al-hudud fi an-nahv" (Nahvdagi hadlar oid kitob), "Kitob al-qiroat (Qiroatga doir kitob)", "Kitab al-adad (Sonlarga doir kitob)", "Kitab ixtilaf al-adad (Sonlarning ixtilofiga oid kitob)", "Kitab al-huruf (Harflarga oid kitob)", "Kitab maoniy al-Qur’an (Qur’on ma’nolari haqidagi kitob)" kabi ko‘plab kitoblar yozgan.
Nahvdan Farro uning xos shogirdlaridan hisoblanadi.
Kisoiy 189/805 yil Roy shahrida vafot etgan.
Matkarimov Nurmuhammad,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.