Sayt test holatida ishlamoqda!
28 Dekabr, 2025   |   8 Rajab, 1447

Toshkent shahri
Tong
06:23
Quyosh
07:48
Peshin
12:30
Asr
15:20
Shom
17:05
Xufton
18:24
Bismillah
28 Dekabr, 2025, 8 Rajab, 1447

Zohiriylik mazhabi

14.12.2024   15435   22 min.
Zohiriylik mazhabi

Bismillahir Rohmanir Rohiym

«Zoxiriylik» arabcha «zohir» so‘zidan olingan bo‘lib, bizning tilimizda «yuzakilik» degan ma’noni ifoda etadi. Ya’ni bir narsaning javhariga, mohiyatiga va asl ma’nosiga e’tibor bermasdan, sirtiga yuzaki qarash deganidir. Ushbu holat ba’zi sahobalarda ham bo‘lib o‘tgan. Gapimizning dalili sifatida oyat va hadisni yuzaki tushunishga ayrim misollarni keltiramiz.

Adiy ibn Hotim roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Toki fajrda sizga oq ip qora ipdan ajraguncha...» oyati nozil bo‘lganda:

«Ey Allohniig Rasuli, men kechadan kunduzni ajratish uchun yostig‘im ostiga ikki chilvirni: bir oq chilvirni, bir qora chilvirni qo‘yganman», dedim.

Boshqa rivoyatda:

«Kechasi qarasam, ajratib bo‘lmayapti-ku!» deyilgan.

Ul zot alayhissolatu vassalom:

«Yostig‘ing keng ekan. U kechaning qorong‘iligi va kunduzning yorug‘ligidir», dedilar».

Muslim rivoyat qilgan.

Bu rivoyatda ro‘za ibodati yangi joriy qilina boshlaganda bo‘lib o‘tgan latif hodisani keltirish orqali og‘izni qachon berkitish kerakligining hukmi bayon qilinmoqda. Ma’lumki, Alloh taolo og‘izni qachon berkitishning hukmini ma’lum qilish uchun Baqara surasining 187-oyatida:

 «Tong paytida sizga oq ip qora ipdan oydinlashguncha yeb-ichavering», degan hukmni nozil qilgan.

Ushbu oyat nozil bo‘lganida ba’zi kishilar, jumladan, Adiy ibn Hotim roziyallohu anhu ham zikr qilingan «ip»dan murod majoziy «ip» ekanligini anglab yetmaganlar. Shuning uchun ham saharlik vaqtida bitta oq rangli, bitta qora rangli chilvirni olib, qorong‘ida ularning rangi ajralib ko‘ringuncha saharlik qilishga o‘tganlar. Lekin u kishi o‘zlarining bu ishlarida kamchilik sezib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga arz qilganlar va u zot oyatda zikr qilingan ipdan murod ip, chilvir yoki arqon emas, kechaning qorong‘iligi va kunduzning yorug‘ligi ekanini tushuntirib berganlar.

Demak, ro‘za tutmoqchi bo‘lgan odam saharlikni tong otguncha qilishi mumkin ekan. Tong otgandan so‘ng esa mazkur saharlikni to‘xtatishi vojib bo‘ladi. Aks holda ro‘zasi ro‘za bo‘lmaydi.

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:

«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Sizlarning menga tezroq yetib oladiganingiz qo‘li uzuningiz», dedilar. (Ul zotning ayollari) qaysilarining qo‘li uzunligini o‘lchab ko‘rishar edi. Ichimizda eng qo‘li uzunimiz Zaynab edi, chunki u o‘z qo‘li bilan mehnat qilib, sadaqa qilar edi».

Imom Muslim va Buxoriy rivoyat qilishgan.

Boshqa bir sanad bilan qilingan rivoyatda quyidagilar aytiladi:

«Oisha roziyallohu anho dedilar:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallamning vafotlaridan keyin, qachon birortamizning uyimizda to‘planib qolsak, qo‘limizni devorga cho‘zib, kimming qo‘li uzun ekan deb o‘lchab ko‘rar edik. Nabiy sollallohu alayhi vasallamning zavjalari Zaynab binti Jahsh vafot etguncha shunday qildik. U (Zaynab) past bo‘yli ayol edi. Bizdan uzun emas edi.

(U vafot qilganidan keyin) Nabiy sollallohu alayhi vasallam qo‘lning uzunligidan sadaqani iroda qilganlarini bilib oldik.

Zaynab qo‘li mohir ayol edi. U teri oshlar, tikar va Alloh azza va jallaning yo‘lida sadaqa qilar edi».

Hokim rivoyat qilgan.

Bu rivoyatda mo‘minlarning onalari Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytgan bir gapni sirtidan tushunib, xatoga yo‘l qo‘yganlari va keyinroq gapning maqsadini anglab yetganlari bayon qilinmoqda.

Allohning oxirgi Rasuli Muhammad sollallohu alayhi vasallam bu dunyoni tark qilganlaridan so‘ng, u zotning sahobalari orasida masalani harfma-harf tushunib, mahkam turib olish ham va dinimizning maqsadlariga, hikmatlariga hamda boshqa omillarga qarab hal etish holatlari ham bo‘lib o‘tgan. Bunday holatlarda muammoni Islomning maqsadlariga, hikmatlariga hamda boshqa omillarga qarab hal etish tarafdorlari tutgan yo‘l ma’qul ko‘rilgan.

Sarvari olam Muhammad Mustafo sollallohu alayhi vasallamdan so‘ng musulmonlarga Abu Bakr roziyallohu anhu boshliq etib saylandilar. U kishining davrida dindan qaytgan murtadlar bilan musulmonlar orasida qattiq janglar bo‘ldi. Mazkur janglarda Qur’onni to‘lik yod olgan ko‘plab qorilar shahid bo‘ldilar. Shunda hazrati Umar roziyallohu anhu Abu Bakr roziyallohu anhuga Qur’onni kitob shakliga keltirib, jamlab qo‘yish maslahatini berdi. Avval boshda hazrati Abu Bakr bunga ko‘nmadilar, chunki bu ish Nabiy sollallohu alayhi vasallam hayotlik vaqtlarida qilinmagan edi. Keyinroq esa Abu Bakr roziyallohu anhu ham Qur’onni kitob shakliga keltirib qo‘yish zarurligini anglab yetdilar va Zayd ibn Sobit roziyallohu anhuni chaqirib, bu ishni amalga oshirishni unga topshirdilar. Zayd ibn Sobit roziyallohu anhu ham avvaliga masalani tor olib, bu taklifga ko‘nmadilar. Keyin esa asl maqsadni, ko‘zlangan hikmatni tushunib yetib, fikrlarini o‘zgartirdilar. Keling, gapni Zayd ibn Sobit roziyallohu anhuning o‘zlaridan eshitaylik.

3ayd ibn Sobit roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Yamomadagilar o‘ldirilganda Abu Bakr menga odam yubordi. Yonida Umar bor ekan. Abu Bakr menga shunday dedi: «Umar menga kelib, «Yamoma kuni jangda Qur’on qorilari ichida o‘lim ko‘p bo‘ldi. Hamma joyda Qur’on qorilari ichida o‘lim ko‘payaversa, Qur’onning katta qismi yo‘qolib ketishidan qo‘rqaman. Menimcha, Qur’onni jamlashga buyruq berishingiz kerak», dedi. Men: «Qanday qilib Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qilmagan ishni qilaman?» dedim. Umar: «Allohga qasamki, bu xayrli ish», dedi. Umar menga shu to‘g‘rida qayta-qayta aytaverdi, nihoyat, Alloh mening qalbimni ham Umarning qalbini ochgan narsaga ochdi. Bu borada Umar kelgan fikrga keldim. Sen yoshsan, aqllisan, seni ayblaydigan joyimiz yo‘q. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga (nozil bo‘lgan) vahiyni yozib yurarding. Qur’on(oyatlari)ni qidirib topib, ularni jamla!»

Allohga qasamki, agar menga bir tog‘ni ko‘chirishni yuklaganida, men uchun Qur’onni jamlashga buyurganidan og‘ir bo‘lmas edi.

«Qanday qilib Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qilmagan narsani qigansizlar?» dedim. Abu Bakr: «Allohga qasamki, bu xayrli ish», dedi. U meni qayta-qayta undayverdi, nihoyat Alloh mening qalbimni ham Abu Bakr va Umarning qalbini ochgan narsaga ochdi. Qur’onni surishtirib, uni xurmo po‘stloqlari, qog‘oz parchalari, yassi toshlar va odamlarning ko‘ksilaridan jamladim. Tavba surasining oxirini – «Batahqiq, sizlarga o‘zingizdan bo‘lgan, sizning mashaqqat chekishingiz uning uchun og‘ir bo‘lgan Rasul keldi...»- ni oxirigacha Huzaymada [yoki «Abu Huzaymada»] topdim va uni o‘sha suraning oxiriga qo‘shib qo‘ydim.

Sahifalar Abu Bakrning hayoti davomida, Alloh uni vafot ettirguncha uning huzurida, keyin Umarning hayoti davomida, Alloh uni vafot ettirguncha uning huzurida, so‘ngra Hafsa bint Umarning huzurida bo‘ldi».

Buxoriy va Termiziy rivoyat qilishgan.

Ushbu rivoyatdan ko‘rinib turibdiki, sahobalar davrida ham Rasululloh sollallohu alayhi vasallam davrlarida qilinmagan ishni qilish joiz emas, degan gapni olg‘a surganlar bo‘lgan. Ushbu rivoyatda Abu Bakr va Zayd ibn Sobit roziyallohu anhular ushbu yo‘nalish tarafdorlari bo‘lishgan. Umar ibn Xattob roziyallohu anhu esa masalani atroflicha tahlil qilganlar va dinimiz olg‘a surgan maqsadlar, hikmatlar asosida fikr yuritganlar. Eng quvonchlisi, erkin bahsdan keyin hammalari ittifoq qilib, harfparastlikni tark etib, shariatimiz maqsadlari hamda umumiy holat va maslahat asosida ish yuritishga o‘tganlar. Keyingi davrlardagi musulmon avlodlari ham xuddi shu yo‘lni tutganlar.

Ammo, ming afsuslar bo‘lsinkim, hozirgi ba’zi bir zohiriylik yo‘lini tutganlar tamoman bunga teskari ish tutishni o‘zlariga shior qilib olganlar.

Zohiriylikning ushbu lug‘aviy ma’nosi e’tiboridan, Qur’on va Sunnatni anglashda, ulardan shar’iy hukmlarni chiqarishda oyat va hadislarning chuqur ma’nosiga, sirlariga nazar solmay, dinimizning maqsadlari va hikmatlariga qaramay, yuzaki ma’nosiga qarab hukm chiqaradigan kishilar «zohiriylar» deyiladi. Bu borada ular tutgan yo‘l «zohiriylik mazhabi» deyiladi.

Zohiriy mazhabining o‘ziga xos belgilari bo‘lib, ular asosiy e’tiborni juz’iy matnlarga qaratib, harfma-harf fahmlashga e’tibor beradilar. Shariatda ko‘zlangan maqsadlar bilan ishlari yo‘q. Zohiriylar shar’iy hukmlarning sababi, hikmati va maqsadiga alohida e’tibor bermaydilar. Zohiriylarniig eng bosh alomatlaridan biri qiyosni inkor qilishdir. Ularning bundan boshqa o‘ziga xosliklari ham mavjud. Ammo bizning maqsadimiz ularning tafsilotini o‘rganish bo‘lmagani uchun gapni cho‘zib o‘tirmaymiz.

Hijriy ikki yuz yetmishinchi sanada vafot etgan Dovud Zohiriy zohiriylikning asoschisi sifatida tanilgan. Zohiriylarniig eng katta olimlaridan biri ekanligi bilan mashhur bo‘lgan shaxs Muhammad ibn Hazmdir. U kishi hijriy to‘rtinchi asrda yashagan. Bu ikki shaxs aql va ilm jihatidan ko‘zga ko‘ringan bilimli odamlar bo‘lib, yozgan bir nechta asarlari bilan kishilar orasida mashhur bo‘lishgan. Ammo Qur’on va Sunnatdan hukm chiqarishda zohiriy yo‘l tutganlari uchun ahli ilmlarni hayratga soladigan bir qancha g‘aroyib hukmlar, gaplar va sharhlar qoldirgamlar. Tushunarli bo‘lishi uchun Dovud Zohiriyning g‘aroyib ijtihodlaridan namuna keltiramiz.

Birinchi misol:

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Birortangiz oqmaydigan turg‘un suvga bavl qilmasin, (chunki) keyin unda g‘usl qiladi», dedilar».

Boshqa rivoyatda:

«So‘ngra undan tahorat qiladi», deyilgan».

Buxoriy rivoyat qilgan.

Ushbu hadisi sharifga binoan, barcha ulamolar oqmay turgan suvga najas tushsa, o‘sha suv najasga aylanishi haqida ijmo’ qilganlar. Ammo Dovud Zohiriy huddi shu hadisi sharifni dalil qilib, hammaga xilof o‘laroq aql ham, nakl ham ko‘tarmaydigan g‘aroyib gaplarni aytgan. Ko‘plab ulamolar uning bu haqdagi gaplariga qarshi qattiq raddiya bildirganlar.

Imom Navaviy o‘zining «Al-majmu’» nomli kitobida quyidagilarni yozadi:

«Sohiblarimiz Dovud ibn Ali Zohiriy Asfihoniy rahimahullohudan ajib mazhabni naql qilganlar. Ularning xabar berishicha, Dovud yolg‘iz o‘ziga xos bo‘lgan quyidagi gaplarni aytgan:

«Bir kishi oqmas suvga bavl qilsa, uning o‘sha suvdan tahorat qilishi joiz emas. Chunki «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Birortangiz oqmaydigan turg‘un suvga zinhor bavl qilmasin. So‘ngra unda tahorat qiladi», deganlar. Bu hadis sahihdir. Undan (bavl qilgandan) boshqasi (tahorat qilsa) joiz. Chunki u (suv) uning uchun najas emas. Va agar bir idishga bavl qilib, uni suvga quysa yoki qirg‘oqqa bavl qilsa-yu, u oqib, suvga tushsa, u undan tahorat qilsa bo‘ladi. Chunki u suvga emas, boshqa yoqqa bavl qildi. Shuningdek, suvga qazoi hojat qilsa, o‘sha suvda tahorat qilsa bo‘ladi. Chunki u bavl qilmadi, qazoi hojat qildi».

Bu juda ham g‘arib va g‘oyatda buzuq gapdir».

«Ithoful kirom bi sharhi Umdatil ahkom» kitobining sohibi Abdurrahmon Suhaym yuqoridagi masalada mazkur hadisi sharifni sharhlab, undan chiqadigan hukmlarni keltirib bo‘lganidan keyin quyidagilarni aytadi:

«Shu yerda zohiriylar xato qilishgan:

Avvalo, ular u zot sollallohu alayhi vasallamning «Birortangiz oqmaydigan turg‘un suvga zinhor bavl qilmasin», degan qavllari:

a) bir idishga bavl qilib, uni suvga quygan va undan foydalanishni iroda qilgan insonni qaytarishni o‘z ichiga olmaydi, deyishgan;

b) agar suvga yaqin joyga bavl qilsa va u oqib, suvga tushsa, uni ham qaytarishni o‘z ichiga olmaydi deyishgan.

v) shuningdek, o‘sha suvni ishlatishni iroda qilmagan insonni qaytarishni ham o‘z ichiga olmaydi, deyishgan.

Bu bilan zohiriylar masxara bo‘ldilar. Qolaversa, ulamolar ularga raddiyalar qildilar va ba’zilari ularni qattiq so‘kdilar. Men esa bu masalani tolibi ilmlarga ibrat bo‘lsin deb kiritdim».

Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning «Birortangiz oqmay turadigan zinhor suvga bavl qilmasin. So‘ngra unda g‘usl qiladi», boshqa rivoyatda esa «Tahorat qiladi», degan hadislaridan quyidagi xulosalar kelib chiqadi:

– Fuqaholar jumhuri bundan «oqmay turgan suvga najosat tushsa, suv ham najosatga aylanadi» degan hukmni chiqarganlar. Ular boshqa barcha najas narsalarni peshobga qiyos qilganlar. Hadisda faqat peshob zikr qilingan bo‘lsa ham, shariatning kishilarga manfaatni ravo ko‘rish maqsadini ishga solib, odamlarga zarar keltirishi mumkin bo‘lgan barcha najaslarni ham unga qo‘shganlar. Hadisi sharifning maqsadi, hikmati va hukmning illatini hisobga olganlar.

–  Zohiriylar esa hadisi sharifning zohiriga, so‘zlarning o‘zigagina nazar solganlar. Ularning zohiriyligi – yuzakiligi xatoga yetaklagan. Peshob va suvga bevosita bavl qilishnigina o‘ylaganlar. Oqibatda bir necha xatoga yo‘l qo‘yganlar:

1. Idishga bavl qilib, peshobni oqmay turgan suvga quysa, o‘sha suvdan peshob egasi ham, boshqalar ham foydalanishi mumkinligi. Chunki hadisda «suvga bavl qilsa» deyilgan, «peshob idishdan suvga quyilsa», deyilmagan.

2. Suvga yakin joyga bavl qilsa-yu, peshob suvga oqib tushsa, o‘sha suvdan peshob egasi ham, boshqalar ham foydalanishi mumkinligi. Chunki hadisda «peshob suvga yerdan oqib tushsa», deyilmagan.

3. Birov oqmaydigan turg‘un suvga bavl qilsa, o‘sha odamdan boshqa kishi bu suvdan foydalanishi mumkinligi. Chunki hadisda «kim oqmaydigan turg‘un suvga bavl qilsa, undan tahorat qilmasin», deyilgan, «bavl qilmagan odam ham», deyilmagan.

4. Suvga bavl qilinganda tushgan peshobdan boshqa barcha najaslar suvdan foydalanishni man qilmasligi. Chunki hadisda peshobdan boshqa najaslar aytilmagan.

5. Suvga qazoi hojat qilinsa, undan tahorat qilish va boshqa manfaatlar uchun foydalanish joizligi. Chunki hadisda qazoi hojat haqida so‘z kelmagan.

Ikkinchi misol:

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

«Juvondan maslahat so‘ramay turib nikohlan mas. Qiz boladan izn olinmay turib nikohlanmas», dedilar.

«Ey Allohning Rasuli, (qiz bolaning) izni qanday bo‘ladi?» deyishdi.

«Sukut saqlashi», dedilar».

Beshovlari rivoyat qilishgan.

Boshqa bir rivoyatda:

«Juvon o‘z nafsiga valiysidan ko‘ra haqliroq. Qiz boladan esa izn so‘raladi. Uning izni sukutidir», deyilgan».

Bu hadisi sharifdan ulamolar jumhuri quyidagi hukmlarni chiqarganlar:

–  Agar erga tegishi haqida so‘z ketayotgan shaxs erdan ajragan juvon bo‘lsa, u o‘z roziligini ochiq-oydin aytishi shart. Chunki u oila qurgan, erkak kishi bilan munosabatda bo‘lgan, nikoh masalalarida tajribaga ega, bunday gaplarni gaplashib yurgan. Endi ochiqchasiga maslahatlashishdan uyalmaydi.

–  Maslahat qiz bolaning turmushga chiqishi haqida bo‘layotgan bo‘lsa, biroz bonshqcha yo‘l tutiladi. Agar u ochiq javob bersa, o‘zining ishi. Uning o‘sha javobiga qarab ish qilinadi. Ammo indamasa, sukut rozilik alomati bo‘ladi.

–  Muslima qizlar odob-axloq, hayo, ehtirom doirasida tarbiya topganlari sababli otasi, yaqinlari bilan o‘z nikohi to‘g‘risida gaplashishga uyalib, indamasligi mumkin. Shuning uchun qiz bolaning uyalib, indamagani uning roziligi hisoblanadi.

–  Lekin indamasligiga norozilik alomatlari qo‘shilsa, bunday sukutni «rozilik» deb bo‘lmaydi.

Zohiriylarning eng ko‘zga ko‘rnngan namoyandasi Ibn Hazm Zohiriy esa hammaga xilof qilib: «Agar qiz bola roziligini anglatuvchi gap aytsa, nikoh durust bo‘lmaydi», deydi. U o‘zining «Al Muhallo» nomli kitobining «Ayolning nikohdagi izni masalasi» bobida quyidagilarni yozadi:

«Masala: Har bir juvonning nikohdagi izni faqatgina roziligini bildiradigan kalomi bilan bo‘ladi. Qiz bolaning izni esa faqatgina sukut saqlashi bilan bo‘ladi. Agar sukut saqlasa, batahqiq, izn bergan bo‘ladi va unga nikoh lozim bo‘ladi. Agar rozilik yoki monelik, yohud boshqa gapni gapirsa, bu bilan uning aqdi nikohi bog‘lanmaydi. Buning dalili bikr haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning «Uning izni sukut saqlashidir», degan qavllaridir. Va yana Muslim rivoyat qilgan quyidagi hadisi sharifdir: «...Abu Xurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Juvondan maslahat so‘ramay turib nikohlanmas. Qiz boladan izn olinmay turib nikohlanmas», dedilar. «Ey Allohning Rasuli, izni qanday bo‘ladi?» deyishdi. «Sukut saqlashi», dedilar».

Muhammad ibn Hazm Zohiriy o‘zining «Sukut saqlamay, nikohga roziligini yoki boshqa biror gapni aytgan qiz bolaning nikohi durust bo‘lmaydi» degan ajabtovur hukmini yozibgina qolmasdan, unga xilof gapni aytgan ulamolar jumhurini fahmsizlikda va Nabiy alayhissalomga, sahobai kiromlarga xilof qilishda ayblab, bir qancha gaplarni ham yozgan.

Uchinchi misol:

Juma kuni g‘usl qilish, xushbo‘y surtish va misvok qilish haqidagi masala.

Bu masalada ham zoxiriy mazhabi bilan qolgan barcha musulmon fiqhiy mazhablari orasida ixtilof bo‘lgan. Mazkur ixtilof ham shar’iy matnni tushunish uslubidagi farqdan kelib chiqqan. Mazkur shar’iy matn quyidagi hadisi sharifdan iborat:

Abu Sa’id Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Guvohlik beramanki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Juma kuni g‘usl qilish, misvok qilish, agar topsa, xushbo‘y narsa surish har bir ehtilom bo‘luvchiga vojibdir», dedilar».

Buxoriy rivoyat qilgan.

Ushbu rivoyatni dalil qilib, Ibn Hazm Zohiriy o‘zining mashhur «Muhallo» nomli kitobida quyidagilarni yozadi: «Juma kuni g‘usl qilish har bir balog‘atga yetgan erkak va ayol uchun farzdir. Shuningdek, xushbo‘y surtish va misvok qilish ham».

Bu ma’nodagi hadislar juda ko‘p. Ularda mazkur amallarni bajarish farz darajasida emasligi ko‘rinib turadi. Shuning uchun ham ba’zi mazhablarda juma kungi g‘usl sunnati muakkada deyilgan. Hanafiy mazhabida esa juma kungi g‘usl sunnat deyilgan.

To‘rtinchi misol:

Bomdodning ikki rak’at sunnatidan keyin o‘ng tarafga yonboshlash haqidagi masala.

Bu masalada ham barcha musulmon fiqhiy mazhablari bilan zohiriy mazhabi orasida ixtilof bo‘lgan. Bu ixtilof ham shar’iy matnni tushunish uslubidagi farqdan kelib chiqqan. Mazkur shar’iy matn quyidagi hadisi sharifdan iborat:

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Birortangiz subhdan oldin ikki rak’at namoz o‘qisa, o‘ng tarafiga yonboshlasin», dedilar».

Abu Dovud rivoyat qilgan.

Zohiriylardan boshqa mazhablarning faqihlari bu amal haqidagi barcha dalillarni atroflicha o‘rganib chiqib, uning hukmini mustahab deyishgan.

Ibn Hazm esa «Muhallo» kitobida bu haqda quyidagilarnn yozadi: «Kim bomdodning ikki rak’at sunnatini o‘qigan bo‘lsa, uning uchun bomdodning ikki rak’at sunnatini o‘qib bo‘lib, bergan salomi bilan bomdodning farziga takbir aytishi orasida yonboshlab olmasdan, bomdodning farzini o‘qishi joiz emas. Bizning nazdimizda bunda yonboshlashni qasddan tark qilganmi yoki unutibmi, namozni vaqtida o‘qiganmi yoki unutganidan keyin qazo qilibmi, yohud uxlash niyatidami, baribir. Agar bomdodning ikki rak’at sunnatini o‘qimagan bo‘lsa, yonboshlashi lozim bo‘lmaydi. Agar xavf yoki bemorlik, yohud boshqa sabab tufayli o‘ng tarafga yonboshlay olmasa, toqati yetguncha ishora qiladi».

Ibn Hazm o‘zining bu gapiga yuqoridagi hadisni dalil qilib keltiradi. O‘zining gapini quvvatlab, o‘zgalarni tanqid qiladi va yana quyidagilarni yozadi:

«Kimdan unutish yoki uyqu tufayli bomdod namozi o‘tib ketgan bo‘lsa, biz unga ixtiyor qilamizki, qachon uni eslasa, hattoki quyosh chiqqanidan keyin bo‘lsa ham, ko‘p yoki oz o‘tgan bo‘lsa ham, avval bomdodning ikki rak’at sunnatini o‘qisin, keyin yonboshlasin va undan keyingina bomdodning farzini o‘qisin».

Beshinchi misol:

Ehromdagi kishining soch-soqolni olish, tirnoqni qisqartirish, xushbo‘y hidlash kabi ishlarni qilishi haqidagi masala.

Muhammad ibn Hazm «Muhallo» nomli kitobida bu haqda quyidagilarni yozadi: «Ehromdagi kishiga quyidagilar joizdir: hammomga kirish, uqalatish, boshini tiyn va xitomiy bilan yuvish, surma qo‘yish, misvok qilish, oynaga qarash, rayhon hidlash, kiyimini yuvish, tirnoqlarini va mo‘ylabini qisqartirish, qo‘ltiq ostidagi yungni yulish, qovug‘ini kirish. Ushbu narsalarning birortasida hech qanday tanglik yo‘q. Ularni qilgan odamga hech narsa lozim bo‘lmaydi. Chunki biz zikr qilgan narsalarning birortasini man qilish haqida Qur’onda ham, Sunnatda ham dalil kelmagan. Ulardan birortasida ijmo’ni da’vo qiluvchi ummatning barchasi yolg‘onchidir va ilmi yo‘q narsani gapiruvchidir. Kim «Bu narsada jarima lozim bo‘ladi» desa, dinda Alloh izn bermagan narsani shariat deb vojib qilgan bo‘ladi».

Qolgan barcha mazhablarning ulamolari esa ehromdagi kishiga man qilingan amallar borligini ta’kidlaydilar va barchalari o‘zlariiing haj va umraga oid kitoblarida «Mahzurotul ehrom»«Ehrom man qiladigan narsalar» degan bob ochib, ularni hujjatlari bilan bayon qilib o‘tadilar. Biz bu masalada hanafiy mazhabida kelgan ma’lumotlarni e’tiboringizga taqdim etamiz.

Keyingi mavzular:
Exrom man kiladigan narsalar.

Boshqa maqolalar
Maqolalar

Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi”

26.12.2025   13839   20 min.
Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi”

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 26 dekabr kuni Oliy Majlis va O‘zbekiston xalqiga Murojaatnomani taqdim etdi.

– So‘nggi to‘qqiz yilda biz sizlar bilan, el-yurtimiz bilan birgalikda katta taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tdik. Iqtisodiyotimiz yangidan shakllandi, bozor munosabatlari, ijtimoiy himoyani kengaytirdik, qonun ustuvorligini mustahkamladik. Eng muhimi, islohotlarimiz samarasini har bir mahalla, har bir xonadon va har bir inson kundalik hayotida his qilmoqda, – dedi davlatimiz rahbari so‘zining avvalida.

Qanchalik og‘ir bo‘lmasin, boshlangan demokratik islohotlar qat’iy davom ettirilgani, xalqimizning qo‘llab-quvvatlashi va yoshlarimizning g‘ayrat-shijoati, hamjihatlik asosi bo‘lgan mahallaning hayotimizdagi o‘rni va ta’siri kuchaytirilgani, odamlarning ongi va dunyoqarashi o‘zgarib, el-yurtimiz yanada jipslashgani, tadbirkor, dehqon va fermerlarning tashabbuskorligi va mardona mehnati, o‘zaro manfaatli hamkorlikka asoslangan do‘stona tashqi siyosat hisobiga 2025 yilda barcha sohalarda ulkan yutuqlarga erishildi.

Bu yil tariximizda birinchi marta yalpi ichki mahsulotimiz 145 milliard dollardan oshdi. Joriy yil eksportimiz 23 foizga oshib, 33,4 milliard dollarga yetkazilishi ta’kidlandi. Eng muhimi, oltin-valyuta zaxiralarimiz ilk bor 60 milliard dollardan oshdi.

Iqtisodiyotimizga jalb qilingan xorijiy investitsiyalar hajmi 43,1 milliard dollarga yetdi. Jami investitsiyalarning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 31,9 foizni tashkil etmoqda. Yetakchi xalqaro reyting agentliklari mamlakatimizning suveren reytingini “BB-”dan “BB” pog‘onasiga ko‘tardi.

Energetika sohasida tub burilish yasalgani hisobiga elektr ishlab chiqarish hajmi 85 milliard kilovatt-soatga yetkazildi.

Bu yil 188 ta mahalladagi 715 ming aholi yashaydigan xonadonlarga birinchi marta toza ichimlik suvi kirib bordi, yana 2 million 300 mingga yaqin aholining suv ta’minoti yaxshilandi.

Joriy yilda 5 million aholi daromadli bo‘lib, ishsizlik darajasi 5,5 foizdan 4,9 foizga tushdi. Qariyb 1,5 million ehtiyojmand aholi kambag‘allikdan chiqdi, ilk bor 1 ming 435 ta mahalla “kambag‘allikdan xoli” hududga aylandi.

Kambag‘al oilalarga mansub 168 ming nafar bola davlat bog‘chalariga imtiyozli asosda qabul qilindi. Bu yildan boshlab 208 ta bog‘chada birinchi marta inklyuziv ta’lim tizimi joriy etildi.

Yurtimizda kambag‘allik darajasi yil boshidagi 8,9 foizdan 5,8 foizga tushdi.

– Bu ishlarni boshlaganimizda aholining uchdan bir qismi kambag‘allik chegarasida yashardi. Kredit, subsidiya, kompensatsiya kabi 100 dan ziyod xizmatlar orqali ijtimoiy himoyaning mutlaqo yangi tizimini yo‘lga qo‘yganimiz va bularni mahalladagi “yettilik”ning o‘ziga berganimiz natijasida 8,5 milliondan ziyod odam kambag‘allikdan chiqdi, ishsizlik 2 karra qisqardi.

Natijada uch yil oldin kambag‘allikni 2026 yil yakuni bilan 2 karra qisqartirish bo‘yicha olgan marramizni shu yilning o‘zida uddaladik, – dedi Prezidentimiz.

Iste’dodli o‘g‘il-qizlarimiz ta’lim, ilm-fan, madaniyat, san’at, sport va boshqa sohalarda erishayotgan katta yutuqlari bilan ham Yangi O‘zbekistonimiz ravnaqiga munosib hissa qo‘shayotgani ta’kidlandi.

Keyingi paytda yurtimiz global masalalar muhokama qilinadigan xalqaro muloqot maydoniga aylanib bormoqda.

Xususan, bu yil Parlamentlararo Ittifoqning 150-yubiley Assambleyasi, YUNЕSKO Bosh konferensiyasining sessiyasi, “Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi” sammiti va xalqaro Iqlim forumiga mezbonlik qilindi.

Shuningdek, O‘zbekiston, Tojikiston va Qirg‘iziston yetakchilarining mart oyida Xo‘jandda bo‘lib o‘tgan uchrashuvida birinchi marta uch mamlakat davlat chegaralarining tutash nuqtasi to‘g‘risida tarixiy shartnoma imzolandi hamda “Abadiy do‘stlik to‘g‘risidagi deklaratsiya” qabul qilindi.

Mintaqamiz davlat rahbarlarining yaqinda Toshkentdagi Maslahat uchrashuvi chog‘ida integratsiya jarayonlarini yangi sifat bosqichiga ko‘tarish uchun Markaziy Osiyo hamjamiyati strategik formatini tashkil qilish g‘oyasi ilgari surildi. Ozarbayjonni Markaziy Osiyo formatiga to‘la huquqli a’zo sifatida qabul qilish to‘g‘risidagi qaror tarixiy ahamiyatga ega bo‘ldi.

Prezidentimiz ta’kidlaganidek, ushbu qadam Markaziy Osiyo va Janubiy Kavkaz o‘rtasida strategik bog‘liqlik hamda barqarorlikni kuchaytirishi shubhasiz.

Oktyabr oyida Bryusselda O‘zbekiston va Yevropa Ittifoqi o‘rtasida Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik to‘g‘risidagi bitim imzolandi. Noyabr oyida bo‘lib o‘tgan Markaziy Osiyo va AQSH sammiti ko‘p tomonlama va uzoq muddatli sheriklikni sifat jihatidan mutlaqo yangi bosqichga olib chiqishga xizmat qildi. O‘tgan haftada Tokioda Markaziy Osiyo va Yaponiya yetakchilarining uchrashuvida ta’lim, tibbiyot, raqamli texnologiyalar, infratuzilma va sanoat sohalari bo‘yicha muhim kelishuvlarga erishildi.

Shu haftaning boshida esa Sankt-Peterburgda Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi rahbarlari bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuv ham hamkorlikning yangi yo‘nalishlarini belgilab berdi.

– Bularning barchasi xalqaro aloqalarimizni mazmun jihatidan yangi bosqichga olib chiqmoqda. Biz dunyodagi uzoq-yaqin mamlakatlar bilan Sharq va G‘arb, Shimol va Janub bilan hamkorlik ko‘priklarini qurishda davom etamiz, – dedi Prezidentimiz.

Mahalla va yaxshi qo‘shnichilik o‘zaro uyg‘un qadriyatlardir. Ular jamiyatda ijtimoiy kapitalni yanada boyitishga beqiyos hissa qo‘shadi.

Mamlakatimizda o‘tkazilgan ijtimoiy so‘rovlarda ishtirok etganlarning 90 foizi o‘zini mahalla jamoasining bir qismi deb hisoblashi ham shundan dalolat beradi. Mahallaga shu asosda Vatan taqdiriga daxldorlik tuyg‘usining yuqoriligi ushbu institut, avvalo, ijtimoiy birdamlik manbai ekanini ko‘rsatadi.

– Tarix davomida qanday og‘ir sinovlarga duch kelmaylik, biz avvalo birdamlikdan kuch oldik. Mashaqqatli kunlarda odamlarimiz, mahalla ahli yelkadosh bo‘lib qiyinchiliklarni yenggan. Oila – oilaga, qo‘shni – qo‘shniga ko‘mak berib yashagan. Biz mana shunday o‘ta noyob qadriyatimizga doimo sodiq qolishimiz, yosh avlodimizni ayni shu ruhda tarbiyalashimiz kerak.

Bugungi kunda jamiyatimizda turli xil fikr va qarashlar bo‘lishi tabiiy. Bu – demokratiyaning birlamchi talabi.

Ammo millati, tili va dinidan qat’i nazar, 38 millionli el-yurtimizni birlashtiradigan ulug‘ bir g‘oya bor. U ham bo‘lsa, Vatan manfaati, xalqimiz manfaatidir.

Mana shunday buyuk maqsadga erishishda mahalla tizimining o‘rni va ta’siri beqiyos. Chunki mahalla tinch va ahil bo‘lsa, jamiyatimiz tinch va hamjihat bo‘ladi. Mahalla rivojlansa, butun mamlakatimiz yuksaladi, – dedi Prezidentimiz.

Shularning barchasini hisobga olib, Prezidentimiz 2026 yilni yurtimizda “Mahallani rivojlantirish va jamiyatni yuksaltirish yili”, deb e’lon qilishni taklif qildi.

Bu tashabbusni yig‘ilganlar qizg‘in qo‘llab-quvvatladi.

Yangi yil dasturida yurtimizdagi 9 mingdan ziyod mahallani, avvalo, mehr-oqibat, hamjihatlik, adolat va tarbiya maskaniga aylantirish kabi dolzarb masalalar o‘z ifodasini topadi.

– Biz Yangi O‘zbekistonni barpo etishda hal qiluvchi bosqichga qadam qo‘ymoqdamiz. Bu yo‘ldagi ishlarimiz har bir soha va tarmoqda chuqur transformatsiyani talab qiladi.

Maqsadimiz aniq: yaqin yillarda daromadi o‘rtadan yuqori mamlakatlar qatoriga kirish.

Farg‘ona vodiysidan Orolbo‘yigacha, Zarafshon vohasidan Qashqadaryo va Surxondaryogacha, Toshkentdan tortib, Jizzax va Sirdaryogacha – yurtimizning qaysi hududida yashamasin, har bir fuqaromiz bugundan boshlab islohotlar natijasini kundalik hayotida yanada ko‘proq his qilishi kerak.

Shuning uchun kirib kelayotgan 2026 yil davlat boshqaruvi, sud-huquq tizimi, iqtisodiyot tarmoqlari, ta’lim, ilm-fan, tibbiyot, madaniyat, sport, ekologiya tizimini – barcha-barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi, – dedi Prezidentimiz.

Davlatimiz rahbari 2026 yilda amalga oshiriladigan eng muhim ustuvor yo‘nalishlarga alohida to‘xtalib o‘tdi.

Birinchi ustuvor yo‘nalish mahalla infratuzilmasini yanada yaxshilash, ularga Yangi O‘zbekiston qiyofasini olib kirishdan iborat.

Mahalla infratuzilmasini tubdan yaxshilash orqali mamlakatimizni har tomonlama rivojlantirish, uning qiyofasini yanada go‘zal va obod qilish ishlari davom ettiriladi.

Kelgusi yildan mahallani rivojlantirish bo‘yicha kompleks yondashuv joriy etiladi. Urbanizatsiya va shaharlarni barqaror rivojlantirish bo‘yicha yangi islohotlar boshlanadi.

Tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha siyosat davom ettirilib, 2026 yilda asosiy soliq stavkalari o‘zgarishsiz qoldiriladi, tadbirkorlik infratuzilmasi loyihalariga 10 trillion so‘mdan ziyod mablag‘ ajratiladi. Kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish uchun 140 trillion so‘m resurs beriladi. Shundan 43 trillion so‘mi xotin-qizlar va yoshlar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltiriladi.

Ikkinchi ustuvor yo‘nalish – iqtisodiyotni texnologik va innovatsion o‘sish modeliga o‘tkazish.

Bundan buyon har bir dollar investitsiya, eng avvalo, ilg‘or texnologiyalar transferi, tashqarida bozori aniq, yuqori qo‘shilgan qiymatli mahsulotlar ishlab chiqarishga, energiya, suv, yer va boshqa tabiiy resurslardan foydalanishda samaradorlikni oshirishga, mahalliy ishchilarni yangi texnologiyalar bilan ishlashga o‘qitish va mehnat unumdorligini oshirishga xizmat qilishi kerakligi ta’kidlandi.

Yangi texnologik bosqichga o‘tish va qo‘shilgan qiymat zanjirini kengaytirish bo‘yicha sanoatni rivojlantirish dasturi boshlanadi. 2026 yilda 52 milliard dollarlik 782 ta yangi sanoat va infratuzilma loyihasiga start beriladi. Kelgusi yilning o‘zida 14 milliard dollarlik 228 ta yangi yirik quvvatlar ishga tushiriladi.

Kelgusi yilda iqtisodiyotda 6,6 foiz o‘sishni ta’minlab, yalpi ichki mahsulotni 167 milliard dollarga yetkazish prognoz qilinmoqda.

Innovatsiya asosida yuqori texnologik mahsulot ishlab chiqarayotgan korxonalar rag‘batlantiriladi. Korxona mutaxassislarining ilmiy-tadqiqot va konstruktorlik ishlanmalaridan olgan daromadi soliqdan ozod qilinadi.

Kelgusi yilda Toshkent shahri, Buxoro, Farg‘ona va Toshkent viloyatida 4 ta data-markaz, 2 ta super kompyuter va 15 ta oliygohda sun’iy intellekt laboratoriyasi faoliyati yo‘lga qo‘yiladi. Bu tibbiyot, transport, qishloq xo‘jaligi, geologiya, bank-moliya, jamoat xavfsizligi kabi muhim sohalarda 100 dan ortiq sun’iy intellekt loyihalarini amalga oshirishga xizmat qiladi.

– Bugun sizlarga yana bir muhim yangilikni aytmoqchiman. Mustaqil O‘zbekiston tarixida ilk bor kosmik sohada sun’iy yo‘ldosh va mamlakatimiz fuqarosi bo‘lgan birinchi o‘zbek kosmonavtini fazoga uchirish bo‘yicha ishlarni boshladik, – dedi Prezidentimiz.

Davlatimiz rahbari uchinchi ustuvor yo‘nalish – ichki bozorda talabni rag‘batlantirish masalasiga to‘xtaldi.

To‘qqiz yilda qulay biznes muhiti yaratilib, tovar va xizmatlar hajmi va turi ko‘paytirilgani, kam daromadli oilalar uchun yiliga kamida 1 milliard dollar arzon kredit berilayotgani, inflyatsiya darajasi “bir xonali” raqamga tushirilgani natijasida aholining xarid qobiliyati 2 karra o‘sdi.

Aholi ehtiyojidan kelib chiqib, iqtisodiyotda eng katta talab yaratadigan uy-joy ipotekasiga 2026 yilda 23 trillion so‘m resurs ajratiladi. Uy-joy sotib olishda boshlang‘ich to‘lov va foiz to‘lovlarining bir qismini qoplash uchun 2 trillion 700 milliard so‘m subsidiya beriladi. Shuningdek, bitta kvartira uchun ajratiladigan imtiyozli ipoteka kreditining miqdori 15 foizga oshiriladi.

Xizmatlarga bo‘lgan talabni rag‘batlantirish uchun 2026 yilda sohaga 85 trillion so‘m kredit, 9 trillion so‘m subsidiya ajratiladi. Xususan, ta’lim xizmatlari uchun budjetdan 7 trillion so‘m beriladi.

Keyingi besh yilda xorijiy turistlar sonini 2 karra oshirish, turizm xizmatlari hajmini esa 20 milliard dollarga yetkazish bo‘yicha katta marra olinmoqda. Shu maqsadda turizm infratuzilmasini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratiladi.

Turistlar oqimi tobora oshayotgani aviatsiya va temir yo‘lda yo‘lovchi tashish quvvatini 2 barobar ko‘paytirishni taqozo etmoqda. Shu bois, 2026 yilda aviaparkdagi havo kemalarining soni 120 taga yetkaziladi.

Ichki temir yo‘llarni rivojlantirish bo‘yicha besh yillik dastur qabul qilinadi. Shaharlarni tezyurar poyezdlar qatnovi bilan bog‘lash uchun 2026 yildan yana 500 kilometr temir yo‘l qurilishi boshlanadi. Avtomobil yo‘llarining sifatini yaxshilash, tranzit salohiyatini yanada oshirish maqsadida besh yillik dastur amalga oshiriladi.

Kasblarni rivojlantirish va yangi mehnat bozori arxitekturasini yaratish kelgusi yil uchun dasturning to‘rtinchi ustuvor yo‘nalishidir.

Hozirgi vaqtda yangi texnologiyalar, raqamlashtirish va sun’iy intellekt ta’sirida dunyoda ish o‘rinlarining soni, shakli va mazmuni keskin o‘zgarmoqda. Yaqin besh yilda mavjud kasblarning 30 foizi to‘liq avtomatlashtiriladi, 50 foizi bo‘yicha esa yangi malakalar talab qilinadi.

– Endilikda mamlakatimiz mehnat bozori mutlaqo yangi arxitektura asosida – kasb, malaka, texnologiya va ta’limni birlashtiradigan yagona mexanizm sifatida ishlashi zarur, – dedi Prezidentimiz.

2026 yildan boshlab har yili kamida 100 tadan texnikum to‘liq ta’mirlanib, texnologik va talab yuqori bo‘lgan kasblarga mos holda jihozlab boriladi. Germaniya, Shveysariya, Buyuk Britaniya, Xitoy, Koreya kabi davlatlarning ilg‘or ta’lim dasturlari joriy qilingan texnikumlar soni 100 taga yetkaziladi.

2026 yilda 7 ta viloyatda, 2027 yilda esa qolgan hududlarda Ilg‘or kasbiy mahorat texnikumi va “Kasblar shaharchasi” faoliyati yo‘lga qo‘yiladi.

Tibbiyot tizimida ham kasbiy ta’limni rivojlantirish uchun Angliyaning “Pirson” kompaniyasi bilan har bir hududdagi bittadan texnikumda xalqaro standart asosida hamshiralar tayyorlash boshlandi. Endi ana shu texnikumlarga Germaniya, Shveysariya, AQSH, Yaponiya kabi davlatlarning ta’lim dasturlari ham joriy etiladi.

Shu asosda xalqaro talablarga javob beradigan, xorijiy tillarni biladigan hamshiralar tarkibi shakllantiriladi.

Beshinchi ustuvor yo‘nalish – ekologik muvozanatni ta’minlash, “yashil” energetika va suv resurslaridan oqilona foydalanish.

Yirik korxonalarga filtr, tozalash inshooti va havoga chiqariladigan zararli moddalar tashlanmalarini monitoring qilish stansiyasi o‘rnatish uchun 100 million dollarlik kredit liniyasi ochiladi.

Shaharlardagi tirbandliklar nafaqat odamlar hayotini qiyinlashtirmoqda, balki ekologiyaga ham jiddiy zarar yetkazayotgani qayd etildi. Shu bois, dunyo tajribasidan kelib chiqib, avtomobillar chiqarayotgan zararli moddalar darajasiga qarab ekologik stikerlar berish tizimi joriy etiladi.

Katta miqdorda zararli moddalar chiqaradigan avtomashinalarning poytaxt va viloyat markazlari hamda shaharlarga kirishi cheklanadi. Bunday transport vositalarini yangisiga almashtirish yoki ularga filtr o‘rnatish uchun davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash choralari ko‘riladi.

Eski mashinasini almashtiraman deganlarga avtokredit foizining bir qismi qoplab beriladi. Filtr o‘rnatib, zararni kamaytirishga tayyor bo‘lgan haydovchilar uchun xarajatlarining bir qismi bo‘yicha subsidiya ajratiladi.

Poytaxtimiz va yirik shaharlarda jamoat transportini rivojlantirish ustuvor vazifa bo‘ladi.

Ekologik avtomobillarni ko‘paytirish bo‘yicha besh yillik dastur amalga oshiriladi. Bunda mahalliy elektromobillarga 12 foizli, xorijiy elektromobillarga esa 16 foizli avtokreditlar ajratiladi.

Elektromobillarni quvvatlash stansiyalarini tashkil qilish uchun tadbirkorlarga 10 foizli imtiyozli kreditlar beriladi, yerlarni auksiondan 2 karra arzon narxda sotib olish imkoniyati yaratiladi.

Elektromobillarni quvvatlash stansiyalarida avtomobillarni zaryadlashda 1 kilovatt-soat elektr energiyasi narxining 300 so‘mdan oshgan qismi davlat budjetidan qoplab beriladi. Elektromobilda taksi xizmati ko‘rsatadigan fuqarolarga ham bir qator imtiyozlar beriladi.

Chang-to‘zonlarning oldini olish uchun Surxondaryoda 10 ming gektarda “yashil makon” va Sirdaryoda 84 kilometrli “yashil devor” barpo etiladi. Qoraqalpog‘iston, Xorazm, Buxoro va Navoiyda jami 250 ming gektar, jumladan, Orolning qurigan tubida 115 ming gektar yerda daraxt va butalar ekiladi. Har bir hududda botanika va dendrologiya bog‘lari hamda 20 tadan soya-salqin sayr ko‘chalari barpo qilinadi.

Umuman, ekologiya sohasiga 2026 yilda 1 trillion 900 milliard so‘m yo‘naltiriladi.

Suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy qilish tadbirlariga 2026 yilda jami 3 trillion 300 milliard so‘m yo‘naltiriladi.

Shuningdek, 1 ming 300 kilometr yirik magistral kanallar beton bilan qoplanadi. Bu qo‘shimcha ravishda yiliga 500 million kub metr suvni iqtisod qilish imkonini beradi. Bundan tashqari, joylardagi ochiq drenaj va kollektorlarni yopiq tizimga o‘tkazish bo‘yicha alohida dastur qabul qilinadi. Kanallarni yopiq tizimga o‘tkazish bo‘yicha ham katta loyihalar boshlanadi.

160 million dollarlik katta dastur doirasida Toshkent shahrida 150 kilometr yopiq drenaj tizimi barpo etiladi, 197 kilometr kanal va kollektorlar ta’mirlanadi, 63 kilometr yangi kanallar barpo qilinib, shaharda salqin mikroiqlim yaratiladi.

Oltinchi ustuvor yo‘nalish – zamonaviy davlat boshqaruvi va adolatli sud-huquq tizimi borasidagi islohotlar davom ettiriladi.

Avvalo, 2026 yildan boshlab Elektron hukumat platformasi tubdan yangilanadi.

Endi barcha davlat idoralarining 1 mingdan ziyod davlat xizmatlari, 5 mingdan ortiq funksiya va vazifalari, 240 ta ma’lumot bazasi va axborot tizimi, 100 mingdan ziyod davlat xizmatchisining mahalla, tuman, viloyat, respublika darajasidagi vakolatlari Yagona raqamli platformaga integratsiya qilinadi.

– Eng muhimi, davlat xizmatlarini ko‘rsatishda inson omilisiz, korrupsiya va ortiqcha byurokratiyadan xoli ekotizim yaratamiz. Davlat xizmatlarini proaktiv va jamlanma shaklda ko‘rsatish tizimini rivojlantiramiz, – dedi davlatimiz rahbari.

Bundan buyon davlat xaridlarida tovar, ish va xizmatlarni to‘g‘ridan to‘g‘ri sotib olish mumkin bo‘lgan holatlar faqat qonun bilan belgilanadi.

Konstitutsiyaviy islohotlar doirasida viloyat hokimlari va mahalliy kengashlar raislari lavozimlari bir-biridan ajratilgan edi. Endi bu tizim 2026 yildan 208 ta tuman va shaharda ham yo‘lga qo‘yiladi.

Davlatimiz rahbari islohotlar samaradorligini ta’minlashda fuqarolik jamiyati institutlarining roli muhim ekanini ta’kidladi. Shu bois, ularni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha siyosat kelgusida ham izchil davom ettiriladi. Xususan, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish bo‘yicha besh yillik strategiya ishlab chiqiladi.

– Takror aytaman, yurtimizdagi keng ko‘lamli yangilanishlar davrida ochiqlik siyosatidan hech qachon ortga qaytmaymiz. So‘z va matbuot erkinligini ta’minlash ustuvor vazifamiz bo‘lib qoladi, – dedi Prezidentimiz.

Sud-huquq tizimini xalqqa yaqinlashtirishga qaratilgan ishlar izchil davom ettiriladi.

Odil sudlovni amalga oshirishda jamoatchilik ishtiroki va roli oshirib borilishi ta’kidlandi. Endi jinoyat protsessiga ingliz huquqidagi davlatlarda ijobiy natija bergan “Xalq vakillari hay’ati” instituti bosqichma-bosqich joriy etiladi.

Narkojinoyatlarga qarshi kurashish umummilliy harakatga aylantirilib, jamiyatda bu illatga murosasiz muhit yaratiladi.

Ayollar va bolalarga nisbatan zo‘ravonlikning oldini olishda barcha davlat idoralari va keng jamoatchilikni safarbar qilgan holda bunday salbiy holatlarga barham berish bo‘yicha samarali ishlaydigan tizim yaratish topshirildi.

– Korrupsiya – davlat taraqqiyotiga to‘siq bo‘ladigan, adolat va qonun ustuvorligini izdan chiqaradigan, jamiyatda ishonch muhitini zaiflashtiradigan eng jiddiy tahdid. Korrupsiyaga yo‘l qo‘yish esa islohotlarimizga xiyonatdir!

Bu illatga qarshi kurashish bo‘yicha 2026 yilda “favqulodda holat” e’lon qilamiz, – dedi davlatimiz rahbari.

Barcha idoralarda komplayens va korrupsiyaga qarshi ichki nazoratga mas’ul o‘rinbosar lavozimi joriy etiladi. Hisob palatasining vakili faoliyati yo‘lga qo‘yiladi. Davlatning har bir so‘m mablag‘i, resursi bo‘yicha shaxsiy javobgarlik kuchaytiriladi.

Jahonda murakkab geosiyosiy va iqtisodiy muammolar tobora avj olib bormoqda. Bunday murakkab vaziyatda barcha davlatlar bilan teng huquqli va konstruktiv munosabatlarni yanada mustahkamlash, mutanosib ochiq tashqi siyosat olib borishga qaratilgan faoliyat davom ettiriladi. Nufuzli xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar, iqtisodiy institutlar bilan yaqin hamkorlik yangi bosqichga olib chiqiladi.

– Erishilgan ulkan natijalar, yangi ustuvor vazifalar “O‘zbekiston – 2030” strategiyasini qayta ko‘rib chiqishni taqozo etmoqda.

Yurtimizning kelgusi besh yillik taraqqiyotiga daxldor bo‘lgan ushbu hujjat keng jamoatchilik muhokamasidan o‘tkazilib, aholining fikr-mulohazalari asosida takomillashtiriladi, – dedi Prezidentimiz.

Kelgusi yilda ijtimoiy-madaniy hayotimizdagi muhim sanalar keng nishonlanishi ta’kidlandi. Jumladan, Vatanimiz mustaqilligining shonli 35 yilligi katta bayram sifatida o‘tkaziladi. Sohibqiron Amir Temur, Mir Alisher Navoiy bobolarimizning qutlug‘ tavallud ayyomlariga tayyorgarlikni hozirdan boshlash kerakligi qayd etildi.

– Bugun tarixning o‘zi, hayotning o‘zi zimmamizga buyuk bir mas’uliyatni yuklamoqda. Jonajon Vatanimiz bugun yangicha siyosiy-huquqiy, ijtimoiy, ma’naviy munosabatlar asosida yashab, mehnat qilayotgan, mustaqil fikrlaydigan, ozod va erkin insonlar diyoriga aylanmoqda.

Bir bo‘lsak, yagona xalq, yagona millat bo‘lib harakat qilsak, ko‘zlagan ulkan maqsadlarimizga albatta yetamiz! Men bu yo‘lda mard va olijanob xalqimizga ishonaman! O‘zbekistonning beqiyos kuchi va imkoniyatlariga, aziz yoshlarimizning azmu shijoatiga ishonaman! – dedi Prezidentimiz Murojaatnoma yakunida.

https://president.uz/uz/lists/view/8833

Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi” Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi” Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi” Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi” Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi” Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi” Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi” Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi” Prezident Shavkat Mirziyoyev: “2026 yil barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi”
MAQOLA