Rizo – Allohning buyurgan qazoi qadariga nisbatan, boshga tushgan balo har qancha og‘ir bo‘lishiga qaramay, bandada hech qanday norozilik mavjud bo‘lmasligidir. Ammo bu narsa Allohning irodasi bilan kechayotgan har bir jarayonga banda, albatta, rozi bo‘lishi lozim degani emas. Masalan, bunda bandaning gunoh ishlarga ham rozi bo‘lish tushunilmaydi. Rizolik ham o‘rinli bo‘lmog‘i darkor.

Rizolik – bu har qanday da’vo va e’tirozni ko‘ngildan chiqarib, xursandchilik va mamnuniyat tuyg‘usidan o‘zga narsani qoldirmaslikdir. Ya’ni Allohning bandasi uchun qabul qilgan qaroriga nisbatan ko‘ngil xotirjamligini tuyish va uni to‘laqonligicha qabul etishdir. Shu jumladan, qazoi qadar sodir bo‘lgunicha insonning o‘zicha tanlash ixtiyoridan kechishi, sodir bo‘lgach esa unga nisbatan norozi bo‘lmasligi ham rizolik alomati hisoblanadi.

Rizolikning yana bir belgisi – bu har qanday og‘ir vaziyatlarda ham Allohga bo‘lgan muhabbatining barqaror qolishidir.

Darhaqiqat, iymon halovatini faqat Allohdan o‘zining Robbisi – tarbiyat kunandasi sifatida rozi bo‘lgan kishigina topa oladi. Ko‘nglida bir zarra bo‘lsa ham dunyo muhabbati bo‘lgan odam esa bunday lazzatni hargiz topolmaydi.

Allohdan rozilikning ikki xili bor: Allohning o‘zidan va uning ahkomidan rozilik. O‘zidan rozilik – bu Uning hamma narsada go‘zal tadbir va intizom o‘rnatuvchi ekanligiga ishonishdir, ahkomidan rozilik esa Uning qazoyu qadaridan rozi bo‘lishdir. Allohdan rozi bo‘lgan Uning qazoi qadariga ham qarshi bormaydi, aksincha, rozi bo‘ladi. Kim Allohning bandasiga faqat yaxshilikni ravo ko‘rishiga ishonsa Alloh haqiqatan unga faqat yaxshilikni iroda etadi.

Tafviz va taslim – bu Alloh irodasiga butunlay tobe bo‘lib, o‘z  xohishlaridan voz kechishdir. Taslim, Islom va istislom – bir negizli so‘zlar bo‘lib, Alloh oldida bandalik hollarini namoyon etish va Unga butunlay taslimu itoatda bo‘lishlikni ifodalaydi.

Tafviz – har qanday dunyoviy ishlarda o‘zining tanlash ixtiyoridandan voz kechib, butunlay Allohga topshirib qo‘yish hamda Uning irodasiga zid bo‘lgan barcha narsalarni tark etishdir.

Tafviz – Allohning hukmi amalga oshgunicha, taslim esa amalga oshgach bo‘ladi deydilar.

Tafviz va taslim – Allohni yaxshi tanigan ahli ma’rifatlarning sifatidir.

“Axloqus solihiyn” (Yaxshilar axloqi) kitobidan
Yo‘ldosh Eshbek, Davron Nurmuhammad
tarjimasi.