O`zbekiston musulmonlari idorasi

Saxovat, birdamlik va bag‘rikenglik oyi

2.03.2025 4963 7 min.

Munosabat

Alloh taologa beadad hamdu sanolar, suyukli Payg‘ambarimiz Muhammad Mustafoga salavotu salomlar bo‘lsin!
Xalqimizni O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar Kengashi va o‘z nomimdan Ramazon oyi bilan samimiy muborakbod etaman. Haq taolo ushbu fazilatli, fayzli damlarni dunyo mo‘min-musulmonlari uchun tinchlik-osoyishtalik, farovon hayot va ikki dunyo saodatiga eltuvchi oy qilsin.
Bu borada kecha Prezidentimizning “Muborak Ramazon oyini munosib tarzda o‘tkazish to‘g‘risida”gi qarori e’lon qilingani nur ustiga nur bo‘ldi, deyish mumkin. Unda xalqimiz uchun ezgulik, mehr-oqibat va shukronalik timsoli bo‘lgan qutlug‘ oyni bir qator tegishli tashkilotlar bilan birgalikda hududlarda milliy an’ana va qadriyatlarga mos tarzda o‘tkazishga doir bir qancha chora-tadbirlar belgilangani yurtdoshlarimizni juda mamnun etdi.
Darhaqiqat, ushbu qutlug‘ oyda yaxshilik, xayru saxovat eshiklari yanada keng ochiladi. Allohning afv va mag‘firat xazinasidan har bir kishi
o‘z nasibasini olishga intiladi.
“Ramazon — saxovat, birdamlik va bag‘rikenglik oyi” shiori ostida o‘tishi tavsiya etilgan mazkur oyda ehtiyojmandlar, ilm-ma’rifat yo‘lida izlanayotgan yoshlarni har jihatdan qo‘llab-quvvatlash, oila rishtalarini mustahkamlash kabi xayrli ishlar olib boriladi. Shuningdek, mahallalarda o‘zaro tushunish va ishonch muhitini kuchaytirish, hurmat va mehr-oqibat qadriyatlarini tarannum etish, atrof-muhitni asrab-avaylash, muqaddas qadamjo, ziyoratgoh va qabristonlarni obodonlashtirish, ko‘chat ekishdek dinimiz ham, an’analarimiz ham yoqlaydigan go‘zal ishlar bajariladi.
Iftorlik singari tadbirlarda me’yorga amal qilish, isrofga yo‘l qo‘ymaslikka alohida e’tibor berish belgilandi. Bu esa fazilatli oyning shukuhli o‘tishida katta omil bo‘ladi, insha Alloh.
Yaratganga shukrki, yangi O‘zbekistonda barcha soha qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham salmoqli ishlar amalga oshirildi. Ayniqsa, emin-erkin ibodat qilish uchun keng imkoniyatlar berilayotgani, masjid-madrasalar obod qilinayotgani, haj-umra qiluvchilar soni oshayotgani mo‘min-musulmonlarni birday quvontirmoqda.
Eslab o‘tish o‘rinliki, o‘tgan yili yurtimizda o‘tkazilgan xalqaro anjumanlarda qatnashgan xorijlik muftiylar, taniqli ulamolar va olim-professorlar mamlakatimizda amalga oshirilayotgan o‘zgarishlarni yuqori baholadi. Yaqin kelajakda zaminimizdan yana Buxoriylar, Termiziylar, Farobiylar, Beruniylar chiqishiga ishonch bildirdi.
Ayni maqsadlarni ko‘zda tutgan holda poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi yurtimizdagi bir necha ming yillik o‘tmish va ulug‘vor maqsadlarimizni bir joyga jamlagan muhtasham majmua bo‘ladi. Ushbu maskan bilan tanishgan odam islom, avvalo, tinchlik, taraqqiyot va bag‘rikenglik dini ekanini, o‘zbek xalqining dunyo tamadduniga qo‘shgan buyuk hissasini yaqqol anglaydi. Shuningdek, Samarqand viloyatida qaytadan ta’mirlanayotgan Imom Buxoriy majmuasi allomalarimizga ko‘rsatilayotgan yuksak ehtiromning oliy namunasidir.
Bularning barchasi mamlakatimizda inson qadrini ulug‘lash, e’tiqod erkinligini ta’minlash, milliy qadriyatlarni e’zozlash, xalqimizni moddiy va ma’naviy qo‘llab-quvvatlash yo‘lida olib borilayotgan sa’y-harakatlarning yorqin ifodasidir. Har yili Yurtboshimiz tomonidan Ramazon oyining kirib kelishiga, hayitlarga alohida e’tibor qaratilishi ham hamyurtlarimizning bu oyni yanada ko‘tarinki kayfiyatda, chin ixlos va o‘zgacha tayyorgarlik ila kutib olishlariga sabab bo‘lmoqda.
Mohi Ramazonda ado etiladigan solih amallar evaziga mo‘min-musulmonlar ko‘pdan-ko‘p ajr-savoblarga ega bo‘ladi. Chunki tabarruk oyda Alloh taoloning rahmatu mag‘firati har qachongidan-da ko‘proq yog‘iladi.
Ramazon — xayru saxovat oyidir. Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam odamlarning eng saxiyrog‘i edilar. Ayniqsa, Ramazon oyida yanada saxiy bo‘lib ketar edilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yaxshilikda shiddat bilan esayotgan shamoldan-da uchqurroq edilar” (Muttafaqun alayh).
Shunday ekan, qo‘li ochiq insonlarimiz nogironlar, yolg‘iz keksalar, boquvchisini yo‘qotgan fuqarolar hamda kam ta’minlangan oilalarga mehr-muruvvat ulashishi, bemorlar holidan xabar olib, ko‘ngillarini ko‘tarishi eng savobli amal ekanini eslatib o‘tish o‘rinli.
Ta’kidlash kerakki, Yurtboshimiz tashabbuslari bilan mamlakatimizda ijtimoiy himoya sohasida keng ko‘lamli ishlar olib borilmoqda. Ayniqsa, kam ta’minlangan oilalar, nogironligi bor shaxslar, yetim bolalarga manzilli yordamlar ko‘rsatish, ularni o‘qitish, kasb-hunarga o‘rgatish, ishga joylashtirish borasida ham xayrli ishlar qilinmoqda.
Ana shunday savobli ishlarga hamohang ravishda hojilar ishtirokida o‘tkazilgan qariyb yetmish mingta targ‘ibot tadbirida 430 mingdan ziyod ehtiyojmand kishilarga moddiy-ma’naviy ko‘mak berildi. Bunday xayrli ishlar qutlug‘ oyda yanada qizg‘in davom etadi. Chunki biz, ulamolar bu yil Ramazon oyini mehr-muruvvat, xayr-saxovat mavsumiga aylantirishni o‘zimizga shior qilib oldik. Toki qutlug‘ oyda har bir xonadon, har bir kishining qalbiga xursandchilik kirib borsin.
Ramazon — Qur’on oyidir. Alloh taoloning kalomi aynan shu oyda nozil bo‘lgan. Haq taolo Baqara surasining 185-oyatida bunday deydi: “Ramazon oyi — odamlar uchun hidoyat manbai va to‘g‘ri yo‘l hamda ajrim etuvchi hujjatlardan iborat Qur’on nozil qilingan oydir”.
An’anaga ko‘ra bu yil ham mamlakatimizdagi jome masjidlarda taroveh namozlari boshlandi. Ularda 27 kun davomida xatmi Qur’on ado etiladi. Alloh nasib etsa, barcha masjidlarda Ramazon oyining yigirma yettinchi kechasi, ya’ni Qadr kechasida xatmi Qur’onlar yakunlanib, bir vaqtning o‘zida bir necha million xalqimiz Haq taologa duo qilishadi. Mana shunday jamuljam iltijolar ijobatidan, yurtimiz yanada ravnaq topadi, hayotimiz farovon bo‘ladi. O‘lkamizga ilohiy nur, baraka yog‘iladi, insha Alloh.
Ramazon — duo oyidir. Bu haqda Qur’oni karim va hadisi shariflarda bir qancha oyatu hadislar kelgan. Alloh taolo bunday marhamat qiladi:
“Qachon bandalarim sendan Men haqimda so‘rasalar, bas, albatta, Men yaqindirman. Duo qiluvchi Menga duo qilganda, duosini ijobat qilurman. Bas, Menga ijobat qilsinlar va Menga iymon keltirsinlar. Shoyadki, to‘g‘ri yo‘lni topsalar” (Baqara surasi, 186-oyat).
Ulamolar mazkur oyatning ro‘za haqidagi oyatlardan keyin zikr qilinishida Ramazon oyining duo oyi ekaniga dalil va ishora bor, deyishadi. Quyidagi hadisi sharifda ham Ramazon duo oyi ekani aytilgan:
Abu Said roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Albatta, Ramazonning har kecha-kunduzida do‘zaxdan ozod qilingan (banda)lar bo‘lur. Ulardan har biri uchun qabul bo‘ladigan bir duo bor”, dedilar” (Imom Ahmad rivoyati).
Mana shunday lahzalarda Haq taolodan mo‘min-musulmonlarimiz tutadigan ro‘zalari qabul, ibodatlari maqbul va duolari mustajob bo‘lishini so‘raymiz. Alloh taboraka va taolo ezgu maqsadlarimiz, yaxshi niyat va ulkan rejalarimizni ro‘yobga chiqarsin!
Prezidentimiz sog‘-salomat, Vatanimiz yanada obod, xalqimiz hayoti bundan-da farovon, yurtimizda hukm surayotgan tinchlik-osoyishtalik, millatlar va dinlararo totuvlik, hamjihatlik muhiti barqaror bo‘lsin!

Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy.

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Zakotning dunyoviy va uxroviy foydalari

7.03.2025 1927 9 min.

Qur’on va yaxshilik oyi Ramazonda Alloh taolo bandalariga O‘z rahmati va barakotini ko‘plab nozil qiladi. Shunday ekan, o‘z navbatida insonlar ham bu kunlarni g‘animat bilib, ko‘proq ibodat va ezgu amallarni ado etib, ikki dunyosini obod qilishga harakat qilishi lozim.

Ezgu amallar deganda, avvalo, chin ixlos-e’tiqod, ibodatda bardavom bo‘lish, shuningdek, o‘zgalarga xayru saxovat ko‘rsatish va ularni chiroyli ko‘rinishda xolis ado etish tushuniladi.

Islom dini besh asos ustida qurilgan bo‘lib, shulardan biri bu – Zakot ibodatidir. Zakot Alloh taolo mo‘min bandalariga farz qilgan ulug‘ amallaridandir.

Zakotning joriy etilish hikmati shuki, zakot tufayli jamiyatda bir qadar tenglik paydo bo‘lib, boy va faqir tabaqalar o‘rtasida iliq munosabatlarni vujudga keladi, qolaversa, zakot beruvchining molini poklab, uni talofatdan asrashiga zamin tayyorlanadi.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Sizlar mollaringizni zakot (berish) bilan saqlangiz. Kasallaringizni sadaqa (berish) bilan davolangiz va turli balo-ofatlarga duoni hozirlangiz”.

“Zakot” so‘zi lug‘atda «poklik» va «o‘sish» degan ma’nolarni anglatadi. Zakot bergan kishining moli poklanadi. Qachon zakotini bersa, poklanadi, bo‘lmasa yo‘q. Zakoti berilgan molga baraka kiradi, ko‘payib, o‘sadi.

Shar’iy istilohda “Zakot – maxsus moldan maxsus juzni maxsus shaxsga Allohning roziligi uchun shariatda tayin qilingandek mulk qilib berishdir”.

“Maxsus mol” – nisobga yetgan mol demakdir.

«Maxsus juz» – zakot beruvchining mulkidan ajratiladigan miqdordir. Misol uchun, bir kishiga «Ushbu uyda bir yil o‘tirib turishing senga zakot», deb bo‘lmaydi. «Maxsus shaxs» deganda zakot olishga haqli bo‘lgan shaxs nazarda tutilgan.

«Allohning roziligi uchun» jumlasi esa zakotning ibodat niyati bilan berilishi kerakligini anglatadi.

«Shariat tayin qilgan» deganda zakot chiqarish miqdori shariatda ko‘rsatilgan miqdorga to‘g‘ri kelishi kerakligi nazarda tutiladi. Ozgina sadaqa berib, «shu zakot» deb bo‘lmaydi.

«Mulk qilib berish» degan jumladan esa «o‘sha berilayotgan mol uni oluvchiga mulk bo‘lmagunicha zakot bo‘lmaydi» degan ma’no anglanadi.

Zakot to‘g‘ri bo‘lishi uchun ajratilgan mol zakot beruvchi tomonidan haqdorlarga mulk qilib berilishi kerak.

Foydalanib turishga berilgan buyumlar zakot bo‘lmaydi, shuningdek, kishilarni taomlantirib, «mana shu mening zakotim» deyish ham joiz emas. Lekin taom sotib olib, zakot deb niyat qilib bersa bo‘ladi.

Zakot Islomning besh ruknidan biri bo‘lib, shariat farz qilgan ulug‘ amaldir.

Zakot Islomdagi besh ruknning uchinchisidir. U islomiy ibodat bo‘lib, aqiydaning ajralmas qismidir. Kim zakotni inkor etsa, kofir bo‘ladi, bordiyu uni ado etmasa, gunohkor bo‘ladi.

Qur’oni karimda “zakot” so‘zi o‘ttiz martadan ortiq zikr qilingan bo‘lsa, shulardan yigirma yettitasida namoz birga kelgan.

Shuningdek, Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi va sallam sunnatlarida ham zakotga katta e’tibor berilgan.

“Namozni barkamol o‘qingiz, zakot beringiz va ruku qiluvchilar (namozxonlar) bilan birga ruku qilingiz (namoz o‘qingiz)” (Baqara, 43).

“Holbuki, ular faqat yagona Allohga, Uning uchun dinni (shirkdan) xolis qilgan, to‘g‘ri yo‘ldan og‘magan hollarida ibodat qilishga va namozni barkamol ado etishga hamda zakot berishga buyurilgan edilar. Mana shu to‘g‘ri (haqqoniy) yo‘ldir” (Bayyina, 5).

Yuqoridagi har ikki oyati karimada zakot so‘zi ulug‘ ibodat – namoz so‘ziga qo‘shilib kelmoqda.

Qur’oni karimning bir necha oyatlarida zakot namozdan keyingi o‘rinda keltirilgan. Bu zakotning shartligi namoz majburiyatidan kam emasligiga dalildir.

Demak, namoz qanchalik farz bo‘lsa, zakot ham shunchalik farz.

Ma’lumki, zakot muayyan miqdordagi mablag‘ga ega bo‘lgan musulmonning zimmasiga farz bo‘ladi. Zakotni vojib qiluvchi muayyan miqdor shariat tilida – nisob deyiladi. Zakot tillo va kumush, pul meva va dehqonchilik mahsulotlari hamda chorva mollaridan beriladi. Zakot beriladigan molning nisobi Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam tomonlaridan qat’iy belgilab berilgan.

Tilloning nisobi (85 gr.) 20 misqol bo‘lib, undan (2,5 gr.) 0,5 misqol zakot uchun ajratiladi. Ya’ni qirqdan biri demakdir. Zakot vojib bo‘lishi uchun yuqorida aytib o‘tilgan nisob miqdori mavjud bo‘lishi hamda shu nisob bir yil davomida ko‘paygan bo‘lishi shart.

Ma’lumki, zakot ulug‘ ibodat bo‘lishi bilan birga, unda buyuk insoniy fazilatlar mujassam, zakot berish tufayli kishi ruhiy, axloqiy kamolotga erishadi. Buning uchun zakot beruvchida ixlos va samimiyat bo‘lsa bas.

Albatta, zakotning savobi yanada mukammal bo‘lishi uchun uni munosib o‘rinlarga berilishi muhimdir. Zakot bersam bo‘ldi, men farzni ado etgan bo‘laman, deb xohlagan shaxsga berib yuborish dinimiz ko‘rsatmalariga mutlaqo ziddir. Chunki nomunosib shaxslarga berilgan mablag‘ingiz, garchi u halol yo‘l bilan topilgan boylik bo‘lsa ham noshar’iy ishlarga yo‘naltirilib, zakot beruvchi gunohkor bandalar qatoriga tushib qolishi hech gap emas.

Shuning uchun halolidan topgan boyligingizdan ajratilgan zakotni Allohni tanib Uni barcha buyruqlariga itoat qiladigan beva-bechora, yetim-yesir, kambag‘al, muhtoj oilalarga shuningdek, yurtimizning turli bilim yurtlarida tahsil olayotgan yordamga muhtoj talabalarning o‘quv shartnoma to‘lovlariga yordam berilsa, ham farzni ado etgan bo‘lamiz, ham ulkan savoblarga erishamiz inshaalloh.

Zakotni masjid va turli ishlab chiqarish korxonalarni qurishga ham sarflanmaydi.

Shuningdek, o‘zi yashab turgan hudud va shaharda faqir va miskinlar mavjud bo‘laturib, zakotni boshqa joylardagi muhtojlarga yuborish ham makruhdir. Agar zakot beruvchining yaqin qarindoshlari yoki o‘ta miskinlar bo‘lsa zakotni yuborish joizdir. Zakotni berishda maslahat ila ma’lum o‘rinlarga, yuqorida qaydi kelgan zakotni olishga haqli bo‘lgan, ehtiyojmand kishilarga berish amalning ayni qabul bo‘lish shartidir.

Zakot beruvchi odam o‘zining berayotgan zakotini chin qalbdan, xursand holda va rozi bo‘lgan holda ado etishi lozim bo‘ladi. Zakotni oluvchi inson ham bo‘ynini egib emas, balki azizu mukarramlik holda Alloh bergan haqni olayapman deb olishi va uni olayotgan vaqtda “bu mening haqqim” deb bilishi kerak bo‘ladi.

Zakot berish va olish jamiyatda insonlarga bunyodkorlik ruhini vujudga keltiradi. Ulardan hayot qiyinchiliklarini, iztirob va mashaqqatni ketkazadi, buzg‘unchilik, hasadni yo‘qotadi. Jamiyat a’zolari o‘rtasida o‘zaro mehribonlik, rahm-shafqat, tenglik, adolat va muhabbat vujudga keladi. Zakot olgan kishilarda xarid quvvati oshadi, zera ularda qo‘llaridagi mablag‘ga bir narsa sotib olish imkoniyati vujudga keladi.

Demak, zakot jamiyatdagi moliyaviy holatlarga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘plab iqtisodiy, moddiy va ijtimoiy muammolarni hal etish yo‘lida xizmat qiladi.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Mol-mulk sadaqa qilish bilan zinhor kamaymaydi”.

Zakotning hikmatidan biri, unda zakot beruvchiga ham, oluvchiga ham, ular yashab turgan jamiyatga ham ko‘plab dunyoviy va uxroviy foydalar bor.

Shuningdek, u tufayli mulkdor tarafning qalbi, ruhiy poklanib, saxovat va muruvvat fazilatlariga ega bo‘ladi. Alloh taolo Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga buyurib: “Mol-mulklaridan ularni u sababli poklashingiz va tozalashingiz uchun sadaqa oling…”, degan.

Qolaversa, zakot berilgan mol har qanday ofat va talofotlardan omon bo‘ladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu haqda bunday dedilar: “Sizlar mollaringizni zakot (berishlik) bilan saqlangiz. Kasallaringizni sadaqa (berishlik) bilan davolangiz va turli balo-ofatlarga duoni hozirlangiz”.

Alloh taoloning bizga bergan mol dunyosidan belgilangan zakotni berish, albatta uning o‘sishi va barakotli bo‘lishida aosiy omil bo‘lish bilan birga, zakotni oluvchilarga ham katta manfaatlar bordir.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar kengashining joriy 2025 yildagi zakot bo‘yicha qabul qilingan qarori:

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo hay’ati milodiy 2025 yil (hijriy 1446 yil) uchun ZAKOT nisobini (85 g. tillodan) 61 mln 200 ming so‘m deb belgiladi.

Shunga asosan, kimda zaruriy ehtiyojidan tashqari kamida 61 mln 200 ming so‘m qiymatidagi pul mablag‘i yoki ushbu qiymatdagi savdo-tijorat moli bo‘lsa, jami mablag‘ining qirqdan biri (2,5 foiz)ni zakot niyatida haqdorlarga beradi.

Alloh taolo xalqimizning farovonligini ziyoda aylab, barchamizni zakot beradigan, ko‘plab yaxshiliklar qilib, O‘zining roziligini topadigan bandalaridan qilsin!

Manbalar asosida
Xo‘jaobod tuman “Yetti chinor” jome masjidi imom noibi
Muhammad Quddus Abdulmannon tayyorladi.