muslim.uz
Амир Темур саройидаги тўй, испан элчисининг таассуротлари
Кун тарихи
Ватанимиз тарихидаги 13 октябрь санаси билан боғлиқ айрим воқеалар баёни.
1398 йил (бундан 622 йил олдин) – Ҳиндистон юришига отланган Амир Темур қўшинлари Таламба шаҳри яқинида тўхтади (У Мўлтондан қарийб 100 километрча шимоли-шарқда, Рови дарёсининг чап соҳилида жойлашган шаҳар). Тарихчи Низомиддин Шомий ўз асарида бу шаҳарнинг номини Талмина шаклида қайд этган. Тарихчи олим Люсьен Кэрэннинг маълумот беришича, Амир Темур дарёни кечиб ўтганидан сўнг биринчи бўлиб Таламба шаҳрини ишғол этган. Бу жараёнда у зоти шарифлар (пайғамбар авлодлари), аҳли илм ва уламога ҳурмат-эҳтиром кўрсатиб, уларнинг мол-мулкини ҳимоя остига олган.
1404 йил (бундан 616 йил олдин) – Амир Темур саройига ташриф буюрган испан элчиси Руи Гонсалес де Клавихонинг ўз кундаликларида ёзишича, шу куни Соҳибқирон яна бир катта тўй бошлаб, унга элчиларни ҳам таклиф этди. Маросим ўтказилган жойдаги иккита саропарда элчининг эътиборини ўзига тортган. Элчилар шунингдек, Амир Темурнинг суюкли набираси Пирмуҳаммад ибн Жаҳонгир Мирзони табриклаш учун ҳам таклиф этилади. Соҳибқирон ўзи қарийб етти йил кўрмаган набирасини Самарқандга чақиртирган эди.
Амир Темур сидқидилдан яхши кўрган “йигирма икки ёшлардаги (аслида бу вақтда Пирмуҳаммад йигирма саккиз ёшда бўлган), соқоли унча ўсмаган, қорачадан келган” темурий шаҳзода Пирмуҳаммадни Клавихо шундай тасвирлайди: “Подшоҳнинг невараси Пирмуҳаммад миллий удумга биноан жуда яхши кийинган эди. Устида кўк беқасам яктак, яктакнинг икки елкаси, кўкраги ва енгларига биттадан зарҳал ҳалқа тикилган. Бошидаги қалпоғи йирик марварид ва қимматбаҳо тошлар билан безатилган, қалпоқнинг тепасига қадалган лаъл ёниб турарди. Ҳузурида ҳозир бўлган кишилар уни жуда тантанавор тарзда муборакбод этардилар”.
1934 йил (бундан 86 йил олдин) – Ўзбекистон Фанлар академияси ва Ёзувчилар қўмитасининг қўшма мажлиси бўлди. Унда Садриддин Айний ҳамда Абдурауф Фитрат форс-тожик шоири ва мутафаккири Абулқосим Фирдавсийнинг 1000 йиллик юбилейи муносабати билан унинг ҳаёти ва ижоди ҳақида маъруза қилди. Кечада Мақсуд Шайхзода ва Титов ўз таржималарида “Шоҳнома”дан парча ўқиди.
1992 йил (бундан 28 йил олдин) – Ўзбекистон ва Афғонистон ўртасида дипломатик алоқалар ўрнатилди.
1994 йил (бундан 26 йил олдин) – Тошкентда Мирзо Улуғбек таваллудининг 600 йиллигига бағишланган “Мирзо Улуғбек ва унинг жаҳон тараққиётига қўшган ҳиссаси” мавзусида Халқаро илмий конференция очилди.
2008 йил (бундан 12 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон иқтидорли ёшларини тақдирлаш ва моддий рағбатлантириш тўғрисида”ги қарори қабул қилинди.
2009 йил (бундан 11 йил олдин) – Ўзбекистон Республикасининг “Археология мероси объектларини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинди. Мазкур қонун 5 боб, 34 моддадан иборат.
2014 йил (бундан 6 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси Президентининг “1941–1945 йиллардаги уруш ва меҳнат фронти фахрийларини ижтимоий қўллаб-қувватлашни янада кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони қабул қилинди.
Алишер ЭГАМБЕРДИЕВ тайёрлади
ЎзА
Ўн бир Аҳмад – зиёрат туризми марказига айланади
Наманган вилояти ҳудудида олис ва яқин ўтмишдан садо берувчи 300 га яқин моддий маданий мерос объектлари мавжуд. Узоқ минг йилларга бориб тақалувчи тарихий обида ва зиёратгоҳларни асраб авайлаш, уларни келажак авлодларга асл ҳолида қолдириш муҳим вазифаларидан биридир.
Наманган шаҳри ҳудудидан оқиб ўтувчи Шимолий Фарғона каналининг чап соҳилида, “Афсоналар водийси” боғига ёндош сўлим гўшада жойлашган ўн бир Аҳмад зиёратгоҳи мажмуасида бугун кенг кўламли қурилиш ободонлаштириш ишлари олиб борилмоқда. Канал устига меъморий ечими жиҳатидан Ўзбекистонда ўхшаши йўқ, хонақоҳ сиғими 4,5 минг, умумий сиғими 15 минг намозхонга мўлжалланган Жомеъ масжид ва зиёратгоҳни боғловчи замонавий кўприк барпо этилади.
Тарихий қадамжолар билан яқиндан танишган вилоят ҳокими вазифасини бажарувчи Шавкат Абдураззоқов қайд этганидек, муқаддас обидалар, хусусан ўн бир Аҳмад зиёратгоҳидаги ҳар бир ишга мукаммаллик билан ёндошиш лозим. Бу маскан зиёрат туризми масканига айланиши, одамларни маънан халоват топадиган жойи бўлиши керак. Юқоридан катта шаршара қуралади, ундан тушган сув катта ариққа туташ ҳовлиларга чиқиб кетади. Ўртада катта фаввора ҳам дизайн жиҳатидан ўзига хос бўлади.
Сардоба – Наманган шаҳар марказида жойлашган қадимий даҳа. Баъзи ривоятларга қараганда, шаҳар мана шу жойдаги маҳаллалардан бошланиб, кейинчалик кенгайиб кетган. Бу атрофда жуда кўп маданий-маиший бинолар, турар-жойлар қад ростлаган. Улардан бири ХIХ асрнинг иккинчи ярми, XX аср биринчи чорагида яшаб ўтган Қодирхўжа эшоннинг уйи ҳисобланади. У тарихий ва маданий ёдгорликлар рўйхатидан ўрин олган бўлиб, яқингача сайёҳлар эътиборидаги масканлардан бири эди.
Бинонинг қурилиш услуби шарқона, нақшлари европача. Ҳовлиси ички ва ташқи қисмлардан иборат бўлган. Хоналар шифти – ўрта ҳовузсимон қисми васса-жуфт, атрофлари катаксимон кўринишда. Катакчалар ичига буғдойзор, қарағайзор, ўрмон ва денгиз бўйида қурилган қаватли уй тасвирлари чизилган.
Таассуфки, ушбу маданий ёдгорлик бугунги кунда ташландиқ ҳолга келиб қолган. Бир пайтлар анча маблағ эвазига таъмирдан чиқарилган бинолар ночор кўринишда. Тарихдан ҳикоя қилувчи экспонатлар қўйилган залларга кириб бўлмайди – эшиклар қулфланган. Боз устига, мазкур ҳовли ҳудудидан кимгадир икки қаватли дўкон ва омборхона қуриш учун ер ажратилган. Чала қолган бу объект ҳам манзилни янада хунуклаштирган. Бу ҳақида бундан икки йил ЎзА сайтида ҳам бонг урилган эди.
Вилоят раҳбарининг эътиборидан кейингина, бундан 150 йил аввал Наманганга технологияни, илк фотоаппарат ва бошқа ашёларни олиб келган буюк маърифатпарвар, элпарвар олим Қодирхўжа Эшон ҳовлисини илм-фан, маънавият, туризм марказига айлантириш режалаштирилди.
Ушбу меъморий обида билан танишган вилоят ҳокими вазифасини бажарувчи Шавкат Абдураззоқов реконструкция учун лойиҳа таклифларига қўшимчалар киритди.
– Меъморий мажмуа тарихий, асл ҳолатини йўқотмаслиги керак. Таъмирлашда гипсокартон, профилдан умуман фойдаланилмаслиги лозим. Бу ерда музей, кутубхона, “вай-фай” зона ташкил этамиз. Ёшлар учун севимли маскан бўлади, – деди вилоят ҳокими.
Эътиборлиси шундаки, тарихий ҳовли ичига ва ёнига маданий мерос конвенцияларига зид равишда қурилган, зиёратгоҳ ҳуснига мос тушмаган икки бино бузиб ташланади.
Оқилхон Дадабоев, Ҳотам Мамадалиев (сурат), ЎзА
Юз ёшдан ошган юртдошларимиз қайси ҳудудда кўпроқ?
Мамлакатимизда 794 нафар 100 ёшдан ошган пенсия ва нафақа олувчи бор.
Жорий йил 1 октябрь ҳолатига, Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасининг ҳудудий туман (шаҳар) бўлимлари ҳисобида туриб, пенсия ва нафақа олаётган 100 ёшга тўлган ва 100 ёшдан ошганлар сони 794 нафарни ташкил қилади.
Шундан, 131 нафари (16,5 фоиз) эркак ва 663 нафар (83,5 фоиз) аёл.
100 ёшга тўлган ва 100 ёшдан катта ёшдагилар сони Қашқадарё вилоятида 143 нафар (18 фоиз), Сурхондарё вилоятида 120 нафар (15,1 фоиз), Самарқанд вилоятида 78 нафар (9,8 фоиз), Фарғона вилоятида 76 нафар (9,6 фоиз), Тошкент вилоятида 64 нафар (8,1 фоиз), Наманган вилоятида 59 нафар (7,4 фоиз), Андижон вилоятида 56 нафар (7,1 фоиз), Бухоро вилоятида 37 нафар (4,7 фоиз), Хоразм вилоятида 36 нафар (4,5 фоиз), Жиззах вилоятида 31 нафар (3,9 фоиз), Навоий вилоятида 27 нафар (3,4 фоиз), Тошкент шаҳрида 25 нафар (3,1 фоиз), Қорақалпоғистон Республикасида 23 нафар (2,9 фоиз) ва Сирдарё вилоятида 19 нафар (2,4 фоиз)ни ташкил қилади.
Пенсия жамғармаси матбуот хизмати хабарига кўра, 2020 йилнинг январь-сентябрь ойларида 383 нафар пенсия ва нафақа олувчи 100 ёшга тўлди. Уларнинг 70 нафари (18,3 фоиз) эркак ва 313 нафари (81,7 фоиз) аёллардир.
ЎзА
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг гўзал кўринишлари
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг юзлари ва таналари ҳам жуда чиройли, хушбичим, вужудларидаги аъзолари ниҳоятда бир-бирига мутаносиб эди. Пайғамбарлар ичида чиройли, гўзаллиги билан машҳур бўлган Канъон юртида туғилган, Яъқуб алайҳиссаломнинг ўғли бўлган Юсуф алайҳиссаломни биласиз. У киши (Юсуф алайҳиссалом) ўз ака-укаларининг бир қанча фитналари сабабли асир қилиб сотилган, Мисрга келтирилган. Лекин кейинчалик Мисрда танилиб, подшоҳ бўлиб кетади... Мисрдаги бир азиз, эътиборли кишининг уйига қул қилиб сотилган бўлади. Юсуф алайҳиссаломнинг чиройи жамоли бу ердагиларнинг оғзига тушади. Унинг ҳуснига маҳлиё бўладилар... Юсуфни сотиб олган кишининг хотини ҳақида ҳам ҳар хил гаплар тарқатишади... Бу аёл, яъни уй соҳибаси бир куни унинг ҳақида ҳар хил гап-сўз қилиб юрган мисрлик аёлларни уйига таклиф қилади ва ҳар бир аёлнинг қўлига олма билан пичоқ беради. Юсуфга: “Аёллар олдига чиқиб бир кўриниш бер”, дейди:
...وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ... (سورة يوسف :31)
Ва қолатихружна алайҳинна – ...Кейин (Юсуфга) уларнинг олдига чиққин, деди.
Юсуф алайҳиссалом аёлларга кўрингач:
...فَلَمَّا رَأَيْنَهُ أَكْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ... (سورة يوسف :31)
Фаламма роайнаҳу акбарнаҳу ва қоттаъна айдийаҳунна – Аёллар Юсуф алайҳиссаломни кўришлари билан “Аллоҳу акбар” деб қўлларини жуда қаттиқ кесиб олишади. Яъни аёллар Юсуф алайҳиссаломнинг ҳуснига маҳлиё бўлиб, шошиб қолиб, ҳаяжондан “Аллоҳ акбар” деб, олма кесиш учун берилган пичоқ билан қўлларини кесиб қўйдилар. “Қатаа”нинг маъноси кесиш, қирқиш дегани; “Қоттаа” эса кўп кесиш дегани... Қўлларини кўп қирқишди, кўп кесишди...
Бу воқеа ҳақиқатан бўлган, чунки Қуръони каримда шундай келтирилган. Бу воқеадан Юсуф алайҳиссаломнинг қанчалик чиройли ва мафтункор ҳусн соҳиби бўлганлигини англаймиз... Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эса, Юсуф алайҳиссаломдан ҳам чиройли эдилар. Бадавийлардан бир киши:
– Юзлари қилич каби порлар эди, – дейди. Яъни қиличдек, металлга хос ялтироқлик... Бунга бошқа бири эътироз билдиради:
– Қиличдек эмас; ойдек, қуёшдек эди! – дейди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қандай инсон бўлганликлари, бўйи-басти, сочлари қандайлиги, кўзларининг ранглари, соқоллари ва умуман, вужудлари ҳақида маълумотлар бор, албатта...
Кўрмаган кишилар кўрган кишилардан сўрашган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сиймолари ҳақида айтилган ривоятларнинг ичида бир машҳур ривоят бор, унда шундай дейилган:
من رآه بديهةها و من خالطه معرفة احبه، يقول ناعته لم اری قبله و لا بعده مثله
(ترمذی عن علی)
Ман раоҳу бадиҳатан ҳобаҳу ва ман холатаҳу маърифатан аҳаббаҳу, Яқулу ноитуҳу лам ара қаблаҳу ва ла баъдаҳу мислаҳу –
У зотни биринчи бор кўрган киши, ҳайбатларининг муаззамлигидан титрарди, қўрқарди...
Яъни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шунчалик ҳайбатли инсон эдиларки, ҳайбатларидан инсон қўрқарди ва титрарди. Баъзи бадавийлардан мушриклар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам нинг ҳузурларига келганда, у кишини кўриши билан қўл-оёқлари титрай бошлаган...
Ва ман холатаҳу маърифатан «Лекин ким у киши билан яқиндан танишса, бироз бирга бўлса, (аҳаббаҳу) у кишини яхши кўриб қоларди, севиб қоларди. (Яқулу ноитуҳу) Бошқаларга тушунтириш, таърифлаш учун шундай дерди: (лам ара қаблаҳу ва ла баъдаҳу мислаҳу) – «Бундан олдин ҳам, кейин ҳам у кишидай бирор кимсани кўрмадим!» – дерди. Ҳақиқатан, тенги йўқ, ўхшаши йўқ бир гўзаллик соҳиби эдилар...
"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди
Обод этилаётган масжидлар: “Бахт” жомеси кенгаймоқда
Сирдарё вилояти Бахт шаҳридаги “Бахт” жоме масжиди вилоятнинг дастлабки масжидларидан бири ҳисобланади. Ҳужжатларда 1956 йилдан бери фаолият юритиб келаётганлиги қайд этилган бўлсада, аслида ундан ҳам авввалроқ, ўтган асрнинг 40-йилларидан бери ушбу мавжуд эканлиги айтилади.
Собиқ иттифоқ давридан то мустақиллик йилларигача вилоят бўйича тўртта масжид бўлган. Ана шулардан бири - ҳозирги “Бахт” масжиди “Малик” номи билан аталиб, кичик бир кулбасифат бўлган, одамлар бўйраларда намоз ўқишган. Яртаган Аллоҳ инояти, истиқлол насими туфайли 90 йиллар бошида масжид қайтадан қурилиб, шу даврга қадар хизмат қилди. Ўтган 27 йил мобайнида масжидни кўпроқ жамоат сиғдира оладиган, янада кенгроқ қилиб, қолаверса катта йўл бўйига кўчиришга эҳтиёж мавжудлиги сабабли 2019 йилда янги лойиҳа асосида қурилиш ишлари бошлаб юборилди”, дейди имом-хатиб Нурмуҳаммад Нарзуллаев.
“Бахт” жоме масжиди Тошкент-Самарқанд йўналишидаги М-34 магистрал йўли бўйида қурилмоқда. Бу эса нафақат ҳудуд аҳолиси балки, йўловчилар, қолаверса зиёрат туризми доирасида маҳаллий ва хорижий сайёҳларнинг ибодатларини адо этиб олишлари учун қулайлик туғдиради.
Масжид учун 50 сотих ер майдони ажратилган. Лойиҳага кўра, асосий хонақоҳ 8 бурчак шаклида 26*26 м ўлчамда бўлиб, 1500 кишини сиғдиради. Масжид таркибидаги қўшимча хонақоҳлар ва ҳовли саҳни билан ҳисобланганда умумий сиғими 3000 кишига етади. Аёллар учун алоҳида намозхона ва таҳоратхоналар ҳам ўрин эгаллаши кўзда тутилган. Лойиҳа Тошкент шаҳрида яқинда қуриб битказилган “Муҳсинхонтўра” масжидидан андоза олинган.
Ҳозирга келиб масжиднинг кириш қисми деворлари кўтарилган. Асосий хонақоҳнинг томлари ёпилиб, гумбаз ўрнатилди. 32 метрлик миноранинг металл-конструкция ишлари олиб борилмоқда. Автотурургоҳ ва манзарали кўчатлар экиш учун 15 сотих ер ажратилганлиги аҳамиятга молик. Чунки баъзи масжид атрофларида жамоат намозларида автомобилларнинг тирбандлиги ва бетартиб қўйилиши билан боғлиқ муаммолар пайдо бўлаётган вақтда автотураргоҳлар масжид сиғимига яраша қанчалик кенг бўлса шунча муаммоларнинг олди олинган бўлади.
Масжид келгуси йили битказилиши режалаштирилмоқда. Қурилиш ишларига бош бўлаётган имом-хатиб, масжид жамоаси, меҳнат қилаётган қурувчилар, уларга ҳар тарафлама кўмак бериб, бу савобли ишга ҳиссаси қўшилаётган барча мухлис кишилардан ниятлари ва ғайратларига яраша Аллоҳ таолодан кўплаб ажрлар насиб бўлишини тилаймиз. Иншаллоҳ, ушбу ибодатгоҳ шаҳарга кўрк бағишлаб, ўз номига яраша унга ташриф буюрувчиларнинг икки дунёда бахтли ва саодатли бўлишлари учун маърифий гўша бўлади.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Масжидлар бўлими