muslim.uz
“Такрор айтилганда рангсиздир калом”
Одам бехосдан ҳурматли кишини ранжитиб қўйса хижолат бўлганидан шу қадар кўп узр сўрайдики, бу – атрофдагиларнинг ҳам, ўша муҳтарам зотнинг ҳам энсасини қотиради. Лекин ҳеч айб қилмаган одам узрхоҳлик қилса, бу энди сира ҳам ярашмаган иш бўлади. У баайни, бизнинг аҳволимизга тушган бўлади.
Хўп, бизнинг аҳволимизга нима бўлибди?..
Биз “Ислом дини террорчиликка қарши”, “Ислом экстремизга қарши” қабилидаги жумлани шу қадар кўп қайтарамизки, ҳатто соҳа мутахассисларининг ўзлари йиғилиш ўтказаётган тор доирадаги мажлисларда ҳам шу жумлаларни ким ўзарга қайтарамиз.
Бизнинг бу ишимиздан ўзимиз ният қилганнинг акси бўлган иккита хулоса юзага келади: биринчиси, биз ростдан ҳам айб иш қилган бўлиб қоламиз, айтаётган гапларимиз эса ўша айбимиз учун узр сўраш маъносида чиқади.
Нафсиламри, аксар нотинчликлар мусулмонлар яшайдиган мамлакатларда юз бераётгани, Оврўпа ва Амриқода қўпорувчилик қилаётганларнинг баъзилари мусулмон давлатлари фуқаролари эканини инобатга олиб, ўша шарафсиз кимсалар касрига қолиб, ўзимизни айбдоргинадек ҳис қилдик ҳам дейлик. Лекин муҳташам шоиримиз Абдулла Орипов айтганидек,
Бисёр бўлса агар бол ҳам беқадр,
Такрор айтилганда рангсиздир калом
эмасми, ҳадеб динимизни оқлашга уринаверсак, ҳамманинг жонига тегмаймизми?
Ҳикоя қилишларича, бир букри қўшнисини белкўрак билан уриб ўлдириб қўйибди. Кейин уни қотил сифатида суд қилибдилар. Букрига давлат ёллаган адвокат суд мажлисига кечикиб келибди. Суд мажлиси бошлангандан сўнг эшикда пайдо бўлган оқловчи “Ассалому алайкум”, дебди. Суд ҳайъати “Ваалайкум, дебди. Оқловчи бир қадам ичкари юриб яна “Ассалому алайкум”, дебди. Бу сафар барчанинг энсаси қотиброқ қарабди унга. У эса бепарволик билан яна бир қадам ташлаб: “Ассалому алайкум”, дебди. Бу сафар судья тутоқиб кетибди-да:
– Бу ерда кар одамлар ўтирибдими, нега ҳадеб салом бераверасиз, бас қилинг! – дебди.
Шунда оқловчи:
– Муҳтарам судья жаноблари, “ассалому алайкум” ёмон сўзми, – деб сўрабди.
– Йўқ, у ёмон сўз эмас, аммо сизнинг уни ҳадеб қайтараверганингиз, одамларнинг асабига тегяпти, шуни тушуняпсизми? – дебди судья.
– Муҳтарам судья ва суд мажлиси иштирокчилари, мен сизга энг ажойиб тилакни “ассалому алайкум”ни уч марта қайтарганимга чидай олмадингиз, агар шу сўзни яна бир марта айтганимда, кўчага қараб улоқтирардингиз, шунда ҳам тўхтамасам, бир муштдан уриб ўлдириб қўйишларингиз ҳам ҳеч гап эмас эди, тўғрими? Аммо бу одамни қўшниси йигирма йилдан ортиқ вақт давомида “букри” деб ҳақоратлаб келган. Бу одам ўзини муттасил ҳақоратлаб, шундан завқланиб келган қўшнисини ўлдириш учун белкўракни серпамаган, балки бутунлай савқи табиий ила кўтарган уни. Сиз, ўзингиз – энг яхши сўзни уч мартагина қайтарган одамни ўлдиришга тайёр турган одамлар, йигирма йилдан бери бир ҳақоратни қайтарган кимсани ўлдириб қўйган бечорани суд қилишга ҳақлимисиз, – деди...
Қолаверса, мусулмонлар яшайдиган мамлакатда яшайдиган, борингки, исми, шарифи ҳам мусулмонча бўлган одамнинг эътиқоди бошқа бўлса-чи – кришначидир, насронийдир, оташпарастдир... мутлақо диндан бехабардир, мунофиқдир. Мусулмон давлатида бошқа динга эътиқод қилувчилар, риёкорлар йўқми!
Янада ажабланарлиси, қўпорувчи ёки худкуш европалик бўлса асаб касали деб, мусулмон давлатидан бўлса, террорчи деб аталяпти. Мусулмон давлатдан борганлар ичида асаби чатоқлар, оврўпаликлар ичида террорчилари бўлмайди деган гапга ким ишонади?
Иккинчиси эса, Исломни ҳаддан ташқари, ҳатто инсонни таҳқирлайдиган даражада мулойим дин қилиб кўрсатиб қўймоқдамиз. Модомики, биз динимизни тўғри тушунтиришни ният қилиб шу ишга бел боғлаган эканмиз, унинг ғоятда шиддатли дин эканини, мусулмон киши ҳақини бировга бериб қўймаслигини, ўзини хафа қилишларига асло йўл қўймаслигини тушунтирмоғимиз керак.
Президентимиз Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сўзлаган нуқтида: “Биз муқаддас динимизни азалий қадриятларимиз мужассамининг ифодаси сифатида беҳад қадрлаймиз. Биз муқаддас динимизни зўравонлик ва қон тўкиш билан бир қаторга қўядиганларни қатъий қоралаймиз ва улар билан ҳеч қачон муроса қила олмаймиз”, дегани ҳақиқий мусулмоннинг жасорати эди ва давлатимиз раҳбарининг ушбу нутқи айнан ана шу сўзлари туфайли бутун оламга машҳур бўлиб кетди.
Аслида юртбошимизнинг ана шу тарихий нутқи бу мавзуга қўйилган сўнгги нуқта эди. Аммо биз ҳали ҳам Ислом динини, мусулмонларни оқлашда давом этмоқда. Демакки, динимизни ҳамон айбдордек ҳис қиляпмиз. Зотан, динимиз душманларининг мақсади ҳам шу эди ўзи. Биз ҳозир ўзимиз мутлақо сезмаган ҳолда уларнинг тегирмонига сув қўймоқдамиз.
Ҳазрати Али розияллоҳу анҳу “Қиличлар жарангидан зўр овоз борми!” деганда жанговарликни, шижоатлиликни назарда тутган эди. Ана шундай таълимотдан озиқланган мусулмонлар, ҳатто бизнинг юртимизга бостириб кирган хитой қўшинини ҳам орқасига қаратиб қувлаб юборган эди.
“Уйғурлар буддавийликни қабул қилмади. Чунки буддавийлик уларнинг жанговарлик хусусиятини сусайтириб юборар эди. Шу боисдан улар Исломни танлашди”, деб ёзган эди Лев Гумилёв “Қадимги турклар” асарида.
Немис файласуфи Нитцше; «ҳаёт – курашлар натижаси, жамият – уруш қуроли. Урушдан бош тортиш катта миқёсдаги ҳаётдан бош тортмоқ демакдир», деган фикрни айтган. Бу ўринда уруш деганда луғавий эмас, истилоҳий маъносига эътибор қаратиш зарур. Жаҳон айвонида муносиб ўринга эга бўлиш учун тинимсиз курашмоқ керак. Йўқса, бошқалар суриб чиқариб юборади.
Муҳтарам олимларимизнинг ёзишича, “Ўнг юзингга урсалар чап юзингни тут”, деган ҳикмат эса “Матто Инжили”дан олинган. Унинг бизнинг динимизга сира ҳам алоқаси йўқ. Бизнинг динимиз таълимотида ўнг юзингизга урса, сиз ҳам унинг ўнг юзига уришингиз керак. Агар урмасдан кечириб юборсангиз, савоб оласиз.
Энг муҳими, террорчиларнинг Ислом дини номидан фойдаланаётгани Ислом динининг нуфузи самовий динлар ичида шитоб билан баландлаб бораётганидан нишонадир. Комил ишонч билан айтиш мумкинки, агар бошқа диннинг нуфузи исломникидан баланд бўлганида террорчилар ўша диндан фойдаланган бўлар эди. Динимизнинг террорчиликка мутлақо қарши дин эканини мана бу савол ошкора намоён этади. Модомики, Ислом террорчилик дини бўлса, нега оврўпаликлар,амриқоликларнинг номдор олимлари, санъаткорлари, талаблари Исломга кириб боряпти?
Одамлар Исломдан қўрқади дегани ҳам ҳаммага дахлдор эмас, саводсиз ва тараққиётдан йироқ кишилар ҳақидадир. Исломни таниган кишилар эса унга эътиқод қилади. Исломнинг номига таъна тоши отаётганлар эса унинг салобати қаршисида талвасага тушган заифу нотавон таълимотлар вакилларидир. Биз уларнинг фитналарига чалғимасдан ўз йўлимизда дадил давом этмоғимиз, юксак марраларни илму маърифатимиз билан забт этмоғимиз даркор.
Хулоса шуки, Шайх Саъдий ҳазратлари айтганидек, “Учраган ҳар итга тош отиб юрган карвон манзилга қачон етади”.
Дамин ЖУМАҚУЛ
ЎМИ Матбуот хизмати
Қабрдан келган нидо
Пасқамгина дўнгликлардан иборат индамаслар олами. Бу олам шунчалик сокинки, хокисор тупроқ устида юрган чумолилар ва бошқа ҳашаротлар ҳам бехавотир, ўз ташвишлари билан банд. Бу макон гапирмасдан насиҳат қилувчи, тошбағир қалбларни эритгувчи, маъсият ботқоғига ботган вужудларни огоҳлантирувчи макон. Бу дўнгликлар бағрида не-не азиз инсонлар мангу қўним топган.
Собир ака кўрган одамнинг сўқи кирадиган машинасидан тушаркан, иссиқ ҳавонинг тафти юзига урилди, тўлагина қўллари билан қуёш нурини тусди.
Қабристон ҳовлисига кираркан ҳайратдан тўхтаб қолди. Кўзлари билан отасининг қабрини излай бошлади. “Э, воҳ, отамнинг қабри қаерда?” Юраги тўрга тушган беданадек безовталанар, кўзлари қиблагоҳи қабрини ахтарар эди. Нарироқда гўр қазиётган гўрков амакидан, отамнинг қабри қаерда?- деб сўрашга ийманди. Дўппайиб турган қабрлар оралаб бораркан, қабртошдаги таниш чеҳрага кўзи тушди.
– Ия, бу устоз Олимжон аканинг қабри-ку.
Қабр сомон сувоқ қилинган, оёқ томондаги арча ва яшнаб турган беш-ўн туп гуллар, ақли расо, оқибатли фарзандларидан далолат бериб турибди. Қабртошдаги сиймо гўё фарзандларидан миннатдордек жилмайиб турарди.
Ногаҳон қўшни қабрга кўзи тушди-ю, қалби вайрон бўлди. Бел баробар ўсган ёввойи тикон ўтлар “ўтганни илиб оламан” деяётгандек, атрофга бўй чўзган. Пастроқдаги бир қулоч судралиб юрувчининг пўстини қўрқинчли тус олганди. Тиконлар ортидан кимдир мўралаётгандек. Собир ака тиконни оҳиста эгди.
– Эҳ, наҳотки?! Ахир бу Ғофир аканинг қабри...
Тошдаги чеҳранинг ортида қолганлардан норози бўлгандек қовоғи солиқ эди.
– Ҳа, пешонасига тушган бу ажинлар ортида фарзандлар учун чекилган не-не машаққатлар тарихи яширин. Тиконларга тўр ёйиб пайт пойлаётган ўргимчаклар ваҳимали кўринарди.
– Э-э, аттанг... “Кўзингни ёғ босса, қабристонни зиёрат қил” деб бежиз айтишмаганда.
Девдек ўғлининг кўчани тўлдириб юриши, яна чойхонада ҳаммага насиҳат қилиши-чи...
Хаёллар оғушига берилди чоғи, беш-олти қадам наридаги қабрдан нидо келгандек бўлди ва беихтиёр ўгирилди. Қабрни одам бўйи қуриб-қақшаган қамишлар қоплаган. Қушлар ҳам қўнишга қўрққандек узоқдан учишмоқда. Жувадек калтакесак пойлоқчидек атрофга боқмоқда ва тилини чиқариб ҳашаротларни овламоқда. Қамишларнинг қабрга қадалган томирлари мўъжазгина қамишзор оролини эслатарди.
– Э воҳ! Оқибат шу экан-да. Ўғил-қиз фарзанд кўрдим, қувончимнинг чеки йўқ, хурсандчилигимни тўкин дастурхон атрофида дўслар билан баҳам кўрдим. Фарзандларимнинг алпанг-талпанг қилиб юриб, бийрон тили билан “дадажон” деб гапиришларидан, қилиқларидан осмону фалакда сузардим. Елкамга кўтарганимда қиқирлаб кулишига маст эдим. Йиллар ўтган сайин кичкинтойларим вояга ета бошлади. Ҳеч кимдан кам бўлмасин деб кечки сменада ҳам ишлай бошладим. Бироз толиқсам-да, бўйим тенги ўғил-қизларимни кўриб барчасини унутардим.
Эсимда, костюмим униқиб кетганди. Ўғлим “дада, велосипед оберинг”, деганда ҳеч иккиланмай олиб бердим. Фарзандларимнинг бахти учун меҳнатга шўнғидим. Кетма-кет тўйлар, уй-жойлар, орзу-ҳаваслар... Йиллар шу тарзда ўтаркан, бир кун ойнага қарасам, соч-соқолимга оқ оралабди, қаддим дол, белдан куч-қувват кетган, кўз нурим хиралашган, юзимдаги ажинларни ушласам, бармоқларим қалтираётгандек... Элчи келганини ҳам сезмай қолибман. Тўрт оёқли чубун отга солиб мени қабрга олиб келишди. Лаҳаднинг на туйнуги, на эшиги, на томи бор –зимистон.
Собир ака нидони тингларкан, қабр бошидаги эски тунукадаги ёзувни таниб, аъзойи бадани титраб кетди.
Қалбидаги тилига кўчди “Ахир, бу отамнинг қабри-ку”, дея ҳаяжондан уйғониб кетди. “Хайрият, тушим экан”, деб кўксига туфлаб қўйди.
Нотушта қилаётганда болаларига “Бугун бобонгизнинг қабрини зиёрат қиламиз”, деди.
Ота қабридаги тикон ўтлар тозаланиб, паст тарафига гул кўчатлар ўтқазилди. Кичкинтойларга отаси ҳақидаги хотиралардан сўзлаб берди. Тез-тез зиёрат қилишликни ният қилди.
Собир ака бугун яна туш кўрди. Тушида отаси “Балли ота ўғил, экканингни ўрасан”, деяётгандек жилмайиб турарди.
Ҳа, азизлар, бу ўткинчи дунёда барчамиз меҳмонмиз. Ўтганларимизнинг руҳларини шод қилишда кичикларга ўрнак бўлайлик.
Тойиржон ТУНГАТОВ
ЎМИ Матбуот хизмати
Online: Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари ҳаёти ва илмий фаолиятига бағишланган тадбир
ЎМИ Матбуот хизмати
7 саволга 7 жавоб: Мусофирнинг намози
1-савол: Мусофир киши қандай намоз ўқийди?
Жавоб: Ва алайкум ассалом! Мусофир тўрт ракатлик фарз намозларни икки ракат қилиб ўқийди. Суннат намозлари ўз ҳолида тўрт ракат ўқийди.
2-савол: Мен Тошкент шаҳрида ўкийман, уйим эса Андижонда. Уйга уч кун ёки кўпроққа қайтсам намозларимни қаср қилиб ўқийманми (15 кундан камроқ тураман лекин ўзимни уйим)?
Жавоб: Сиз уйингизга борганингизда намозларингизни тўлиқ ўқийсиз. Фақат йўлда кетиш ва келиш чоғида мусофир бўласиз. Шунда намозларингизни қаср қилиб ўқишингиз мумкин.
3-савол: Мен ҳозир шаҳарда яшайман. Туғилиб, ўсган қишлоғимдаги уйимга борсам муқим ҳисобланаманми?
Жавоб: Киши ўз шаҳридан (қишлоғидан) кўчиб, бошқа бир шаҳарга (қишлоққа) бориб жойлашса, сўнг сафарга чиқиб ўзининг олдинги яшаган жойига борса ва у ерда ўн беш кун туришни ният қилмаса мусофир ҳисобланади. Намозни қаср ўқийди (“Ҳидоя”).
4-савол: Мусофирнинг маҳсига масҳ тортиш ҳақида маълумот берсангиз?
Жавоб: Маҳси таҳорат олингандан сўнг кийилган бўлса, кейинги таҳоратда унга масҳ қилиш мумкин.
Муғийра ибн Шўъба айтади: “Мен бир кеча Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан сафарда эдим. Таҳоратларига идишдан сув қуйиб бердим. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) юзларини, икки билакларини ювдилар, бошларининг тўртдан бирига масҳ тортдилар, кейин мен маҳсиларини ечишда ёрдам бераман, деб уринган эдим, у киши: “Қўявер, мен маҳсимни таҳорат олиб кийганман”, дедилар ва маҳсиларига масҳ тортдилар (Имом Аҳмад, Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоятлари).
Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): “Маҳсига масҳ тортиш муддати мусофир учун уч кеча-кундуз, муқимга эса бир кеча-кундуздир”, деганлар (Имом Аҳмад ва Имом Муслим ривоятлари).
Маҳсига қилинган масҳни тўрт нарса бекор қилади:
- Муддатнинг тугаши.
- Жунуб бўлиш.
- Маҳсининг ечилиб кетиши, яъни товоннинг чиқиб кетиши.
- Оёқнинг кичик уч бармоғи кўринадиган тешик.
Бундай ҳолатларда маҳсини ечиб, оёқни ювиш лозим бўлади.
5-савол: Сафарга чиққан одам намоз вақти кириб қолса, автобусда ўтириб намоз ўқиб кетса ҳам бўладими?
Жавоб: Намоз муҳим ибодат. Шу боис фарз намозларни узрсиз ўтириб ўқиб бўлмайди. Фақат кема, самолёт ва поездда ўтириб ўқишга фатво берилган, автобусда эса мумкин эмас.
Қуръони каримда: “Намозни адо этиб бўлганингиздан сўнг, турган, ўтирган ва ёнбошлаган ҳолларингизда (ҳам доим) Аллоҳни ёд этинг! (Ёв хавфидан) хотиржам бўлсангиз, намозни (мукаммал) адо этингиз. Зеро, намоз мўминларга вақти тайин этилган ва (фарз деб) битилгандир” (Нисо, 103), деб буюрилган.
6-савол: Сафарда ибодатга тегишли ҳукмлар ўзгаради, деб эшитдим. Илтимос, шу ҳақида маълумот берсангиз.
Жавоб: Динимизда сафар қилиш билан баъзи ибодатларга доир ҳукмлар ўзгаради. Тўрт ракатли фарз намозларни қаср қилинади (икки ракат ўқилади), рўза тутмасликка изн берилади, маҳси муддати уч кунга узаяди, жума, икки ҳайит намозлари ва қурбонлик сўйиш вожиб бўлмайди. Озод аёлларнинг маҳрамсиз йўлга чиқишлари ман этилади (“Аттобия”).
7-савол: Мен темир йўлда тепловоз ҳайдайман, тепловозда таҳорат олиш имкони қийинроқ. Шунинг учун нам салфетка билан таҳорат қилсам бўладими;
Бизни ҳар 18 соат дам олганимиздан кейин ишга чақиради. Иш вақтимиз 12 соат. Шу вақтда биз 147 км йўл босамиз, шу масофани босганимизда тўрт ракатли фарз намозларни қаср қилиб ўқиймизми;
Тепловознинг ичида қиблани аниқ билсак ҳам қиблага қараб ўқишнинг иложи бўлмайди, сабаби техник жиҳозлар жойлашган қиблага қарадим деб ният қилиб ўқиймизми?
Жавоб: Аввало таҳорат олишнинг имкони бўлмаган вақтда унга таяммум бўлади. Таяммум сув топишнинг имкони бўлмаганида ёки сув билан таҳорат қилиш инсонга зарар қилганида таҳоратга ўриндош бўлади. Сиз бу ҳолда таҳорат олишга имкон қилишингиз керак.
Сиз айтган масофа сиз босиб ўтадиган йўлнинг бир тарафи бўлса унда сиз мусофир ҳисобланасиз ва ўз шаҳрингизнинг ҳудудидан чиққанингиздан сўнг то уйга қайтгунга қадар тўрт ракатли намозларни икки ракат қилиб ўқийсиз.
Қиблага юзланишнинг имкони бўлмаса қодир бўлган тарафига қараб намоз ўқийди
ЎМИ Матбуот хизмати
Нима учун “Саҳиҳи Бухорий” айнан ният ҳақидаги ҳадис билан бошланган?
Юртимиз мустақилликка эришганидан кейин кўплаб асарлар ўзбек тилига таржима қилинди ва араб тилини билмайдиган кишиларга бемалол асл манбаларга мурожаат қилиш имкони туғилди.
Имом Бухорийнинг “Саҳиҳи Бухорий” китобини ўқиш давомида кишини қизиқтирган савол пайдо бўлади. Бу савол қуйидагича: “Нима учун “Саҳиҳи Бухорий” айнан ният ҳақидаги ҳадис билан бошланган?
Энг ишонарли ҳадис тўплами ҳисобланган “Саҳиҳи Бухорий” асари мустақиллик шарофати туфайли икки марта минглаб нусхада нашр этилди ва деярли ҳар бир ўзбек хонадонига кириб борган. Ўқувчиларнинг мана шундай улуғ китобни олиб, ўқиб чиқиши, ўзини қизиқтирган савол билан мурожаат қилиши бошқаларни ҳам илмдан баҳраманд қилади.
Яҳё ибн Саид ривоят қилади: “Умар ибн Хаттоб минбарда турганларида: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг бундай деганларини эшитганман”, дедилар: “Дарҳақиқат, амаллар ниятга боғлиқдир. Ҳар кимга ният қилгани бўлади.
...Кимнинг нияти ҳижратдан дунё топиш бўлса, дунёга эришади, кимнинг нияти хотин олиш бўлса, унга никоҳланади. Демак, қандай ниятда ҳижрат қилган бўлса, ўша эътиборга олинади” (Имом Бухорий).
Имом Шофиъий: “Илмнинг ярми шу ҳадисда”, деганлар. Кўпчилик фақиҳлар “ҳар бир амалда ният фарз”, дейишади. Банда нияти яхшилиги билан ўз эҳтиёжи, талаби йўлидаги барча иш ва ҳаракатлардан савоб олади, оддий амалини ибодат даражасига кўтаради.
Машҳур “Сунан” соҳиби Абу Довуд Сижистоний ўзи тўплаган беш юз минг ҳадис орасидан бор-йўғи 4800 тасини танлаб, улардан тўрттаси бир кишининг дини учун кифоя қилишини айтиб ўтган ва улар орасида энг биринчиси ният ҳақидаги ҳадис эканини таъкидлаган.
Бир одам Макка шаҳрида Умму Қайс исмли аёлга уйланишни айтганида аёл унга Мадинага ҳижрат қилмагунича тегмаслигини шарт қилади, у киши Умму Қайсга уйланиш ниятида Мадинага кўчиб боради. Борган кунидан эътиборан у “Умму Қайс муҳожири”, деб тилга олина бошлайди (Ибн Ҳажар, “Фатҳул Борий”, 1/10).
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) келтирган рисолатга ишонган саҳобалар қийинчиликларга қарамай, ҳамма нарсаларини ташлаб Мадинага ҳижрат қилишларидан мақсад фақат Аллоҳ розилиги бўлгани ва бу йўлда ҳар хил азоб-уқубатларни енгиб ўтганлари тарихдан маълум. Ўзи истаган аёлга уйланиш учун сафарга отланган киши билан Расулуллоҳнинг буйруғига итоат этиб, ҳижрат қилган саҳобалар бир хил сафар қилган бўлсаларда, уларнинг ниятлари бошқа-бошқа эди. Дунёвий истагини қондириш учун йўлга чиққан киши ҳам мақсадига етишди, бироқ Аллоҳ ва Унинг Расулининг буйруғига итоат этган саҳобалар қозонган улуғ ажр-савоблардан бебаҳра қолди.
Ислом дини яхши ниятсиз ва мақсадсиз амалларни беҳуда ҳисоблайди.
Шу боис мўмин киши нималар қилаётганини англаб, ақл-идрок билан иш тутиши лозим. Мисол учун, ташқи кўринишидан Аллоҳга ибодат қилаётган кишининг нияти ибодат бўлмаса, унинг намози ибодат ўрнига ўтмагани каби кундузлари ейиш-ичиш ва жинсий яқинликдан ўзини тийган киши ҳам холис ният қилмаса, унинг рўзаси қабул бўлмайди. Бир ривоятда: “Мўмин кишининг нияти амалидан яхшироқ” (Имом Табароний, “Ал-Муъжам ал-кабир”, 6/185), дейилган.
Баъзи олимлар буни: “Мўминнинг нияти ниятсиз амалидан яхшироқдир” (Ибн Абдулбарр, “Ат-Тамҳид”, 19/205), деб шарҳлашган. Яна ҳам тушунарлироқ бўлиши учун бу ривоятни қуйидагича шарҳлаш мумкин: “Аллоҳ таоло мўмин бандасини жаннатда амали билан эмас, балки нияти билан абадий қолдиради. Агар амали билан мукофотлантирса, бу мукофот абадий ҳаётни ифода этмайди. Чунки амал саноқли йиллар билан чегараланган, унинг бадали мислича ва бир неча баробар қилиб берилиши мумкин. Аллоҳ таоло бандаларини ниятлари туфайли абадий жаннатда қолдиради. Зеро, мўмин бандага абадий ҳаёт берилса, у Аллоҳга абадий итоат қилишни ният қилади. Шунинг учун Аллоҳ таоло унинг мукофотини ҳам абадий қилади (Абу Бакр Аҳмад ибн Марвон ад-Диноварий, “Ал-Мужоласа ва жавоҳирул илм”, 4/202).
“Сўраган эдингиз” китоби асосида тайёрланди
ЎМИ Матбуот хизмати
Мақолалар
