muslim.uz

Подписаться на этот канал RSS

muslim.uz

Понедельник, 17 Октябрь 2022 00:00

Ҳижрий биринчи асрда ёзилган ҳадис тўпламлари (19-қисм)

Ҳижрий I ва II асрда тобеинлар томонидан ёзилган ҳадис китоблари:

Холид ибн Маъдан (ваф. 104) китоби.
Абу Қилобанинг (ваф. 104/722) китоблари. У китобларини ўқувчиси Айюб ас-Сактияни (68-131)га васият қилиб қолдирган ва Айюб бир туяга юк бўладиган бу китобларни ташиш учун 10 дирҳамдан ортиқ пул сарфлаган.
Ҳаммом ибн Мунаббиҳнинг Саҳифаси. Юқорида зикр қилинди.
Ҳасан ал-Басрий (21-110) китоблари.
Муҳаммад ал-Бакир (56-114) китоблари
Суриялик Макҳулнинг китоблари.
Ҳаким ибн Утайбанинг китоби.
Буқайр ибн Абдуллоҳ ибн ал-Ашажжнинг (ваф. 117) китоби.
Кайс ибн Саъднинг (ваф. 117) китоби. Бу китоб кейинроқ Ҳаммод ибн Сулаймонга нисбат берилган.
Сулаймон ал-Яшкурининг китоби.
Шабъийнинг Ал-Абвоби. Юқорида зикр қилинди.
Ибн Шиҳоб аз-Зуҳрийнинг китоблари.
Абул-Олиянинг китоби.
Саид ибн Жубайрнинг (ваф. 95) китоби.
Умар ибн Абдулазизнинг (61-101) китоблари.
Мужаҳид ибн Жобирнинг (ваф. 103) китоблари.
Ражо ибн Ҳайвонинг (ваф. 112) китоби.
Абу Бакр ибн Муҳаммад ибн Амр ибн Ҳақнинг китоби.
Башир ибн Наҳиқнинг китоби.

ҲИЖРИЙ ИККИНЧИ АСРДА ЁЗИЛГАН ҲАДИС АСАРЛАРИ

Ҳижрий II асрда ўтган I асрда ёзилган китоблардан фарқли равишда асарлар мавзуларга ажратилган ҳолда ёзилди. Шу билан бирга, мавзуга ажратилмаган китобларни ёзиш ҳам давом этди. Бу даврда ёзилган китобларнинг рўйхати тўлиқ келтиришнинг имкони йўқ, сабаби жуда кўп. Қуйида улардан баъзилари келтирилади:

Абдумалик ибн Журайжнинг (ваф. 150) китоби.
Малик ибн Анаснинг (93-179) "Муватто"си.
Ибн Абу Зиъбнинг (80-158) "Муватто"си.
Муҳаммад ибн Исҳоқнинг (ваф. 151) "Мағозий"си.
Робиъ ибн Сабиҳнинг (ваф. 160) "Муснад"и.
Саъид ибн Абу Аруба (ваф. 156) китоби.
Ҳаммод ибн Салманинг (ваф. 167) китоби.
Суфён ас-Саврийнинг (97-161/715-777) "Жомеъ"си.
Маъмар ибн Рашиднинг (95-153/713-770) "Жомеъ"си.
Абдураҳмон ал-Авзои (88-157) китоби.
Абдуллоҳ ибн ал-Муборак (118-181)нинг "Китаб аз-зуҳд" китоби
Ҳошим ибн Башир (104-183) китоби.
Жарир ибн Абдулҳамид (110-188) китоби
Абдуллоҳ ибн Ваҳб (125-197) китоби
Яҳё ибн Абу Касир (ваф. 129) китоби
Муҳаммад ибн Суқая (ваф. 135) китоби.
Заид ибн Аслан (ваф. 136/753) "Тафсир"и.
Мусо ибн Уқба (ваф. 141) китоби
Ашас ибн Абдулмалик (ваф. 142) китоби.
Ақил ибн Холид (ваф. 142) китоби.
Яҳё ибн Саъид Ансорий (ваф. 143) китоби.
Авф ибн Абу Жамил (ваф. 146) китоби.
Жаъфар ибн Муҳаммад ас-Содик (ваф. 148) китоблари.
Юнус ибн Язид (ваф. 152) китоби.
Абдураҳмон ал-Масъуди (ваф. 160) китоблари.
Зоида ибн Қудома (ваф. 161) китоблари.
Иброҳим ат-Таҳман (ваф. 163) китоблари.
Абу Ҳамза ас-Сукри (ваф. 167) китоблари.
Шуъба ибн ал-Ҳажжожнинг (ваф. 160) "Ал-Ғароиб" асари.
Абдулазиз ибн Абдуллоҳ ал-Мажишун (ваф. 164) китоблари.
Абдуллоҳ ибн Абдуллоҳ ибн Абу Увайси (ваф. 169) китоблари.
Сулаймон ибн Билол (ваф. 172) китоблари.
Абдуллоҳ ибн Лаҳия (ваф. 147) китоблари.
Суфён ибн Уяйна (ваф. 198) "Жомеъ"си.
Имом Абу Ҳанифа (ваф. 150) "Китоб ал-асар"и.
Муътамир ибн Сулаймон (ваф. 187) "Мағозий"си.
Вақиъ ибн Жарроҳ (ваф. 196) "Мусаннаф"и.
Абдураззоқ ибн Ҳаммом (136-221) "Мусаннаф"и.
Зайд ибн Али (76-122) "Муснад"и.
Имом Шофеъий (150-204) китоблари

Бу даврда ёзилган китобларнинг қуйидагилари ҳозирда нашр этилган ва қатор китобхонлар томонидан севиб ўқилмоқда.

Имом Маликнинг "Муватто"си.
Имом Абу Ҳанифанинг “Китобу-л-асар”и.
Абдураззоқнинг "Мусаннаф"и. Бу китоб 11 жилдда нашр этилган.
Муҳаммад ибн Исъҳоқнинг "Ас-Сияр"си.
Абдуллоҳ ибн ал-Муборакнинг “Китоб аз-зуҳд”и.
Воқиъ ибн Жарроҳнинг “Китоб аз-зуҳд”и (3 жилд).
Заид ибн Алининг "Ал-Муснад"и.
Шофеъийнинг "Сунан"и.
Шофеъийнинг "Муснад"и.
Авзоийнинг (88-157) "Сияр"и.
Абдуллоҳ ибн ал-Муборакнинг "Муснад"и.
Абу Довуд ат-Таёлисийннинг (ваф. 204) "Муснад"и.
Имом Абу Юсуфнинг “Ар-рад аъла сияр ал-Авзоий”си.
Имом Муҳаммад ибн ал-Ҳасан аш-Шайбонининг “ал-Ҳужжа аъла Аҳли-Мадина”си.
Имом Шофеъийнинг “Китоб ал-Умм” асари.
Воҳидийнинг (130-206) “ал-Мағозий” асари (4 жилд).

Бу рўйхат, шубҳасиз, тўлиқ эмас. Аммо ёзма равишда мавжуд бўлган бу китоблар синчковлик билан ўрганилса, уларнинг услуби анча мукаммал эканлиги маълум бўлади. Улардан баъзилари ўндан ортиқ жилддан иборат бўлиб, уларнинг тузилиши ўша пайтларда ҳадислар тўпланиши илғор босқичга чиққанидан далолат беради.

Юқорида ишора қилганимиз, ҳадис тўплашни Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам даврларида бошланганини ва ундан кейинги барча даврларда ҳам давом этганини исботлаб бериш учун етарлидир. Бу жараён шубҳасиз ҳар бир янги билим ёки илм соҳасида бўлгани каби турли босқичлардан ўтди. Фақат бу жараённи учунчи асрдан олдин бошланмаган, деган иддао ҳеч қандай ҳақиқатга тўғри келмайди.

Муфтий Муҳаммад Тақий Усмоний ҳафизаҳуллоҳнинг

"Ислом шариатида суннатнинг ўрни" китобидан

Таржимон: Даврон НУРМУҲАММАД

1-қисм, 2-қисм, 3-қисм, 4-қисм, 5-қисм, 6-қисм, 7-қисм, 8-қисм, 9-қисм, 10-қисм, 11-қисм, 12-қисм, 13-қисм, 14-қисм, 15-қисм, 16-қисм, 17-қисм, 18-қисм. Давоми бор...

Бўлим Мақолалар

Понедельник, 17 Октябрь 2022 00:00

Умра зиёратчилари шароитлардан мамнун!

Айни пайтда минглаб ҳамюртларимиз Макка ва Мадина шаҳарларидаги муборак масканларда умра амалини адо этишмоқда.

Қувонарлиси, зиёратчиларимиз ибодатларини мукаммал бажариши учун шароит ва қулайликлар йилдан-йилга яхшиланиб бормоқда. Буни биргина меҳмонхоналардаги шароит ва қулайликда ҳам кўриш мумкин.

Мазкур янгиликлар давоми сифатида жорий мавсумдан эътиборан халқимиз талаб ва истакларини инобатга олган ҳолда умра зиёрати икки хил шаклда (пакетда) ташкил этилган эди.

Хусусан, ҳозирда зиёратчиларимиз Мадина шаҳрида Масжидун Набавийга 100-150 метр масофада жойлашган беш юлдузли “Pullman zam zam”, “Crown Plaza” ҳамда 3-4 юлдузли “Saraya Harmony” меҳмонхоналарида; Макка шаҳрида эса “Байтуллоҳ”га 100 метр масофада жойлашган 5 юлдузли “Hilton Convention”, “Double tree” ва “Marriot Makkah” ҳамда Каъбага 1-1,5 км масофада жойлашган 3-4 юлдузли “Olayan Masi” меҳмонхоналарида истиқомат қилишмоқда.

Икки муборак шаҳардаги меҳмонхоналарда ҳожиларимизга тажрибали ишчи гуруҳи хизмат кўрсатмоқда. Улар ибодат ва зиёратларни ташкил этади, юртдошларимизнинг шаръий ва бошқа саволларига жавоб бериб, ҳар қандай мушкулларини ҳал қилишда доимо кўмакчи бўлишади.

Шунингдек, меҳмонхоналарда туну кун тиббий хизмат йўлга қўйилган бўлиб, исталган вақт ҳожиларимиз ўз соғлиги бўйича малакали шифокорлар кўригидан ўтказиши ва маслаҳатлар олиши мумкин.

Мазкур меҳмонхоналарда ҳожиларимизга кун давомида 3 маҳал иссиқ таом – нонушта, тушлик ва кечки овқатда тортилади. Бунда турли салқин ва иссиқ ичимликлар, сарҳил мевалар, ширинликлар ҳам тақдим этилади.

Шу ўринда Маккаи мукаррамада зиёратда бўлиб турган ҳамюртларимизнинг кўрсатилаётган хизмат ва шароитлар ҳақидаги фикр-мулоҳазалари билан қизиқдик:

Тошкентлик ҳожи ота:
– Меҳмонхонада хилма-хил маззали овқатлардан баҳраманд бўляпмиз. Бу ердаги бизга яратилган шароит ва имкониятдан миннатдормиз. Ҳамммаси юқори даражада ташкил этилган , ҳеч қандай камчилик йўқ. Бунинг учун ишчи гуруҳи ва ошхона ходимларига минг раҳмат. Ҳаммасининг тани-жонлари соғ бўлишсин.

Наманганлик ҳожи ота:
– Мадинаи мунавварада барча қулайликларга эга беш юлдузли “Замзам Пуллман” меҳмонхонасида истиқомат қиляпмиз. Ушбу турар жой мажмуаси Масжиду Набавийнинг шундоққина ёнгинасида жойлашгани намоз ва зиёратларни кўпроқ адо этишимизга сабаб бўляпти. Мазкур меҳмонхонада уч маҳал иссиқ таомдан тортиб, 24 соат узлуксиз тиббий пунктларгача барча шароитлар муҳайё қилинган. Буларнинг барчаси ибодатларни хотиржам бажаришимиз учун омил бўляпти.

Қашқадарёлик ҳожи она:
– Худога шукр, меҳмонхонанинг овқатлари жуда яхши. Зиёратчиларнинг ҳаммаси дуо қилиб маззали овқатларни ейяпмиз. Ҳамма нарсалари жойида. Айниқса, тозаликка ниҳоятда катта эътибор қаратишади. Ташкилотчиларга раҳмат. Ҳаммалари соғ-омон бўлишсин.

Дарҳақиқат, умра қилувчи киши Аллоҳ таолонинг меҳмонидир. Ушбу муборак амални бажараётган кишига кўмак берган, унинг оғирини енгил қилган инсон улуғ савобларга ноил бўлади.

Шу маънода, “Умра — 2022” ташкилотчилари ва ишчи гуруҳ аъзолари ана шундай улуғ даражаларни мақсад қилиб, Раҳмоннинг меҳмонларига Ўзи рози бўладиган даражада сидқидилдан хизмат этишга ҳаракат қилишмоқда. Хусусан, ишчи гуруҳлар, элликбошилар доимо уларнинг ёнида, шифокорлар соғлиқларидан хабардор бўлиб турибди. Ошпазлар эса ибодатга қувват бўладиган тансиқ миллий таомлардан тайёрлаб беришмоқда. Ҳожиларга сифатли транспорт хизматлари кўрсатиш, уларни белгиланган манзилга кечиктирмасдан етказиб қўйиш мақсадида кўплаб автобуслар ҳам жалб этилган.

Бир сўз билан айтганда, умра зиёрати ташкилотчиларининг бош мақсади зиёратчиларнинг ҳар бир қадамини осонлаштириб, кўп вақтини ибодатга сарфлаш ва бунга Аллоҳ муваффақ қилмоқда, иншоаллоҳ.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Бўлим Ўзбекистон янгиликлари

Понедельник, 17 Октябрь 2022 00:00

Мавзуъ ҳадислар: ҳадис тўқиш паст ва ярамас ишдир!

Мавзуъ арабча (الموضوع) шаклида бўлиб, луғатда – қўйилган, тўқилган, даражаси паст бўлган маъноларини англатади.

Истелоҳда эса, тўқилган ёлғон бўлиб, сунъий равишда келтирилган ва Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламга нисбат берилган хабардир. Бундай нарсанинг “мавзуъ” деб номланишининг сабаби шуки, ким шу ишни қилса, мартабаси албатта пасаяди. Бу нарсанинг ўзи ҳам паст нарса, ярамас нарса ҳисобланади[1].

Мавзуъ ҳадиснинг “мавзуъ” сўзи ортидан “ҳадис” сўзини ҳам қўшиб “мавзуъ ҳадис”, деб айтиш ҳақида уламолардан турли фикрлар келган.

Жумладан, Ибн Силоҳ тўқима ҳадис заиф ҳадисларнинг энг ёмонроғидир, деган фикрни айтади. Ҳофиз Ибн Хажар айтишича, Хаттобийнинг фикри ҳам шундай бўлган.

Имом Хаттобий яна шундай дейди: Аҳли ҳадислар наздида ҳадис уч турга бўлинади: саҳиҳ ҳадис, ҳасан ҳадис, сақим (иллатли, заиф) ҳадис. Сўзининг давомида саҳиҳ, ҳасан ҳадисни таърифлаб бўлганидан сўнг заиф ҳадис ҳақида шундай дейди: “Заиф ҳадиснинг табақаси кўп, энг паст табақаси мавзуъ сўнгра мақлуб ва ҳоказо” [2].

Ҳофиз Ибн Хажар мавзуъ ҳадис ҳақида шундай дейди: “Мавзуъни ҳадис деб аташни маъқулламайман, чунки у ҳадиси набавийдан эмас, мавзуъни заиф ҳадисларнинг ёмонроғи дейишлик, уни ҳадислар қаторида ҳисоблашни ифодаламайди”.

Доктор Моҳир Мансур Абдураззоқ шундай дейди: Ҳақиқатдан ҳам, мавзуъни ҳадис деб аташ тўғри эмас, аммо кўпчилик уламоларнинг уни ҳадис деб номлашларига қуйида уч сабабни келтирамиз:

Ҳадис дейишлик билан унинг луғавий маъноси назарда тутилади.
Мавзуъ ҳадис тўқувчиларнинг наздидаги эътибор билан шундай дейилади.
Мавзуъни таниб, ажратишда ҳадисга, унинг усулларига[3] мурожаат қилинганлиги сабаби шундай дейилади[4].

Демак, мавзуъ заиф ҳадис бўлиши учун Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўзлари айтган ҳадис бўлиши керак. Ваҳоланки, мавзуъ ҳадис ровийлар силсиласи ичидаги кишилардан бўлмаган мутлақо бошқа шахслар тарафидан тўқилган ҳисобланади. Шунинг учун мавзуъ ҳадисларни ҳадиснинг алоҳида бир тури сифатида ўрганилиши мақсадга мувофиқ бўлади.

Маълумки, саҳобалар ўз жонлари-ю молларини дин учун, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам учун фидо қилган зотлар бўлишган. Улар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳадисларига бевосита шоҳид бўлганларки, уларнинг ҳадис тўқиши эҳтимолдан йироқ ишдир. Чунки, Ислом тарихидан биламизки, саҳобалар ҳар бир хато, ножўя ишларга, ёлғонга жим қараб турмаганлар, балки бу каби ҳолатларга жуда қаттиқ турганлар.

Аммо, тобеъинлар даврида илк сиёсий ихтилофлар вужудга келиши бази мавзуъ ҳадисларнинг пайдо бўлишига сабаб бўла бошлади. Лекин, бу даврда адолатпеша саҳобаларнинг ҳаётликлари бу ҳаракатларнинг кенг тус олишига тўсқинлик қилган.

Тобеъинлардан кейинги даврда Ислом динининг турли халқлар орасида кенг тарқалиши, сиёсий ихтилофларнинг кенг тус олиши, ҳақиқий диний илмлардан узоқлашиш турли соҳаларда мавзуъ ҳадисларнинг кўпайишига олиб келди[5].

Мавзуъ ҳадислар тўқилишининг асосий сабаблари қуйидагича:

Сиёсий ихтилофлар: Саҳобалар ва тобеъинлар даврида юз берган фитналар турли хил сиёсий ва диний оқимлар учун қўл келган. Тарихдан маълумки, бу ихтилофлар Усмон ибн Аффон разияллоҳу анҳу ўлдирилишлари ва Али разияллоҳу анҳунинг халифаликни қўлга олишларидан сўнг бошланган. Мусулмонлар турли тоифа ва гуруҳларга ажралиб кетди. Кўпчилик мусулмонлар Али томонида туриб, Муовия разияллоҳу анҳуга мухолиф бўладилар.

Бази олимлар мавзуъ ҳадислар ҳижрий 41йилига, яъни Али разияллоҳу анҳунинг халифалик даврига тўғри келади деган фикрни олға сурганлар. Шиалар ўз даъвосини қўллаб қувватлаш учун қуйидаги мавзуъ ҳадисларни тўқиб чиқардилар: “Менинг ўринбосарим, менинг сирдошим, аҳли байтимдан менинг халифам, мендан кейин халифаликка энг лойиқ одам Алидир”, “Ҳар бир Пайғамбарнинг васиятчиси ва вориси бўлгани каби менинг ҳам васиятчим ва ворисим Али ибн Абу Толибдир”, “Ким Алини инсонларнинг энг яхшиси демаса, кофир бўлади”, “Алига назар ташлаш ибодатдир” [6]

Шунингдек, шиалар Абу Бакр, Умар, Муовийа разияллоҳу анҳу ва умавийларни камситадиган ҳадисларни тўқиганлар. Айни пайтда бир қисм мусулмонлар хорижийлар номи остида алоҳида сиёсий фирқани ташкил қилдилар. Бироқ, бу сиёсий ихтилофлар диний тус олди ва исломда турли нотўғри диний оқимларнинг вужудга келишига улкан таъсир кўрсатди. Чунки, ҳар бир гуруҳ ўз мавқеъсини Қуръон ва Суннат билан қувватлашга ҳаракат қилар эди. Мана шу пайтда бази фирқалар орасида Қуръонни ўз даъволарига мувофиқ ўзгартириш ва Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламга нисбат бериб ҳадислар тўқиш ҳаракатлари пайдо бўлди.

Бу соҳадаги тўқилган ҳадисларнинг мазмуни асосан бази шахсларни улуғлаш маъносида бўлди. Ҳар бир тоифа ўз етакчиси, бошлиғининг фазилати ҳақида ҳадис тўқишга ҳаракат қилди.

Манбаъларда кўрсатилишича, бу ҳаракатни биринчи бўлиб “шиа” тоифаси бошлаган.

Шу ўринда, мазкур мазмундаги мавзуъ ҳадисларни базиларини мисол тариқасида айтиш мумкин:

“ Мен илм шаҳри бўлсам, Али унинг эшигидир”,[7]

“ Сизларнинг қозингиз Алидир”.[8]

Халифалик Умавийларга ўтгандан кейин уларнинг тарафдорлари араб миллатига мансуб бўлмаган одамларга нисбатан менсимаслик ва камситиш туйғуси билан муомала қилганлар. Натижада, турли тўқима ҳадислар вужудга келди.

Ислом тарихидан маълумки, Хулафои Рошидинлар даврида юз берган яна бир фитналардан бири хорижийлар ва Али разияллоҳу анҳу ўртасидаги бўлган тўқнашувдир. Хорижийларнинг ҳадис тўқишлари масаласида олимлар турли фикр билдирганлар. Ибн Лаҳиъа, Убайдуллоҳ ибн Амр ва Имом Суютий хорижийларга мансуб бўлган ва умрининг охирида тавба қилган бир кишидан қуйидаги сўзни ривоят қилганлар: “Ҳадислар бир диндир. Шунинг учун динингни кимдан ўрганаётганингга эътибор бер. Чунки, биз бир фикрни амалга оширмоқчи бўлсак, уни ҳадисга айлантирар эдик”.[9] Бироқ, бошқа олимлар хорижийлар ёлғон гапиришни гуноҳи кабира ҳисоблагани учун уларнинг мавзуъ ҳадислар вужудга келишида ҳеч қандай ўрни йўқ деб ҳисоблайдилар.

Ислом душманлари: Булар мусулмонларни ақидаларидан ва Ислом динидан узоқлаштириш мақсадида ҳадислар тўқиб, уларга асосланган ботил ақидаларни мусулмонлар орасида тарғиб қилганлар. Айтиш мумкинки, Ислом душманлари ўша даврда кенг тарқалган турли диний оқимларнинг ниқоби остида фаолият кўрсатганлар. Бундай кишилардан бири Муъалло ибн Абдурроҳман вафот етиши олдидан шундай деган:“Мен Алининг фазли тўғрисида 70 ҳадис тўқиганман”.[10] Одамларнинг Ислом динини қабул қилмасликлари, қабул қилганларни эса, ундан совутиш мақсвадида зиндиқлар (дин душманлари яъни, динсизлар) мантиқсиз, ақл бовар қилмайдиган ва эртакка ўхшаган ҳадисларни тўқий бошдаганлар. Жаъфар ибн Сулаймон айтади: “Ислом душманларидан бири одамлар орасида Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтмаган 400 ҳадисни тарқатганига иқрор бўлди”. [11]
Қасддан эмас, балки бази ровийларнинг хато гумонлари туфайли вужудга келган мавзуъ ҳадислар: Бунинг кўриниши, саҳиҳ ҳадис матнига бази иборалар ёки сўзларнинг қўшилиб қолиш шаклида бўлади.

Бобохон Бобохонов,

Тошкент ислом институти

Модуль таълим шакли талабаси,

Самарқанд шаҳар "Хўжа Нисбатдор"

жоме масжиди имом-хатиби

[1] Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Мусталаҳул ҳадис. – Т.: Шарқ, 2011. – Б. 164.

[2] Али Қори. Ал-маснуъ мий маърифатил ҳадисил мавзуъ. – Байрут: Ал-мактабатул-илмий, 1969. – Б. 22.

[3] Мусталаҳул ҳадис, яъни ҳадис илми

[4] Али Қори. Ал-маснуъ мий маърифатил ҳадисил мавзуъ. – Байрут: Ал-мактабатул-илмий, 1978. – Б.14.

[5] Али Қори. Асрорул марфуъа фил ахбарил мавзуъа. – Байрут: Ал-мактабатул-илмий, 1971. – Б. 26.

[6] –Ў ша асар, – Б. 356.

[7] Али Қори. Асрорул марфуъа фил ахбарил мавзуъа. – Байрут: Ал-мактабатул-илмий, 1971. – Б. 138.

[8] – Ўша асар, – Б. 124.

[9] – Ўша асар, – Б. 89.

[10] Али Қори. Асрорул марфуъа фил ахбарил мавзуъа. – Байрут: Ал-мактабатул-илмий, 1971. – Б. 90.

[11] Али Қори. Асрорул марфуъа фил ахбарил мавзуъа. – Байрут: Ал-мактабатул-илмий. 1971. – Б. 89.

Бўлим МАҚОЛА

Понедельник, 17 Октябрь 2022 00:00

Имом-хатиблар хайрия ишларида намуна бўлишмоқда

Имом-хатиблар дин тарғиботчиси, шариат пешвоси бўлиш билан бирга, жамиятдаги хайрли ишлар, инсонлар оғирини енгил қилишда ҳам фаолдирлар.

Шу маънода куни кеча Тошкент шаҳридаги “Дўмбиробод” масжиди имом-хатиби Муҳаммадназар домла Қаюмов бошчилигидаги жамоа Рабиул аввал ойи муносабати билан ҳомийларни жалб қилган ҳолда, жоме атрофидаги “Дўмбиробод”, “Гавҳар” ва “Наққошлик” маҳалласидаги 20 дан зиёд оилага 3 ойлик озиқ-овқат маҳсулотларни хайрия сифатида улашди.

Шунингдек, мазкур ҳудудларда истиқомат қилувчи марҳум имом домлалар фарзандлари ва бошқа боқувчисини йўқотган 6 та оила ҳолидан хабар олиниб, рўзғор учун зарур маҳсулотлар етказиб берилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Бўлим Ўзбекистон янгиликлари

Воскресенье, 16 Октябрь 2022 00:00

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам суннатларининг илмий мўъжизалари[1]

Ғарблик олимлар бутун умрини сарфлаб, тер тўкиб ечим излаётган муаммоларнинг муолажаси бундан ўн тўрт аср олдин севикли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам томонларидан очиқ-ойдин баён этилган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳ таолонинг амри билан бизни нимага буюрган бўлсалар, ўша нарсада биз учун фойда бордир. Ва албатта, нимадан қайтарган бўлсалар, унда бизлар учун зарар, зиён бор. “Пайғамбар сизларга келтирган нарсани олингиз, у сизларни қайтарган нарсадан қайтингиз ва Аллоҳдан қўрқингиз!” (Ҳашр сураси, 7-оят) деб марҳамат қилган Аллоҳ таолога беадад ҳамду санолар бўлсин!

Сувни ўтирган ҳолатда ичиш

Анас розияллоҳу анҳу айтади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сувни тик туриб ичишдан қайтарганлар” (Имом Муслим ривояти).

Доктор Абдураззоқ Киляний айтади: “Овқат ва сувнинг ўтирган ҳолатда ейиш ва ичиш соғлиқ учун ҳавфсиз ва фойдалидир. Бунда инсоннинг ошқозони тинч ва бўшашган ҳолатда бўлади, бу эса ўз навбатида сувни ошқозонга ҳеч қандай тўсиқларсиз тўғри келиб тушишини таъминлайди. Ўтириб ичилганда сув аввал ошқозонга тушиб, кислотали муҳит билан қоришади, сўнгра организмдаги микробларни тозалайди ва ўн икки бармоқ ичакка ўтади. Бу инсон организмини турли касалликлардан ҳимояланашига сабаб бўлади. Инсон тик туриб сув ичганда эса, сув тўғридан-тўғри ўн икки бармоқ ичакка ўтиб кетади. Бу инсон саломатлиги учун хавфли ва зарарлидир.

Бурунга сув олиб ювиш

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар бирортангиз таҳорат олса, бурнини сув билан ювсин ва қоқиб ташласин”, деганлар (Имом Муслим ривояти).

Доктор Мустафо Шаҳота айтади: “Бурун бўшлиғида микробларнинг бир неча турлари пайдо бўлади ва ривожланади. Ҳар куни таҳоратда бурун бўшлиғининг ювилиши, унинг яллиғланиши ва микробларнинг кўпайишини кеткизади”.

Хушбўйлик суртиш

Пайғамбарирмиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки юзига хушбўйлик суртмоқчи бўлса, уни қошидан бошласин. Албатта, бу бош оғриғини камайтиради. Қошлар одам танасида илк пайдо бўлгувчи туклардир”, дедилар (Имом Дайламий ривояти).

Барча тиббиёт олийгоҳларида қўлланма сифатида фойдаланиладиган “Эмбриология” дарслигида: “Она қорнида ривожланаётган боланинг танасида эмбрион ривожланишинг тўртинчи босқичида дастлаб қош туклари пайдо бўлади”, дейилади.

Замонавий тиббиёт тан олган ушбу ҳақиқат “Life Science Library” китобида ҳам “Пайғамбар ҳақ экан!” деган сўзлар билан эътироф этилган.

Учдан бирини тўлдириш кифоя

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Инсон қорнидан ёмонроқ идишни тўлдирмайди, одам боласига белни қоим қиладиган кичик луқма кифоядир. Бас, қориннинг учдан бири таом, бири сув ва қолгани нафас учундир”, деганлар (Имом Термизий, Имом Аҳмад ривояти).

Мутахассислар айтишича, ошқозоннинг тўла бўлиши, инсоннинг чуқур нафас олишига тўсқинлиқ қилар экан. Тўлиқ нафас олмаслик эса умрни қисқартиради. Эркин нафас олмаслик оқибатида қон кислород билан тўйина олмайди ва аъзоларга ўша ҳолича қайтиб боради. Қолаверса, танадаги модда алмашинуви бузилади ва қоннинг кислород билан тўйиниши учун етарли миқдорда кислород кирмайди. Бу эса ўз навбатида турли касалликлар келиб чиқишига сабаб бўлади.

Ерга тушган егуликни тановул қилса бўлади (ми)?

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар бирингизнинг егулигингиз ерга тушиб кетса, уни кўтариб, сиртини бегона нарсалардан тозалаб есин, насибасини шайтонга қолдирмасин. Қўлини артмай туриб ялаб қўйсин. Дарҳақиқат, у барака қай бирида (яширин) эканидан бехабардир”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

Астон университети профессори Энтони Хилзнинг фикрича, ерга тушиб кетган егуликни беш сония ичида ердан олиб бемалол истеъмол қилса бўлар экан. Чунки бу вақт ичида ҳеч қандай микроорганизм егуликка тегишга ёки уни зарарлашга улгурмайди. Бундай егулик соғлиқ учун хавфсиздир.

Чироқни ўчириб ётинг!

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ухлаганда чироқларни ўчиринглар”, деганлар (Имом Абу Довуд ривояти).

Замонавий илмий тадқиқотлардан маълум бўлишича, ухлаган пайтда чироқни ёниқ қолдириш инсон миясининг муҳим жойларига таъсир қилиб, турли изтироб ва руҳий тушкунликларга ҳамда семириб кетишга сабаб бўлади. Шунинг учун олимлар тана ва мия дам олиши учун тунда чироқларни ўчириб ётишни тавсия қилишади.

Рўза тутинг

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Рўза тутинглар, саломат бўласизлар”, дедилар (Имом Табароний ривояти).

Нобел мукофотининг тиббиёт ва физиология йўналиши совриндори бўлган япониялик олим Йошинори Осуми илмий тарзда рўзанинг инсон саломатлиги учун фойдасини исботлаб берди. Инсон организми оч қолганда тана қафасларидан чиқадиган зарарли бактерияларни ҳазм қилади. Бу эса инсон организмини турли зарарлардан халос бўлишга сабаб бўлади.

ОИТС муаммосининг ечими

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Хатна қилиш эркакларга суннат”, дедилар (Имом Аҳмад ривояти).

Олимлар томонидан ўғил болаларни хатна қилиш ОИТСнинг олдини олишнинг энг афзал усули, деб тан олинди. Ёш болаларни хатна қилиш анъанавий одатга айланган ўлкаларда ОИТС касаллигининг юқиш кўрсаткичлари ўта паст экани аниқланди.

Жанубий Африка Республикасида ўтказилган тадқиқот натижаларига кўра, ўғил болаларни хатна қилувчи шаҳарларда ОИТСнинг тарқалиши кескин камайган. Шу сабабли, Африка қитъасининг энг кўп касаллик тарқалган давлатларида мажбурий хатна қилдириш жорий қилинган.

Аммо Гвинее-Бисау ва Кот-д’Ивуар каби шаҳарларда хатна амалиётнинг йўқлиги сабаб бу ерлар бу касалликнинг ўчоғи саналади. Айни дамда, ушбу суннатга амал қилиб келган қўшни шаҳарлар Либерия, Сьерра-Леоне мазкур вирусдан бутунлай ҳоли ҳисобланади.

Ётишдан олдин кўрпани қоқинг

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирортангиз тўшагига ётмоқчи бўлса, тўшагини қоқиб юборсин. Чунки у унда нималар борлигини билмайди”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Инсон танасида турли ҳашаротлар ва зарарли ҳужайралар кўпаяди. Ухлаш учун ётганда улар танадан кўрпага ўтади. Ушбу зарарли ҳужайралар турли касалликларнинг ривожланишига сабаб бўлади.

Ғарб олимлари ушбу ҳужайралар вақтида тозаланмаса, кўпайиб, касалликлар келтириб чиқаришини аниқладилар. Ушбу муаммони бартараф этиш йўлларини бир неча йиллар давомида изладилар. Энг кучли тозалаш воситаларини ишлатиб, кўрпани ювдилар. Лекин ундаги зараркунанда ҳашаротлар қимир этгани ҳам йўқ. Охир оқибат кўрпани қўл билан уч марта қоқиб кўришди. Натижада, ўлик ҳужайра ва бошқа паразитлардан асар ҳам қолмади.

Тупроқ покловчидир

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилади: “Ер мен учун масжид ва покловчи қилинди” (Имом Абу Довуд ривояти).

Илмий тадқиқотларда тупроқ таркибида йўқ бўлиши энг қийин бўлган бактерияларни ҳам кетказишга қодир бўлган антибиотиклар мавжуд эканини тасдиқланди. Изланишлар давомида олимлар қийин ўлувчи бактерияларга қарши восита сифатида тупроқдан фойдаландилар.

Тупроқ бир кун давомида бутун бошли бактерияларни буткул йўқ қила олган. Тупроқдан бошқа воситаларни қўллаганда самара бермаган, балки баъзи воситалар оқибатида бактериялар сони янада кўпайган.

Нега айнан 13, 14 ва 15 – кунлари рўза тутиш лозим?

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар ойнинг 13, 14, 15 кунлари рўза тутишга буюриб: “Қачонки бир ойдан уч кун рўза тутадиган бўлсанг, ўн уч, ўн тўрт ва ўн бешни тут”, дедилар (Имом Термизий ривояти).

АҚШлик тадқиқотчилар Ойда инсон томири ва пешобида тўпланиб қолган сувни шимиш хусусияти борлигини аниқлашди. Ой инсон танасидаги бу сувни айнан 13, 14 ва 15 кунлик бўлганида шимиб олар экан. Тадқиқотчилар қамарий ойнинг 13, 14, 15 кунлари еб-ичишни камайтиришни тавсия этадилар.

Қорнинг билан ётма!

Тихфатул Ғифорий розияллоҳу анҳу айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидда чалқанча ҳолатда ухлаб ётганимни кўриб қолдилар. Оёқлари билан туртиб: “Бу уйқу нимаси?! Буни Аллоҳ ёмон кўради”, дедилар» (Имом Ибн Можа ривояти).

АҚШлик мутахассислар юзтубан ухлаш саломатликка салбий таъсир кўрсатишини илмий исботладилар. Бунда инсон кўкрак қафаси тўлиқ нафас ололмайди. Бўйин мушаклари мускулга айланиши оқибатида қон томирлари шикастланади. Бел қисмининг эгилиши ички органларга кучли босим ўтказади.

Тунги намоз

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Рамазондан кейинги энг афзал рўза, Аллоҳнинг муҳаррам ойи рўзасидир. Фарз намоздан кейинги энг афзал намоз тунги намоздир”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

Иордания кардиология илмий-тадқиқот маркази тиббиёт олимлари узлуксиз узоқ вақт ухлаш инсон саломатлиги, юрак-қон томирлари учун зарарлигини, хусусан, қон қуюқлашиши, инфаркт, миокард касалликларига олиб келишини аниқладилар.

Кардиолог олимлар юрак, юрак-қон томирлари касалликларини олдини олишда кечанинг тонгга яқин қисмида уйғониб, ўқилган намоз энг самарали усул эканини таъкидлайдилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам суйиб истеъмол қилган мева

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сарёғ ва хурмони яхши кўрар эдилар” (Имом Абу Довуд, Имом Ибн Можа ривояти).

Хурмо кам калорияли мева ҳисобланиб, унда бор йўғи 23 калория мавжуд. Бироқ, хурмонинг 50%и глюкозадан иборат. Шу сабабли, у жуда тўйимлидир. Саҳровий араблар учун хурмо “иккинчи нон”дек бўлиб қолган. Хурмода юрак учун фойдали бўлган минерал ва тузлар бор. Хусусан организмдаги кислота меъёрини сақлашда, иммунитетни оширишда ҳамда камқонликни олдини олишда зарур бўлган мис, темир, магний, рух, марганец, калий, натрий, бор ва бошқа бир қатор зарурий моддаларга бой. Қандли диабет билан касалланган беморларга, қонда глюкоза миқдорини яхшилашга, угдеводларнинг тез ҳазм бўлишига фойдали бўлган 23дан ортиқ хурмодан бошқа ҳеч бир мевада учрамайдиган аминокислота моддалари, Б, А, С, В5, В3 витаминлари мавжуд.

Шунингдек, хурмодаги селен моддаси саратон касаллиги хавфини камайтириб, тўқима ва аъзоларда моддалар алмашувининг бузилишига, юрак қон-томир касалликларига, қон босимининг ошишига, тез толиқишга қарши самарали таъсир кўрсатади. Шу сабабли, Рамазон ойида хурмони мунтазам равишда истеъмол қилиш тавсия этилади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тавсия қилган ўсимлик

Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Зайтун ёғини енг ва уни суртинг. Чунки у муборак дарахтдандир”, дедилар (Имом Термизий ривояти).

Зайтун инсон организми учун жуда фойдали ҳисобланади. Ундаги Е моддаси инсоннинг тез қаришини олдини олади. Зайтун дарахтининг баргларидан қон босимини олдини олувчи дорилар тайёрланади. Шунингдек, зайтуннинг ошқозон шиллиқ пардаси яллиғланишига қарши самарали фойдаси бор.

Эркакларга ҳаром, аёлларга ҳалол

Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ипакни олиб ўнг қўллари, тиллани эса чап қўллари ила тутдилар, сўнгра: «Албатта, мана бу иккиси менинг умматимнинг эркаклари учун ҳаромдир», дедилар” (Имом Абу Довуд ривояти).

Илмий кузатишларга кўра, тилла вақти-вақти билан оксидланиб, ўзидан кимёвий моддалар чиқариши аниқланди. Бу моддалар эркакларнинг жинсий безларига таъсир қилади ва ҳатто жинсий заифликка олиб келиши мумкин. Тилла ҳар қандай навли (проба) бўлишидан қатъи назар, унинг оксидининг бир миллиграмми ҳам жинсий безларнинг меъёрда ишлашига тўсқинлик қилади.

Аммо тилла аёлларнинг саломатлигига салбий таъсир этмайди. Аксинча, уларнинг танасига ижобий таъсир кўрсатади ва қон айланишини яхшилайди. Ўрта ёшдаги ва юраги хаста аёлларнинг қон босимини туширади.

Аёлларнинг тор тилла узукни номсиз бармоққа тақиб юриши эндокрин безларига зарар етказади. Шунинг билан бирга, остеохондроз ва радикулитни келтириб чиқаради.

Ўрта бармоққа тақилган узук атеросклероз ва гипертонияга, жимжилоқнинг зўриқиши ўн икки бармоқли ичак патологиясига олиб келади. Шу боисдан узукни ётишдан олдин, албатта, ечиб қўйиш лозим.

Сурма фақатгина кўз пардози эмас!

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Албатта, сурмаларингизнинг яхшиси исмиддир. У кўзни равшан қилур ва киприкни ўстирур”, (Имом Абу Довуд ривояти).

Сурма нафақат кўз пардози, балки кўз кўриш қобилиятини яхшилаш воситаси ҳамдир. Қатор давлатларда кўз касалликларини даволашда, айниқса, кўз пардасининг яллиғланиши ҳамда аллергияга қарши восита сифатида ҳам сурмадан кенг фойдаланилади. Сурма киприкларни ўстириш хусусиятига ҳам эга. Кўзнинг чарчаши ва касалликларга чалинишидан сақлайди. Айниқса чўл шароитида қора ранг қуёшдан сақланиш воситасидир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ухлашдан олдин муборак кўзларига уч мартадан сурма сурар эдилар.

Тишни покловчи, Аллоҳни рози қилувчи амал

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мисвок ишлатиб ўқилган икки ракат намоз мисвоксиз ўқилган етмиш ракат намоздан афзалдир”, деганлар (Имом Ибн Нажжор ривояти).

Ойша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мисвок оғизни покловчи ва Аллоҳни рози қилувчидир”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Насоий ривояти).

Мисвок милкни бақувват қилади. Тиш тошларини, оғиздаги нохуш ҳидлар ва бактерияларни йўқотади. Хотирани мустаҳкамлайди, нутқни равон қилади. Кўз нурини равшанлаштиради, ошқозон-ичак хасталикларининг олдини олади.

Саратон давоси

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қора дона ўлимдан бошқа ҳар бир дардга даводир”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ривояти).

Қора седана уруғи ошқозон, юрак, кўз, нафас олиш йўллари, астма, бронхит, жигар ва буйраклар дисфункцияси, бош ва тиш оғриқлари, шамоллаш, кўнгил айниш, қусиш каби кўпгина касалликларни даволашда самарали фойда беради.

Қолаверса, инсон соғлиғини тиклаш ва иммун тизимини мустаҳкамлаш, куч-қувватини кўтаришда мисли йўқ шифобахш воситадир. Қора седана асаб системаси, ошқозон-ичак яралари, гижжа касалликлари, ҳатто саратон касалликларини даволашда ҳам қўлланилади.

Илмий кашфиётлар халқаро ташкилоти томонидан қора седананинг инсон организмида бронхиал йўлларни кенгайтириши, микробларни ўлдириши, қон босимини меъёрида ушлаб туриши, меъёрда сафро ажратишни таъминлаши, энг муҳими унинг саратон касалликларига қарши курашиш хусусиятига эга экани аниқланди.

[1] Scientific miracles in Sunnah. English.islamweb.net/emainpage

Бўлим Мақолалар