“Вақф” сўзи луғатларда “тутиб туриш”, “тўхтатиш” маъноларида келади.^[1] Вақфнинг шаръий таърифи борасида турли фикрлар билдирилган. “Вақф - нарсани Аллоҳ мулки ҳисобида сақлашдир”.^[2] Яъни, вақф қилинган нарса вақф қилувчининг мулкидан чиқади ва Аллоҳ мулкига айланади. Вақф қилинган нарсадан келадиган фойда вақф қилувчи уни вақф этишда тайинлаган жиҳатга (масалан, талабалар, мусофирлар, камбағаллар каби) сарф қилинади ва савоби вақф қилувчига абадий бўлади. Вақф қилинган нарса сотилмайди, ҳадя қилинмайди ва мерос бўлмайди. 

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳ вақфнинг таърифини қўйидагича келтирган: “Вақф” сўзи луғатда “тутиб туриш” маъносини англатади. Шариатда эса бир молнинг аслини ушлаб туриб, фойдасини Аллоҳга қурбат ҳосил қилиш учун сарфлашга айтилади. Вақф қилиш орқали бир нарсадан келадиган фойдани вақфдан фойдаланувчилар учун абадийлаштирилади. Мазкур нарсанинг ўзи ушлаб турилади, ундан келадиган фойда эса, бардавом бўлиб туради.^[3]

Вақф икки хил бўлади: Аҳлий вақф. Унда вақф қилувчи ўзи вақф қилган нарсадан ўзининг аҳли, қариндошлари фойда олишларини шарт қилади. Хайрий вақф. Унда вақф қилувчи кўпчилик фойдаланишини шарт қилиб қўяди.

Ўзбекистон Миллий энциклопедиясида вақф ҳақида қуйидаги маълумотлар келтирилган:

“Вақф” сўзи арабчадан олинган бўлиб — мусулмон мамлакатларида давлат ёки айрим шахслар томонидан диний эҳтиёж ёки хайрия ишлари учун ажратилган мол-мулк. Вақфнома орқали расмийлаштирилади. Ер-сув, уй-жой, мактаб, масжид, шифохона ва бошқалар вақф мулки бўлиши мумкин. Ўз мулкини вақфга топширган шахс мазкур мулкка нисбатан эгалик ҳуқуқини йўқотади. Лекин унинг ўзи ёки оила аъзолари ёхуд учинчи бир шахс вақф мулкидан вақфномада қайд этилган мақсадларда фойдаланилаётганлигини аниқлаш учун вақф мулкини бошқариш ҳуқуқини сақлаб қолиши мумкин. Ўз мулкини вақф мулки сифатида топширган шахснинг фарзандлари ёки бошҳа авлодлари мазкур вақф мулкидан келадиган даромадлардан нафақа олиб туриши мумкин. Вақф мулкини шариат қонуни бўйича давлат бошлиғи ёки қози назорат қилади. Бу тартиб Шарқнинг баъзи мамлакатларида ҳозир ҳам амалда. 

Вақф – аслни ушлаб қолиб, фойдани кўпчилик фойдаланиши учун чиқариб қўйишдир. Аслдан мурод – таг-туги қолиши билан фойдаланиш мумкин бўлган нарсадир. Ҳовли-жойлар, дўконлар, мевали боғлар ва ҳоказолар каби. Фойдадан мурод – ўша аслдан келиб чиққан фойда-даромаддир. Мева-чева, ижара ҳақи, уй-жойда яшаш ва шу кабилар.

Вақфнинг ҳукми – у Исломда мустаҳаб бўлган қурбат, яъни ибодатдир. Бунга далил саҳиҳ суннатдир:

— “Саҳиҳайн”да Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Умар розияллоҳу анҳу Хайбардан ерга эга бўлди. Сўнг Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига у ҳақда маслаҳатга келиб: “Эй, Аллоҳнинг Расули! мен Хайбардан ерга эга бўлдим. Мен ҳеч қачон ундан нафисроқ молга эга бўлмаганман. Уни нима қилишга амр қиласиз?” деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар хоҳласанг, аслини тутиб қолиб, (фойдасини) садақа  қиласан”, дедилар. Бас, Умар розияллоҳу анҳу унинг асли сотилмаслиги, сотиб олинмаслиги, мерос қилинмаслиги ва ҳадя қилинмаслиги шарти билан садақа қилди. Умар уни фақирларга, қариндошларга, қулларга, Аллоҳнинг йўлига, ибн сабийлга, меҳмонга садақа қилди. Унга ким валий (нозир) бўлса, маъруф йўли билан ундан еса ёки дўстига егизса, гуноҳ эмас. Уни ўзига мулк қилиб олмаса бўлди”^[4] (Бешовлари ривоят қилишган).

— Яна Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Муаъйқиб ёзди, Абдуллоҳ ибн Арқам гувоҳ бўлди: “Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм. Бу Аллоҳнинг бандаси Умар амирул мўмининнинг васият қилган нарсасидир. Агар унга бир нарса бўлса, Самғ, Сорма ибн Акваъ ва ундаги қул, ҳамда Хайбардаги юз улуш рафиқи ила ва Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам унга таом учун берган водийдаги юз(васақ)ларга Ҳафса умрининг охиригача қарайди. Сўнгра унинг аҳлидан фикр эгаси бўлгани қарайди. Сотилмайди, сотиб олинмайди, ўз билганича соилга, маҳрумга, қариндошларга нафақа қилади. Унга валий (нозир) бўлгани учун агар ўзи еса, бировга егизса ёки қул сотиб олса, танглик йўқ”^[5] (Абу Довуд ривоят қилган).

Ҳазрати Умар ибн Хаттоб Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида ўзларига Хайбардан теккан ерларини вақф қилган эдилар. Кейинчалик эса, ўша ерларни ва ушбу ривоятда зикр қилинган мулкларни вақф қилиб ёздириб қўйган эканлар.

Бу ёзиш ишини Ҳазрати Умарнинг халифалик вақтларидаги котиблари Муъайқиб розияллоҳу анҳу амалга оширганлар. Абдуллоҳ ибн Арқам розияллоҳу анҳу эса гувоҳ бўлганлар.

Вақф ҳужжатида Ҳазрати Умар ёздирган нарсаларнинг баъзиларини шарҳ қилиб ўтишга тўғри келади. “Агар унга бир нарса бўлса”, дейилгани, у вафот этса, маъносида. “Самғ ва Сорма ибн Акваъ” Ҳазрати Умарнинг Мадинаи мунавварадаги икки кўчмас мулкларининг номи. “Хайбардаги юз улуш” Ҳазрати Умарга ўлжа сифатида Хайбарнинг ерларини мусулмонларга бўлинганда теккан улуш. Аввалги ривоятда зикри келган Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг маслаҳатлари билан вақф қилинган ер, худди шу ер. Ўша пайтда вақф қилинган бўлса ҳам кейин ҳужжатга киритилган. “Водий”дан мурод, Мадина билан Шом орасидаги Мадинага қарашли қишлоқ жой. “Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам унга таом учун берган водийдаги юз васақ”дан мурод мазкур водийдан чиқадиган маҳсулни ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақдор мусулмонларга бўлиб берганларида Ҳазрати Умарга ҳар йили юз васақ миқдорида берилишини тайин қилганлар. “Ҳафса умрининг охиригача қарайди” де­йилгани унга нозир – бошқарувчи бўлади, маъносидадир.

Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи сотилмайди ёки сотиб олинмайди, деганидан бу ишлар лозим бўлиб қолмайди, сотса ёки сотиб олса, бўлаверади, деганлар. Уламолар Имом Абу Ҳанифанинг бу фатволарини вақф қилувчининг изни ила вақфни бир шаклдан иккинчи ҳолатга ўтказиш учун сотиш ҳақидаги гап, деганлар. Саҳобаи киромлардан Усмон, Абу Талҳа, Саъд, Абу Бакр, Али, Зубайр, Саъид, Анас, Амр ибн Осс, Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳумлар ва бошқалар вақф қилганлари ҳақида ривоятлар бор.

Термиз шаҳар “Ҳаким Термизий” жоме

масжиди имом ноиби Ҳабибуллоҳ Саидов

[1] А. Анарбой. “Ан-наъим”. Тошкент. Абдулла Қодирий. 2003. Б: 929

[2] А. Абдурроҳман Ашур. “Вақф китоби”. Қоҳира. Дарул афақ аробийя, 2000. Б: 9 

[3] Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. “Ҳадис ва Ҳаёт”. Тошкент. “Шарқ” нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси, 2011. Ж: 11. Б: 282

[4] Имом Бухорий. “Саҳиҳул Бухорий”. Байрут. Дарул фунун. 2007. Ҳ: 2737

[5] Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. “Ҳадис ва Ҳаёт”. Тошкент. “Шарқ” нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси, 2011. Ж: 11. Б: 288

1 март куни Малайзиянинг Куала-Лумпур шаҳридаги «Малайзия Ислом санъати» музейида «Ўзбекистон – Ислом цивилизацияси маркази» фотокўргазмаси очилади, деб хабар бермоқда uzbektourism.uz.
Кўргазмада сўнгги икки минг йил давомида ҳозирги Ўзбекистон ҳудудида ривожланган Ислом тарихи, маданияти ва турли тамаддунларга хос осори атиқалар, қадимий ва бой маданий меърос дурдоналарининг суратлари ва маълумотлари намойиш этилади. Шунингдек, Ислом динининг Марказий Осиёда тарқала бошлаганидан то ҳозирги кунга қадар фан, таълим ва архитектура соҳаларига қўшган ҳиссаси ҳам ўз ифодасини топади. Кўргазмаги аксарият суратлар Ислом дини ҳамда Самарқанд, Бухоро, Хива, Тошкент, Насаф ва Термиз каби қадимий шаҳарларнинг муштараклигини визуал тарзда акс эттиради.
Қайд этиш жоизки, кўргазмага ташриф буюрганлар Буюк Ипак йўлидаги ўзаро маданий алоқалар, минг йиллик Мовароуннаҳр диёри, ўзбек халқининг қадимий тарихи ва маданияти, санъати, меъморчилиги, урф-одатлари, турмуш тарзининг барча жабҳалари билан яқиндан танишиш имконига эга бўлишади.Ўзбекистон Республикаси Маданият ва туризм вазирлиги, Ўзбекистон
Ислом цивилизацияси маркази ҳамда мамлакатимизнинг Куала-Лумпур шаҳридаги элчихонаси томонидан Малайзия Ислом санъати музейи билан ҳамкорликда ташкил этиладиган кўргазма 27 апрелга қадар давом этади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

2023 йил 27 февраль куни “Қуръони карим ва тажвид” ўқув курслари ўқитувчилари учун ташкил қилинган “Тажвид дарслари" якунига етди.
Ҳабарингиз бор, Тошкент шаҳар ва Тошкент вилоятидаги “Қуръони карим ва тажвид” ўқув курсларида фаолият юритаётган ўқитувчилар учун “Тажвид дарслари” бошланган эди. 27 февраь куни ана шу фаннинг якуний дарси бўлиб ўтди. Тадбирда Шайх Aлижон қори томонидан ўқитувчиларга махсус шаҳодатнома ҳамда “Фотиҳа”, “Ихлос”, “Фалақ” ва “Нас” сураларидан Ҳасф қироати бўйича Ижозалар тақдим этилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Ишораи саббоба қандай амал?

Бугунги кунда намозхонлар орасида ишории саббоба қандай амал ва унинг қачон қилиш керак деган саволлар кўп эштилмоқда. Ҳанафий мазҳабимизда ишораи саббоба суннат амал хисобланади. У тўғрисида бир неча хадису шарифлар ворид бўлиб қуйдаги манбаларда у тўғрисида ва қандай қилинишлиги борасида тўхталиб ўтилган. Абу Лайс Самарқандий “Навозил”, Камолиддин Ибну Ҳумом “Фатҳул қодир”, Аллома Алоуддийн Косоний “Бадоиус Саноий”, Ибн Обидийн “Раддул мухтор”, Абдулҳай Лакнавий “Умдатур риоя”, эъло ус-сунан каба мўътабар манбаларда ҳам суннат эканлиги зикр қилинган. Бу ҳақида Алийюл Қорий иккита “Тазйинул ибора таҳсинул ишора” ва “Аттадҳийну литтазаййун”, Ҳофиз Ибн Ҳажар “Талҳисул ҳобир”, Ибн Обидийн “Рафъ ул тараддуд” номли бир қатор рисолаларда ҳам таълиф қилиб ўтганлар.

Термизий Абу Ҳумайддан ривоят қиладилар: “Ўнг кафтларини ўнг тиззаларига, чап кафтларини чап тиззаларини устига қўйиб бармоқлари билан ишора қилар эдилар”.
Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий саллолоҳу алайҳи васаллам намозда, яъни ташаҳҳудга ўтирсалар ўнг қўлларини ўнг тиззаларини устига чап қўлларини чап тиззаларини устига қўйиб кўрсаткич бармоқларини кўтариб ишора қилардилар чап қўллари тиззаларини устида турар эди”. Ушбу ҳадисга саҳобалар, тобеинлар, амал қилиб, ташаҳҳудда ишорани ихтиёр қилдилар.

Аҳмад Нофиъдан ривоят қиладилар: “Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳума намозда ташаҳҳудга ўлтирсалар икки қўлларини икки тиззаларига қўйиб бармоқлари билан ишора қилиб, ишора қилган бармоқларига қараб турар эдилар, сўнг Расулуллоҳ саллалоҳуалайҳи васаллам: “Бармоқ билан ишора қилиш шайтонга темирдан ҳам шиддатлироқ”, дердилар.
Алийюл қори “Тазйинул ибора таҳсинул ишора” китобларида ушбу ҳадисни шарҳлаб айтадиларки, “Бармоқ билан ишора қилиш урушда темир қуролни ишлатишдан ҳам қийинроқдир, гўё тавҳидга ишора қилиш билан шайтон мўъмин бандани адаштириши, ширкка олиб боришдан бўлган умидини кесади”.

Имом Суютий “Жомеул кабир” китобларида Уқба ибр Омирдан ривоят қиладилар: “Киши намозида ишора қиладиган ҳар бир ишорасига ўнта ҳасанот ёзилади”, дедилар.
Ибни Обидийн “Рафъ ул тараддуд” номли китобларидаги ишораи саббоба ҳақида ворид бўлган ҳадислар, олти саҳиҳ китобларнинг ҳаммасида зикр қилинган. У ҳадисларни ҳаттоки, маънавий мутовотир дейиш дуруст бўлади деганлар.

Ишораи саббоба қилиш борасида саҳобалар, уларга эргашган тобеинлар ихтилоф қилмадилар. Имом Абу Ҳанифа ва у зотнинг икки шогирдлари Имом Абу Юсуф ва имом Муҳамммад, имом Молик, имом Шофиий, имом Аҳмад ибн Ҳанбал ҳамда мутақаддим уламолар ишораи саббоба суннат эканлигига иттифоқ қилишган.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак ишораи саббобани ташаххудга ўтирганда, ташаххуд дуосини ўқиб “Ашхаду анла” деганда ўнг қўлни кўрсат бармоғини кўтарилади, “иллаллоҳ” деганда туширилади. Ташаххуд дуосини аввалидан қўлни қимирлатиб туришлик дуруст эмас. Шуни такидлаш лозимки ишораи саббоба ривоятларидан бехабар бўлиб, бу амални қилмаган намозхонни асло маломат қилинмайди.

Янгиқўрғон тумани "Исҳоқ ҳожи" жоме масжиди имом ноиби Муҳаммадюсуф Турсунов

III Халқаро Нақшбандия туризм фестивали иштирокчилари вилоятнинг Етти Пир зиёратгоҳлари бўйлаб зиёрат амалларини ўтади.

“Нақшбандия” тариқати намоёндаларидан иборат делегация кўҳна ва боқий Бухородаги Пойи Калон ансамбли, Мир Араб мадрасаси, Савдо тоқлари, Лаби Ҳовуз каби маданий мерос объектларини томоша қилди.  

– Бангладешда Нақшбандия тариқати мухлислари 1 миллиондан ортиқ кишини ташкил этади, – дейди бангладешлик сайёҳ Шибли Фҳмад. – Улар Бухорога Нақшбанд юртига келишни орзу қилади. Аммо муаммо шундаки тўғридан-тўғри рейслар йўқ. Ўйлайманки, бу каби рейслар йўлга қўйилса, Бангладешдан келадиган туристлар оқими кўпаяди.  

 

III Xалқаро Нақшбандия туризм фестивали ислом дунёси вакилларини Бухорода жамлади

Фото:Tohir Istatov

5 / 5

Фоторепортаж:III Xалқаро Нақшбандия туризм фестивали ислом дунёси вакилларини Бухорода жамлади

 

 

 

 

 

 

 Халқаро Нақшбандия туризм фестивали доирасида “Баҳоуддин Нақшбанд ўгитлари” конференцияси ўз ишини бошлади.  

Унда дунё давлатларидан ташриф буюрган дин ва фан вакиллари, олиму уламолар ҳамда вилоятимизнинг имом-хатиблари қатнашмоқда.   

Зариф Комилов, Тоҳиржон Истатов (сурат), ЎзА