Янги Ўзбекистон диний эътиқодлар ҳамда маданий-маънавий омилларнинг умумий силсиласига кирувчи, тенг ҳуқуқли қадрият сифатида тан олинди ва тўла эркинлик берилди. Диний ташкилотларга қонун доирасида очиқ ва дахлсиз фаолият кўрсатиш имконияти яратилди. Ўзбекистон аҳолисининг асосий қисми ислом динига, бошқа миллат вакиллари эса ўзларининг дин ва мазҳабларига эмин-эркин эътиқод қилмоқда. Диний эмин-эркинлик ҳақида сўз юритар эканмиз ҳозирда юртимизда 15 дан ортиқ диний конфессия вакиллари бағрикенглик тамойили асосида яшамоқдалар. Улар ватан мустақиллигини мустаҳкамлаш, сиёсий, ижтимоий, иқтисодий барқарорликни таъминлаш йўлида ҳамжиҳат фаолият юритмоқдалар.

Ер куррасида фахрли ўринни олган суверен демократик Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қабул қилинган куни мамлакатимиз узра кириб келмоқда. Бу муқаддас анъанавий кун она диёримизда байрам сифатида кенг нишонланиши халқимизнинг асл муддаосидир. Қомусимизда халқимиз руҳига мос келадиган диёнат, меҳр-оқибат, ор-номус, адлу инсоф, имон-эътиқод, бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланганлиги, иффат, ҳаё, шахсий ҳуқуқ ва эркинликлар, сиёсий ҳуқуқлар, иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларининг кафолатлари, фуқароларнинг бурчлари каби энг эзгу ижтимоий мавзуларнинг мужассам бўлгани  сабабли у мамлакатимиз равнақига ўз хиссасини қўшмоқда.

Айтишимиз мумкинки, кўп миллатли Ўзбекистонимизда турли диний эътиқодлар вакиллари ўртасидаги ҳамжиҳатликни ҳуқуқий мустаҳкамлаб қўйилган. Бу қуйидаги: “Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, дини, ижтимоий келиб чиқиши,  эътиқоди,  шахсий  ва   ижтимоий  мавқеидан қатъи назар қонун олдида тенгдирлар”. (18-модда) дейилган жумлаларда ўз ифодасини топган. Эътибор берсак, мазкур моддада диний эътиқод ҳамда миллий ҳаётга, фуқароларнинг миллий ҳис-туйғуларига дахлдор муҳим аҳамиятга эга қатор тамойиллар белгилаб қўйилганига ишонч ҳосил қиламиз.

Дарҳақиқат, жаннатмакон юртимизда, сўнгги йилларда аҳолининг диний қадриятларга эътиборининг ортиши тарихий-анъанавий маданиятни тиклашда муҳим омиллардан бирига айланган. Юртимизда олиб борилаётган маънавий-маърифий, миллий ва диний ислоҳотлар ҳақида сўз юритар эканмиз, ислом динига, унинг қадриятларига бўлган муносабат нечоғли ривожланиб бораётганига яна бир бор гувоҳ бўламиз.

Яхши биламизки, мустақиллик йилларида юртимизда ислом дини равнақи ва тараққиёти йўлида кенг имкониятлар очилди. Эътиқод эркинлиги, шу кунларда қабул қилинганлигини кенг нишонланиш арафасида турган Асосий бош Қомусимизда кафолатланиб қўйилган. Бу Конституциямизнинг “Ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон хоҳлаган динига эътиқод қилиш ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди” (31-модда).деган иборалар билан ўз аксини топган.

Мамнуният билан айта оламиз, халқимизни барчаси учун хизмат қилиш Қонунимизда белгилаб берилган. Унда айнан меҳр-шафқат кўриниши қуйидаги 45-моддада ўз ифодасини топган:  “Вояга етмаганлар, меҳнатга лаёқатсизлар ва ёлғиз кексаларнинг ҳуқуқлари давлат ҳимоясидадир”. Бундай инсонпарварлик рамзи бўлмиш меҳр-мурувватни муқаддас динимиз, миллийлигимизнинг ҳаёт бахш таълимоти, аввало, инсонни энг азизу мукаррам зот сифатида эъзозлайди. Одамлар дин ва эътиқодда бир-бирларидан фарқлансаларда, асосий қонунимизнинг тамойили билан фуқаролар тенг ҳуқуқли, уларнинг ўзаро меҳр-шафқатли, ҳамда дўстлик ва ҳамжиҳатлик ришталарини мустаҳкамлашда барча баробардирлар.

Биламизки, асосий Қонунимизда жинси, миллати, дини, ирқи, ёши, эътиқоди, ижтимоий келиб чиқиши ва бошқаларга кўра инсон ҳуқуқларини муайян даражада камситадиган бирорта ҳам модданинг йўқлигидан, ўйлаймизки, аждодларимиздан мерос бўлиб келаётган миллий қадриятларимиз ва бебаҳо анъаналаримизнинг беқиёс ўрни бор. Минг йилликлар давомида аждодлардан авлодларга, ота-оналардан фарзандларга, ворисларга ўтиб келаётган ва дунёнинг ҳеч бир бурчагида такрорланмайдиган ажойиб муносабатларнинг, инсоний фазилатларнинг асосий Қонунимиздан ўрин эгаллагани таҳсинга сазовор. Шунга кўра азалдан аждодлардан мерос бўлиб келаётган ота-она ва фарзандлар муносабати инсоний фазилатлар сифатида оила ва никоҳга ката эътибор қаратиб келинган. Насл-насабни сақлаш, жамиятнинг маънавий ҳолатини яхшилашнинг асосий омили оила дея эътироф этилган. Бу эса Конституциянинг 63-моддасида: “Оила жамиятнинг асосий бўғини дирҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эга” деб оилага алоҳида тўхталиб ўтилган.

Бир сўз билан айтганда Юртимизда кафолатлаб қўйилган дину-диёнат эркинлиги, инсоний ғамхўрликларни, ижтимоий-иқтисодий ривожланишни, тинчлик-осойишталикни илоҳий марҳамат ва улуғ неъмат деб қабул қилиб, улар учун шукроналар келтиришимиз айни мусулмончилик бурчимиздир. Зеро, бу билан Аллоҳнинг “Шукр этсаларингиз, албатта зиёда этаман” деган чақириғига мувофиқ бўламиз.

Абдулҳай ТУРСУНОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг
Наманган вилоят вакили

Татаристон Республикаси пойтахти Қозон шаҳри 2022 йил учун ислом оламининг ёшлар пойтахти мақомини олишга эришди. Қозон шаҳри Фес (Марокаш), Истанбул (Туркия) ва Доха (Қатар) шаҳарлари устидан ғалаба қозонди. Ўтган йиллар давомида Истанбул ва Доха шаҳарлари аллақачон Ислом ҳамкорлик ташкилоти (ИҲТ) давлатларининг ёшлар пойтахти унвонини олишга муваффақ бўлган эди.

- Россия Ислом ҳамкорлик ташкилоти аъзоси саналмайди, лекин шундай бўлсада унинг таркибидаги Қозон исломда минг йиллик анъаналарга эга бўлган шаҳар, бу ерда Россия халқлари тинч ва тотувликда яшайди, ушбу шаҳарда сизда ўрганадиган нарса мавжуд бўлиб, Қозон шаҳри ривожланиши динамикаси, бу бизнинг танловимизни олдиндан белгилаб берди, – дейди ИҲТ Ёшлар форуми раҳбари Тоҳа Айхан. — Бундан ташқари, Қозон цивилизация бешиги бўлиб, у ерда кўплаб конфессия ва миллатлар ўзаро боғланган, тинчлик тимсоли. Шунинг учун ҳам Татаристон пойтахти Ислом оламининг ёшлар пойтахти мақомини олишга эришди.

Тоҳо Айхан таъкидлаганидек, ИҲТнинг ёшлар пойтахти мақоми Қозонга турли даражадаги – мусиқий, фолклор, илмий-техникавий, конфессиялараро, адабий, туристик халқаро ёшлар форумларини ўтказиш ҳуқуқини беради. Олдиндан режалаштирилган тадбирлар орасида Ислом ҳамкорлик ташкилоти (ИҲТ) Ёшлар глобал саммити, сунъий интеллектни ривожлантириш бўйича илмий-амалий конференция, ИҲТ мамлакатлари ёш дипломатлари форуми, Қозон саммитининг ёшлар бўлими (Россия — Ислом оламининг бир қисми - РГ саммити), шунингдек, Қозон ёшлар секцияси Халқаро ислом фильмлари фестивали ўтказилиши шулар жумласидандир.

“Қозон шаҳрининг ислом оламининг ёшлар пойтахти сифатида расман тан олиниши ИҲТ учун 20 миллиондан ортиқ мусулмонлар истиқомат қилаётган Россиянинг роли муҳимлигидан далолат беради”, - деди Россия Ташқи ишлар вазирлиги қошидаги Ёш дипломатлар кенгаши раиси Константин Колпаков. — Зеро, ИҲТ билан муносабатларимиз олтинчи йилдирки изчил ривожланиб бормоқда. Биз, масалан, Қозон, Москва ва Сочи объектларида турли давлатларнинг ёш дипломатларини тўплаётганимиз ҳам ўзаро ҳамкорлик ва ўзаро таъсир кучайиб бораётганини англатади.

“Российская газета”нинг ёзишича, Қозон 2022 йил февраль ойида ИҲТ Глобал ёшлар саммитини ўтказишга мезбонлик қилади.

ЎМИ Халқаро алоқалар бўлими

Аллоҳ таоло бизга гўзал, озод ва обод Ватан ато этди. Аллоҳга чексиз ҳамдлар бўлсинки юртимизга истиқлол неъмати берган улуғ имкониятлардан бири бу халқимизнинг ҳурлик ва озодлиги, унинг кафолатларини таъминловчи бош қомусимиз Ўзбекистон Республикаси Конституцияси саналади.

Жорий йилнинг 8 декабрь санасида ҳам миллий анъаналаримизга монанд равишда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлиги кунини кенг нишонлаймиз. Биз бу байрамни чин юракдан, дилдан кутамиз. Сабаби, ушбу муҳим ҳужжатнинг муқаддимасидан тортиб ҳар бир моддаси юксак тафаккур билан ишланган. Энг асосийни инсонийлик қадри ва қиймати кафолати мухрлаб қўйилган.

        Ундаги моддалар мазмуни жаҳон андозаларига мос келиши, инсонпарварлиги, кишиларнинг виждон эркинлиги, иймон-эътиқодини ҳимоя қилиши ва бошқа қатор муҳим жиҳатларни ўзида акс эттирганлиги дунё миқёсидаги қонуншунослар томонидан ҳақли равишда эътироф этилган.

Бош Қомусимизнинг катта бир имкониятларидан бири шуки, юртимизга асрий қадриятлар қатори муқаддаси динимиз эъзози ҳам ўз ўрнига қўйилгандир.

Исломни улуғлаган, унинг инсонни маънавий камолотини тарғиб қилишга хизмат қилувчи таълимотини ҳурматлаган юртдошларимиз эса бугун эмин-эркин ибодат қилишаяпти. Жойларда юзлаб масжидлар, ислом олий ва ўрта махсус ўқув юртлари фаолият олиб боряпти.

        Мазкур асосий қонунда фуқароларимизнинг дин соҳасидаги ҳуқуқ ва эркинликларининг таъминланиши узоқ йиллар динга нисбатан тазийқ остида яшаган халқимиз учун катта аҳамиятга эга бўлди. Демократиянинг асосий тамойилларидан бири бўлган, эътиқод эркинлигини таъминлаш масаласи Конституцияда ўз аксини тўлиқ топган. Ўзбекистон Конституциясининг 31-моддасида ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланди. Аниқроғи, ҳар бир инсон хоҳлаган динга эътиқод қилиш ёки ҳеч қайси динга эътиқод қилмаслик ҳуқуқига эга бўлди. Ҳеч қайси дин давлат дини даражасига кўтарилмаслиги, барча миллат, элат ва дин вакилларининг қонун олдида тенг эканликлари жаҳон ҳамжамиятида ўз ўрнига эга бўлган юртимизнинг демократик тамойилларга асосланган мустақил тараққиёт йўлига эга давлат эканлигининг ёрқин далили сифатида намоён бўлди.

        Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 18-соддасида: «Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун олдида тенгдирлар», деб белгилаб қўйилган.

Истиқлол йилларида диний бағрикенглик масаласи юртимиз бош шиорларидан бири сифатида майдонга чиқди. Бугун мамлакатимизда 130 дан ортиқ миллат ва 16 та диний конфессия вакиллари аҳил ва баҳамжиҳатликда яшамоқдалар. Бу ҳам бўлса қомусимиз кафолатидир.

  Биргина бу моддани таҳлил қиладиган бўлсак, Аллоҳ таолонинг: «Эй инсонлар! Дарҳақиқат, Биз сизларни бир эркак (Одам) ва бир аёл (Ҳавво)дан яратдик ҳамда бир-бирларингиз билан танишишингиз учун сизларни (турли-туман) халқлар ва қабила (элат)лар қилиб қўйдик. Албатта, Аллоҳ наздида (энг азизу) мукаррамроғингиз тақводорроғингиздир. Албатта, Аллоҳ билувчи ва хабардор зотдир» (Ҳужурот сураси, 13-оят), оятига ҳамоҳанг тарзида белгилаб қўйилганлигини кўришимиз мумкин.

        Мухтасар қилиб айтганда, Конституция миллатимиз фаҳри. Динимиз кўрсатмаларини ҳам бу қомусимизда кўришимиз мумкин. Мамлакатимиз бағрикенглик соҳасида динлар ва миллатлараро тотувлик, ҳамжиҳатлик ўрната олган ҳамда бу соҳада бошқаларга намуна бўла оладиган давлат сифатида жаҳонда ўз ўрнига эгадир.

        Шу фурсатдан фойдаланиб, барча юртдошларимизни Давлатимиз қомуси Конституция қабул қилинган кун билан самимий муборакбод этиб қоламан.

Аллоҳ таоло юртимизни тинч, осмонимизни мусаффо, барча халқимизни ўзаро ҳамжиҳатлик, тинчлик ва тотувликда яшашлари Яратганнинг ўз бардавом айлашлигини сўраб қоламан.

Мирзамақсуд домла Алимов

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Андижон вилояти вакили,
вилоят бош имом-хатиби

“Қаерда қонун ҳукмрон бўлса, шу ерда адолат бўлади”
Амир Темур

Она-Ватанимиз ўз истиқлолини қўлга киритган кунидан бошлаб, республикамизнинг биринчи Президенти марҳум ва мағфур Юртбошимиз раҳбарлигида мустақил давлат янги қонунчилигининг яратилиши ва қабул қилиниши борасида дадил қадам ташланди. Бу борада керакли чора-тадбирлар амалга оширилди. Дастлабки қабул қилинган қонунлардан бири Ўзбекистон Республикаси Конституцияси бўлиб, ўн иккинчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ўн биринчи сессиясида 1992 йил 8 декабрда қабул қилинди.

Конституциянинг барча бўлим ва моддалари мустақил Ватанимизнинг миллий қадриятларини тиклашга, инсон манфаатларини ҳар томонлама ҳимоя қилишга, миллий ва диний қадриятлар ва виждон эркинлигини таъминлашга, оилада мустаҳкам муҳитни таъминлашга, Ватанимиз миллий-маданий меросларидан оқилона ва одилона фойдаланишини белгилаб беришга, миллатлар ва элатлар, халқлар ўртасида ўзаро ҳамкорлик, бағрикенглик, дўстона муносабатларни яхшилашга ва шунга оид эзгу мақсадларни амалга оширишга қаратилган десам, муболаға бўлмайди.

Жорий йил 8 декабрь Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинган кун. Қомусимизда инсон ҳуқуқлари, бурч ва вазифалари билан бирга виждон эркинлиги ҳам алоҳида кафолатлаб қўйилган. Бундан ташқари, инсон қадри буюклиги, уни ким бўлишидан қатъий назар шаъни ва қадр-қиммати ҳимояланиши таъкидланган.

Жумладан, 48-моддада бундай дейилган: “Фуқаролар Конституция ва қонунларга риоя этишга, бошқа кишиларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари, шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилишга мажбурдирлар”.

Кишилик жамиятида қонунларнинг аҳамияти жуда ҳам катта. Дарҳақиқат, адолатли қонунлар – халқ фаровонлиги ҳамда дунё ва охират ободлигининг асосидир.

Бу йил Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қабул қилинган куннинг йигирма тўққиз йиллиги байрамини нишонлаяпмиз. Зеро, Асосий Қонунимизда фуқароларнинг виждон эркинлиги, барча миллат ва элатларнинг урф-одатлари ва анъаналари ҳурмат қилиниши кафолатланган.

Жумладан,
Бош Қомусимизнинг “Инсон ва фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари, эркинликлари ва бурчлари бўлими” (7-боби, умумий қоидалар) 18-моддасида бундай дейилган: “Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун олдида тенгдирлар. Имтиёзлар фақат қонун билан белгиланиб қўйилади ҳамда ижтимоий адолат принципларига мос бўлиши шарт”, деб ёзиб қўйилгани айни сўзимизга мисолдир.

Жаннатмакон юртимиз ўзининг мустақил тараққиёт йўлида эришган барча натижалари, жумладан, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларининг таъминланиши, виждон эркинлиги ва диний бағрикенгликни таъминлаш, миллий ва диний қадриятларимизни қайта тикланиши, шунингдек, фуқаролик жамияти асосларини вужудга келиши ва ривожланиши каби барча ютуқларимиз Бош Қомусимиз – Конституция ва у асосида қабул қилинган қонун, қарорлар, давлат дастурларининг изчил амалга оширилиши натижасида қўлга киритилди.

Халқимизнинг эзгу ниятларини ўзида мужассам этган, эркинлик, миллатлараро тотувлик, ўзаро ҳамкорлик, бағрикенглик каби умуминсоний қадриятларга асосланган Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси юртимизда яшаб келаётган инсонларни тенглиги, уларнинг тили ва диний урф-одатлари ҳамда миллий қадриятларининг гарови сифатида кишилик жамиятини барча жабҳаларда тараққиётга эришишга хизмат қилиб келмоқда.

Шу жумладан, 130 дан ортиқ миллат ва элат вакилларининг бир мовий гумбаз остида тинч-тотув, хотиржамлик асосида яшаб келиши ҳам Қомусимизнинг нечоғлик ҳаётга татбиқ этилганлигидан ва диёримиз кишиларининг бағрикенглигидан дарак беради.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Дарҳақиқат, Биз Одам фарзандларини (азиз ва) мукаррам қилдик ва уларни қуруқлик ва денгизга (от-улов ва кемаларга) миндириб қўйдик ҳамда уларга пок нарсалардан ризқ бердик ва уларни Ўзимиз яратган кўп жонзотлардан афзал қилиб қўйдик”.

Ушбу ояти кариманинг мазмун ва маъносига аҳамият қиладиган бўлсак, инсонларни мукаррам қилиб яратилганлигига, унга берилган барча ҳақ-ҳуқуқларидан оқилона фойдаланиши, берилган барча неъматлардан фойдаланишига ва унинг шукрини қилиб фаолият олиб боришга ундамоқдадир.

Бугун турли зўравон кучларнинг тўқнашувлари, қўпорувчилик қузғунлари авж олаётган бир даврда инсониятнинг ана шу ҳуқуқлари энг қадрли, энг тотли неъматга айланиб бормоқда. Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон Декларациясида белгилаб қўйилган мазкур ҳуқуқлар Конституциямиз иккинчи бўлимида ўз аксини топган.

Қомусимизда бешта асосий тамойил мустаҳкам белгилаб қўйилгандир. Булар демократик жамиятнинг халқаро миқёсда эътироф этилган тамойилларидир. Бу тамойиллар фуқароларнинг ўз хоҳиш-иродасини эркин билдириши, барча фуқароларнинг тенг ҳуқуқлиги, давлат ва жамиятни бошқариш ишларида қонун устуворлиги, давлат ҳокимияти органларининг сайловлар асосида шакллантирилиши, уларнинг сайловчилар олдида ҳисоб бериши каби шаклларда намоён бўлади.

Конституциямизда шахс, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари давлатдан устунлиги эътироф этилган, шунингдек, унда инсон қадри, шахс эркинлиги ва ҳаётини таъминловчи табиий имкониятларни юзага чиқишига алоҳида аҳамият берилган. Бу масалалар муқаддас динимизда ҳам тўлалигича ва кераклигича ўрганилган. Бунга оид кўрсатмалар ҳам берилган. Буни биз муқаддас динимиз таълимотларини ўргатадиган китобларни ўқисак, тарихни ўргансак, фикрларимиз исботини топган бўламиз. Шунинг учун ҳам Конституциямиздан ҳар қанча фахрлансак, ҳар қанча ғурурласак, уни ҳар қанча ўрганиб, тарғиб қилсак арзийди.

Зеро, ўз оиласидаги тартиб-қоидаларга амал қиладиган, уни ҳурмат қиладиган фарзанд бошқаларнинг ҳам мана шундай талаб-тартиблари борлигини англайди, уларни ҳурмат қила билади. Шу маънода Конституциямиз барчамиз учун асосий мезон бўлиши, унинг қоидалари ҳаётимизнинг асосий қоидалари ва мақсадларига айланиши даркор.

Юртимизда яшаб, фаолият кўрсатаётган ҳар бир онгли инсон Ўзбекистон Республикасининг Асосий Қонуни – Конституциямизнинг барча моддаларини мукаммал билиши ва ҳаётга тўғри татбиқ қилмоғи, шунингдек, ўзига юклатилган бурчларини сезиб, тўлақонли равишда бажариши лозим бўлади.

Ушбу ишларни амалга оширган кишилар ҳам давримиз, ҳам бебаҳо миллий қадриятларимиз меъёрларига амал қилган бўлади.

Исомиддин АХРОРОВ
ЎМИ Кадрлар бўлими мудири