Сўнгги йилларда Рамазон ойи жазирама ёз фаслига тўғри келмоқда. Мана яна муқаддас ойни узун кунлару қисқа тунлар билан қаршиладик. Бу – диний бурчимизни бажарган ҳолда тўғри озиқланишни йўлга қўйишимиз учун ажойиб имкониятдир.

Очлик муолажаси, яъни рўза тутиш ўзига хос жараён бўлиб, у муайян қонуният ва тамойиллар асосида кечади. Илмий асосга таяниб, маълум қоидаларга амал қилиб тутилган рўза саломатлик учун фойдали. Зеро, Қуръони каримда рўзадорнинг очлик ҳолатида инсоний (табиий) қонунлар эмас, балки илоҳий қонунлар ишга тушиши эътироф этилган. Рўза эса бу қонунлар талабига риоя этган, мослашган вужудни ҳимоя қилиш механизмини юзага чиқаради. Қирқ кун давомида рўза тутиб, очлик муолажасини ўтказган киши илоҳий қонуниятлардан чинакам баҳрамандлик ҳиссини туйиб, рўзани ҳар йили баҳорни соғингандай интиқлик билан кутади. Умрни ортга қайтаришнинг иложи бўлмаса-да, одам ўзини ёшаргандек ҳис қилиб, вужудида ёшлик шижоатини мавжлантирувчи ҳаётбахш қон гупуриб оқа бошлайди. Қирқ кунлик чилладан сўнг бош мия томирлари хилтлардан тозаланиб, одамнинг фикрлаш, тушуниш, англаш, ҳис қилиш ўрганиш, хаёлни жамлаш қобилиятлари ортиб, таъм сезиш ҳисси кучаяди. Рўза тутиш даври, очлик жараёнида тананинг яширин имкониятлари намоён бўлиши учун одам руҳан, маънан ва жисман тайёр бўлиши керак. 

Ифторлик хурмо ва сув билан

Илмий изланишлар кўрсатишича, дунёда миллионлаб кишилар меъёридан ортиқ овқат ейишнинг қурбони. Айни пайтда инсон танаси минераллар ва витаминлар етишмовчилигидан  қарийди. Тана учун энг муҳими – танадаги сув меъёрини жойига келтириш, бунга айниқса, Рамазон ойида алоҳида эътибор қаратиш керак. Истеъмол қилинаётган сув миқдорини назорат қилиш ва доимийлигини таъминлашимиз зарур. Ифтордан саҳарликкача бўлган вақтда энг камида икки литр сувни бўлиб-бўлиб ичиш зарур. Масалан, ифторликка ярим литр сув ичилса, кейин ҳар соатда 0,3 литр сув исътемол қилиш мақсадга мувофиқ бўлади. Дарвоқе, ифторлик сувига  бир қошиқ асал қўшилса, нафақат озиқлантирувчи, балки шифобахш, антибактериал ичимликка айланади.

Рўза тутганда, айниқса, ифторлик маҳали хурмо исътемол қилиш анъанага айлангани бежиз эмас. Хурмо инсон танасидаги қувват – энергияни тиклаб берувчи витамин ва минералларга бой мевадир.

Рўзада таркибида кофеин моддаси бўлган ичимликлар, яъни чой, қаҳвадан тийилган маъқул. Улар ташна организмга фойда бермайди, аксинча, ундаги муҳим минерал – магний ва бошқа витаминларни чиқариб юборади, танадаги намликни қуритади. Агар сиз чой ва қаҳва ичишда ўзингизни чеклай олмасангиз, истеъмол қилинадиган сув миқдорини оширинг.

Ифторликда сув ва хурмо билан оғиз очгандан сўнг турли мевалардан тайёрланган салат ёки мева шарбати истеъмол қилинса айни муддао бўлади. Мевалар инсон ҳаётида катта аҳамиятга эга, балки, шу боис ҳатто жаннатда ҳам Аллоҳ бандаларини мевалар билан сийлайди.

“Уларга у жойда (турли) мевалар ва улар учун истаган нарсалари мавжуддир” (Ёсин, 57).

“Сизлар учун у жойда кўплаб мева(лар) бўлиб, сизлар улардан егайсиз” (Зухруф, 73).

Мевалар – сув, витамин, минералларга бой, табиий неъмат. Мева сабзавотга қараганда тезроқ парчаланади, овқат ҳазм қилиш каналларини очади ва танани витамин, минераллар билан бойитади. Уй шароитида янги тайёрланган шарбат ич қотишига қаршилик қиладиган, танадаги заҳарли моддалар – токсинларни чиқариш, овқат ҳазм қилиш ва қон айланиш тизимига ёрдам берувчи тўқималарга бой бўлади. Шунингдек, тайёр қадоқланган шарбатлар ҳам фойдадан холи эмас.  Энг осон ва тез ҳазм бўладиган егулик тарвуздир. 

Саҳарлик дастурхони – оқсиллар макони

Саҳарлик дастурхони гўшт, ёғлар ва сабзавотлардан тайёрланган таомлардан иборат бўлиши керак. Гўшт инсон организмида 16 соат давомида парчаланади. Димланган қўй гўшти, қовурилган жўжа, сабзавотли қуймоқлар кишини тўқ тутади. Аммо уларни иложи борича гуруч ва нон маҳсулотларидан алоҳида истеъмол қилган маъқул. Гуруч ва нон каби крахмал ва углеводларга бой маҳсулотлар ошқозонда ишқорий муҳит яратилишини талаб қилади. Аммо оқсилларни парчаловчи пепсин ферменти ишқорий муҳитда кучини йўқотади. Демак, икки хил озуқа гуруҳига мансуб маҳсулотларни парчаловчи ферментлар бирга ишлай олмайди, бу эса ошқозонга тушган овқатнинг бижғишига олиб келади. Натижада қорин дам бўлиши, жиғилдон қайнаши каби ҳолатлар вужудга келади.

Таъкидлаш лозимки, саноат миқёсида ишлаб чиқариладиган гўшт маҳсулотлари таркибида юқори миқдорда гормонлар қўлланилган бўлиши мумкин. Махсус доривор моддалар қора моллар, паррандалар озуқасига уларнинг вазнини ошириш – семиртириш учун қўшиб берилади. Бундай гўштнинг таркибида яна катта миқдорда карбомид кислота токсинлари мавжуд бўлиб, уларнинг одам танасидан чиқиб кетиши қийин . Жонивор сўйилганда унинг танасида қанча зарарли токсин бўлса, ҳаммаси гўштда сақланиб қолади.

Шу ўринда дудланган, консерваланган гўшт, колбаса, сосиска каби маҳсулотлар ҳақида тўхталсак. Уларнинг таркибида маҳсулот яроқлилик муддатини узайтириш учун қўшилган холестерин, ёғ, катта миқдорда туз, ҳазми оғир бошқа қўшимчалар бўладики, аксариятини саломатлик учун безарар деб бўлмайди. Демак, харид қилаётган маҳсулотларимиз, хусусан гўштнинг ҳалол-покиза инсонлар етиштиргани, рўзадорнинг танасига соф қувват беришига алоҳида аҳамият бермоқ лозим.

Ниҳоят, энг асосий жиҳатлар: биринчидан, кун давомида оч юриб, ифторда бирданига кўп овқат ейиш рўзанинг ҳикматига зид, қолаверса, ошқозонга оғирлик қилиб, оқибатда инсон соғлигига салбий таъсир қилади; иккинчидан,саҳарлик қилиш рўзанинг мустаҳаб одобларидан ҳисобланади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳарлик қилишга буюриб, айтганлар: «Саҳарлик қилинглар, зеро саҳарликда барака бордир» (Муттафақун алайҳ).

Рўза вақтида сабр ва тиришқоқлик билан тўғри овқатланиш, табиий егуликлар истеъмол қилиш жисм саломатлиги, руҳиятнинг енгиллашиши, тиниқ фикрлаш, узоқ умрга сабаб бўлади, иншааллоҳ. 

Дилфуза РАҲИМЖОН қизи тайёрлади.

Рамазон – таровеҳ ойи. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мағфиратга ноил бўлиш, ажру савобларни кўпайтириб олиш учун бу ойда тунлари ибодатга қоим бўлишга тарғиб қилиб: “Ким Рамазон кечалари имон билан, савоб умидида қоим бўлса, ўтган гуноҳлари кечирилади”, деганлар (Имом Бухорий ва Муслим ривояти). Олимлар Рамазон кечалари қоим бўлишдан мурод таровеҳ намозини адо этишдир, деганлар. Таровеҳни масжидда жамоат бўлиб ўқиш Саодат асридан бошланган амал. Ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам таровеҳ намози банданинг гуноҳлари мағфират бўлишига сабаб эканини таъкидламоқдалар. Олимлар бу ерда гуноҳлар дейилганда кичик кичик гуноҳлар назарда тутилганини таъкидлашган.

Тунги намоз мўминлар шарафи, солиҳлар одати, обидлар яқинлигидир. У бандани Аллоҳ таолога яқинлаштирувчи энг афзал амалдир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Тунги намозни канда қилманг. У сизлардан олдин ўтган солиҳлар одати, Раббинггизга яқинлик, гуноҳларга каффорат, маъсиятлардан қайтарувчидир” (Имом Аҳмад ва Имом Термизий ривояти).

Рамазон кечаларида қоим бўлиш Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам суннат қилган улуғ ибодат. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам тунда масжидда намоз ўқидилар. У зотнинг бир қанча саҳобалари у зотга эргашиб уч кеча намоз ўқишди. Тўртинчи кеча масжидга одам сиғмай кетди. Ўша кеча Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидга чиқмадилар. Тонг отганда у зот: “Сизларнинг йиғилганларингизни кўрдим. Сизларнинг олдингизга чиқишдан мени тўсган нарса шуки, бу намоз сизларга фарз бўлиб қолишидан қўрққаним”, дедилар. Бу Рамазонда бўлган эди” (Имом Бухорий ривояти). Бу ҳадисдан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг умматларига шафқатлари ва саҳобаларнинг суннатга, Рамазон кечаларини ибодат билан ўтказишга қанчалик эътиборли бўлганларини кўриш мумкин.

Абу Зарр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Ким имом кетгунича у билан бирга намоз ўқиса, унга кечани ибодат билан ўтказганлик савоби ёзилади” (Имом Абу Довуд ва Имом Термизий ривояти). Яъни ким хуфтон, таровеҳ ва витр намозларини имом билан бирга ўқиса, ўша кечани ибодатда ўтказганлик савобига эга бўлар экан. Шундай экан, бу ибодатга эътиборли бўлиш, унда давомли бўлиш кўп ажру савоб келтиради.

Рамазоннинг ҳар они муборак, шарафлидир. Шундай экан, мусулмон киши бу ойни ғанимат билиб  рўза, тиловат, таровеҳ, дуолар билан ўтказиши матлубдир.

Жамшид ШОДИЕВ тайёрлади.

Исамат ота кейинги вақтларда оиласига тўя олмай қолди. Бир сабаб топади-ю, уйларини алоҳида қилиб чиқариб юборган фарзандларини уйига чақиради. Ош устида болалари билан гаплашиб ўтиришни, кейин аччиқ-аччиқ чойни ҳўплаганича чуғурлашиб ҳовлини бошига кўтараётган набираларини кузатишни яхши кўради.

Бугун ҳам Рамазоннинг илк кунидаги ифторликни ана шундай файзли ўтказишни истади. Тонгда, ҳали қуёш нурлари атрофни қиздириб улгурмасидан бозорга йўл олди. Ифторлик учун энг сара меваларни, салқин ичимликларни харид қилди. Уйга келиб бозорликларни машинадан тушираётганида кампирига ва келинига  кечга тайёргарлик кўришларини, ҳамма ифторликка келишини айтди.

 Ота аср намозини адо этиб масжиддан қайтганида аллақачон келинлари, набиралари келиб бўлган, ҳовли ғала-ғовур эди. Келинлар эса енг шимариб ишга киришиб кетганди. Ифтор вақти яқинлашгани сайин ҳамманинг ҳам интиқлиги, ҳам ҳаяжони ошди. Дастурхон ёзилиб, нозу неъматлар тортила бошланди. Ота жимгина дуо қилиб ўтираркан, тез-тез соатга қараб қўяётган набираси Азизбекнинг қорни очганини сезиб келинларини тезлатди:

– Ҳамма биргаликда овқатланганга нима етсин! Оилада қут-барака, бирдамлик бўлади. Аммо болаларни бир оз эртароқ овқатлантиринглар. Рўзадорларга қўшилиб оч қолмасин!

– Йўқ. – шошганидан бақириб юборди, Азизбек. Кейин эса ўз овозидан чўчиб, паст овозда қўшиб қўйди: – Мен ҳам сизлар билан...

Отанинг набирасидаги бу саросимадан ҳайрон қолганини кўриб, келини изоҳ берди:

– Бобожониси, бугун Азизбегингиз ҳам биринчи марта рўза тутди. Ахир 12 га тўлди-ку!  Отанинг кўзларидан ёш оқиб кетди. Кўзларидаги ёшни қадоқ қўллари билан артганча олис ўтмишга хаёли кетди.

...Ўшанда еттинчи синфда ўқирди. Рамазоннинг илк куни у ҳам катталар билан туриб саҳарлик қилди. Бу жуда ажойиб туйғу экан. Кўнгли хотиржам, руҳи тетик. Бунинг устида савоб ва раҳматдан умидворлик унинг оёқларини ердан кўтариб юборгандек эди. Фақат бу фараҳбахш онлар узоққа чўзилмади. Учинчи соат тугаши билан кириб келган синф раҳбари ҳаммаларининг оғзига мажбурлаб нон солди. Кейин эса ўзига ғазаб билан қараб ўтирган ўқувчиларига ўсаётган организмнинг овқатсиз юриши яхши эмаслиги, бу дарсларни ўзлаштиришга халал бериши ҳақида ваъз ўқиди.

Уйга елкаси ерга тушиб кириб келган ўғлини кўриб ҳол сўраган онаизор кап-катта боланинг пиқиллаб йиғлаётганидан қўрқиб кетди. Юзларидаги ёшларни артиб, бағрига босганча тинчлантирди. Бир оз ўзига келган Исамат:

– Мен рўзамни қасддан очиб юбордим. Ўқитувчим мажбурлаб нон едирди...

Ўшанда онаси уни аранг тинчлантирган, бунинг учун у гуноҳкор бўлмаслигини тушунтирган эди.

Отанинг узоқ вақт жим қолгани оила аъзоларини ташвишга солди. Исамат ота уларнинг хавотирга тушганини сезиб тинчлантирди:

– Мен яхшиман. Шундай кунда яхши бўлмай бўладими? Ахир бугун Азизбек биринчи марта рўза тутибди. Кейин туриб китоб жавонидан яқинларига совға қилиш учун олиб қўйган Қуръони каримлардан бирини олиб набирасига берди:

– Доим ҳамроҳинг бўлсин, болам. Ҳаётингни шу китобга кўра кечир, кам бўлмайсан!

Олисдан элас-элас азон эшитилди. Барча шошганича дастурхон атрофига ўтирди. Ота кўзларида ёш билан дуо қилди. Фарзандалари билан бирга ифторлик қиларкан, кўнглида фақат шукроналик, истиғфор янграрди. Шу орада отанинг қулоғига рамазон айтиб келган болаларнинг беғубор овози эштилди. Дарвоза томон шошилаётган кенжа келинини Исамат ота тўхтатди, бир дунё ширинлик, кўтарганича ўзи болаларнинг олдига чиқди. Рўмолнинг тўрт бурчагидан тутганча турган болалардан рамазон айтишларини сўради.

Ортиқча илтифотни кутмай улар ҳам куйлаб юборишди:

– Рамазон айтиб келдик, эшигингизга,

Худойим ўғил берсин, бешигингизга...

 Ота кўзларини юмганича уларни узоқ тинглади. Болалигида айтиб, эшикма-эшик юришни хоҳлаганди. Онаси рухсат бермади, ўқитувчинг билиб қолса, бошимиз балога қолади, парткомга айтиб беради, деди.

Чиройли қўшиқни мароқ билан тинглаган кишидек Исамат отанинг руҳи енгил тортди. Болаларга ширинлик ва совға саломлар улашгач, уларни ортидан ҳавас билан кузатиб турди:

– Аллоҳим, ўзингга беадад шукр. Шу кунларни етказганингга минг қатла шукр!

Нигора МИРЗАЕВА

Раҳматуллоҳ Файзуллаев: Марғилон шаҳар “Робия ҳожи она” жоме масжиди имом-хатиби

Куни кеча Рамазон ойида таровеҳ намозларини ўқиб бериш учун Россияга жўнаб кетган қориларимиз Москва шаҳрига етиб бордилар. Москва шаҳрида уларни Россия мусулмонлари диний жамияти раиси А.Крганов кутиб олди. Учрашув аввалида А.Крганов ўзбекистонлик қориларни сафарбар этгани учун Ўзбекистон мусулмонлари идорасига миннатдорчилик изҳор қилди. Ушбу ташриф икки диний идора ўртасидаги алоқаларни янада мустаҳкамлашини алоҳида таъкидлаб ўтди. Шу куннинг ўзида қориларимиз Россиянинг Москва, Сургут (Сибир),  Омск, ва Чувашия Республикаси шаҳарларига бориб, хатми Қуръонларни бошлаб юбордилар. Қориларимиз таровеҳ намозларини ўқиб беришдан ташқари, у ерда вақтинча яшаб, ишлаб келаётган юртдошларимиз билан турли бузғунчи гуруҳларга қўшилиб кетишларини олдини олиш мақсадида диний-маърифий суҳбатлар ўтказиш режалаштирилган.

Шунингдек, 26 май куни Россиянинг Саратов мусулмонлари идораси илтимосига кўра, Рамазон ойида таровеҳ намозларини адо этиш учун Учтепа тумани, “Абу Ҳурайра” масжиди ноиб-имоми Саидов Ҳудойқул Саратов шаҳрига юборилди.

Қориларимиз юқорида номлари зикр этилган шаҳарларда таровеҳ намозларида хатми Қуръоннларни “Қадр кечаси”гача тугатиб, Тошкентга қайтишлари режалаштирилган. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Халқаро алоқалар бўлими