Ўзбекистон адлия вазири Русланбек Давлетов ва ташқи ишлар вазири ўринбосари Фурқат Сидиқов бошчилигидаги делегация Вашингтонда АҚШнинг халқаро диний эркинлик бўйича махсус топшириқлар бўйича элчиси, халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилотлари вакиллари, жумладан, Халқаро диний эркинлик бўйича комиссия (USCIRF) раҳбарияти, шунингдек, Глобал жалб қилиш институти (IGE) ва Хельсинки комиссияси экспертлари билан музокаралар ўтказди, деб хабар бермоқда “Дунё” АА мухбири.
Ташриф доирасида диний эркинликни таъминлаш соҳасида мулоқотни кучайтириш мақсадида АҚШнинг халқаро диний эркинлик бўйича махсус топшириқлар бўйича элчиси Рашад Ҳусайн билан учрашув бўлиб ўтди.
Рашад Ҳусайн Америка Қўшма Штатлари Ўзбекистоннинг диний эркинлик соҳасидаги сезиларли ютуқларини олқишлашини таъкидлади. Хорижий давлатлар ва халқаро институтлар билан ўрнатилган очиқ мулоқот ва ҳамкорлик даражаси Ўзбекистон раҳбариятининг диний эътиқод эркинлигини таъминлаш борасидаги қатъийлигидан далолат беришини қайд этди. Шунингдек, у АҚШ диний эркинлик соҳасидаги қонунчиликни янада такомиллаштиришда Ўзбекистонни қўллаб-қувватлашини урғулади.
АҚШ халқаро диний эркинлик бўйича комиссиясининг доимий аъзолари Эрик Уланд, Стивен Шнэк ва Френк Вольф, USCIRFнинг бошқа вакиллари билан бўлиб ўтган учрашувда Ўзбекистонда диний эркинликни таъминлаш соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар муҳокама қилинди.
Хусусан, диний эркинликни таъминлаш соҳасидаги ислоҳотлар ва диний ташкилотларга оид қонунчиликни либераллаштириш масаласига алоҳида эътибор қаратилди. Ўзбекистонда диний эътиқод эркинлигини таъминлаш соҳасида ҳуқуқни қўллаш амалиётини такомиллаштириш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар натижалари алоҳида таъкидланди.
Комиссия аъзолари Ўзбекистонда диний эркинликларни таъминлаш соҳасидаги вазиятни яхшилаш бўйича салмоқли ишлар амалга оширилганини эътироф этди. Улар бу борадаги ислоҳотларни давом эттириш, қонунчиликни халқаро стандартларга мослаштириш борасидаги саъй-ҳаракатларга ишонч билдирди.
Учрашув якунлари бўйича томонлар диний эркинликларни ҳимоя қилиш соҳасида ҳамкорликни мустаҳкамлаш учун мунтазам амалий мулоқотни давом эттиришга келишиб олди.
Шунингдек, Ўзбекистон делегациясининг АҚШнинг Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик бўйича комиссияси (Хельсинки комиссияси) вакиллари билан бўлиб ўтган учрашувида инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасидаги шерикликни янада чуқурлаштириш истиқболлари муҳокама қилинди.
Учрашувда Хельсинки комиссиясининг етакчи мутахассиси Уильям Коннор, сиёсат масалалари бўйича маслаҳатчи Жордан Уорлик, АҚШнинг ЕХҲТдаги миссиясидаги комиссия вакили Шеннон Симрел, шунингдек, сиёсий масалалар бўйича катта маслаҳатчи Бахтиёр Нишонов иштирок этди.
Америка вакиллари Ўзбекистон томонидан сўнгги йилларда инсон ҳуқуқлари ва демократияни илгари суриш соҳасида Хельсинки келишувлари амалга оширилишини таъминлашда эришилган салмоқли ютуқлар ва ижобий натижаларни алоҳида таъкидлади. ЕХҲТ масъулияти доирасидаги минтақавий хавфсизлик мавзусига тўхталар экан, экспертлар Ўзбекистоннинг Афғонистондаги вазиятни тартибга солишдаги ролини юқори баҳолади.
Эслатиб ўтамиз, ЕХҲТ Парламент Ассамблеясининг навбатдаги кузги йиғилиши 2023 йилда Ўзбекистонда бўлиб ўтади.
Фахрий президент Крис Сайпл ва Глобал жалб қилиш институти вице-президенти Жеймс Чен билан учрашувда диний плюрализм ва конфессиялараро тотувликни ривожлантириш соҳасидаги ҳамкорлик масалалари муҳокама қилинди.
Суҳбат чоғида IGE вакиллари Ўзбекистонда амалга оширилаётган ислоҳотлар, жумладан, диний эркинликларни ҳимоя қилиш ва илгари суриш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар тўғрисида маълумот олиш мақсадида мамлакатимиз делегациясининг АҚШга ташрифини ташкил этиш ташаббусини юқори баҳолади.

Мамлакатимизнинг АҚШдаги элчихонаси маълумотига кўра, IGE фахрий президенти Ўзбекистон билан ҳамкорликни янада ривожлантиришдан манфаатдор эканини маълум қилган. У диний эркинлик, диний таълим, радикализмга қарши курашиш, шунингдек, адлия тизимини мустаҳкамлаш бўйича ҳамкорликда тадбир ва лойиҳалар ўтказишга тайёрлигини билдирди.
Бундан ташқари, Крис Сайпл икки давлат ўртасида динлараро мулоқотни йўлга қўйиш учун Ўзбекистондан пастор ва имомларнинг ташрифларини ташкил этишни таклиф қилди.
Ўзбекистон делегациясининг АҚШга ташрифи давом этмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Мазҳабларда ўзига хослик ва фиқҳий қарашларни турли бўлиши  Қурони карим оятлари ва Ҳадиси шарифдаги сўзларни турли маноларга далолат қилишидир.

Масалан:
Талоқ қилинган аёл идда ўтириши лозимлигини ҳамма билади. Аммо идданинг муддати ҳақида бир мазҳаб уламоларидан сўрасангиз, уч марта ҳайз кўргунча деса, иккинчи мазҳаб уламолари, уч марта ҳайздан поклик муддати ўтиши керак, дейишади. Масала битта бўлса, нима учун жавоб ҳар хил? Ёки далиллар ҳар хилми? Далилга келсак, икки томон учун ҳам Аллоҳнинг: «Вал муталлақоту ятараббасна би анфусиҳунна саласата қуруъ» - «Талоқ қилинган аёллар ўзларига уч қуруъ кутадилар», деган ояти каримасидир. Жавобнинг турлича бўлиши «қуруъ» сўзидан келиб чиққан. Бу сўз араб тилида икки маънони, ҳам ҳайз ва ҳам ҳайздан поклик маъноларини англатади. Демак, имомларнинг айримлари ўша сўздан бир ҳайз маъносини олиб, идданинг муддати талоқдан сўнг уч ҳайз кўргунча кутиш деса, бошқалари поклик маъносини олиб, идданинг муддати уч марта ҳайздан поклик муддатининг ўтиши деганлар. Албатта, уламолар бу маъноларни ўзларича ёки гапим бошқаникига ўхшаб қолмасин, деб эмас, балки қўшимча кучлантирувчи далиллар асосида олганлар.

Демак, шу ва шунга ўхшаш сабаблар туфайли фиқҳ уламоларимиз мазҳабларида ўзига хослик ва турли-туманликлар келиб чиққан. Илм ва уфқ доираси етарли кишилар буни оддий бир ҳолат, турли-туман инсонлар яшайдиган жамиятда бўлиши табиий ва қолаверса,  мусулмон уммати учун раҳмат деб тушунилган. Чунки, оғир аҳволга тушиб қолганда бир мужтаҳиднинг фатвосида жавоб топилмаса, иккинчисиникидан топилади ва ҳакозо.

Лекин, минг афсуслар бўлсинки, баъзи уфқ доираси тор, мутаассиблар бу ҳолатдан жанжал ва келишмовчиликлар чиқаришган ва мусулмонларга катта зарар етказишган.

Абдураҳмонов Муҳаммаджон

 "Ҳидоя" ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармони билан Туркия Республикаси Президенти Режеп Таййип Эрдоған «Олий даражали Имом Бухорий» ордени билан мукофотланди.

Туркий давлатларнинг Самарқанд саммити доирасида мазкур мукофотни топшириш маросими бўлди.

Аввало, шуни айтиш жоизки, икки раҳбарнинг ҳам Имом Бухорий ҳазратларига ҳурмати жуда юқори. Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан аллома мақбараси ёнида Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази ва Ҳадис мактаби ташкил этилган. Давлатимиз раҳбари бу ҳақда 2017 йили Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеяси сессиясида айтганида, Туркия Президенти «бу юксак минбардан Имом Бухорий ҳазратларининг мўътабар номи биринчи марта янгради» дея мамнун бўлган эди.

Бу йил Президентимиз таклифига кўра, Ўзбекистоннинг «Олий даражали Имом Бухорий» ордени таъсис этилди. Бу мукофот билан илм-маърифатни ривожлантириш, ислом олами мутафаккирлари меросини ўрганиш ва кенг тарғиб қилишдаги алоҳида хизматлари учун олимлар, тадқиқотчилар, адиблар, шунингдек, хорижий давлатлар ва ҳукуматлар раҳбарлари тақдирланади.

– Ушбу олий орден Сизнинг ислом маърифатини кенг ёйиш, дунë миқёсида мусулмонларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш, умматимизнинг бирдамлиги ва фаровонлигини таъминлаш, диний бағрикенгликни қарор топтириш, ёшларни эзгулик руҳида тарбиялаш йўлидаги улкан ишларингизнинг муносиб эътирофидир, – деди Шавкат Мирзиёев маросимда.

Режеп Таййип Эрдоғанга мукофотни давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёев топширди.

Туркия Президенти буюк муҳаддис номидаги орденни олишдан бениҳоят мамнун эканини таъкидлади.

– Ҳадис ва фиқҳ илмининг чўққиси бўлган Имом Бухорий номидаги бу қимматли мукофотни олишдан улкан шараф ва ғурур туяман. Шавкат Мирзиёевни илк таниган пайтларимдан буён Имом Бухорий меросидан намуналар келтириб сўзлагани учун менда қардошимга фарқли бир ҳурмат-муҳаббат пайдо бўлган. Унинг саъй-ҳаракатлари билан Самарқандда илм даргоҳлари қурилди, Туркия ва Ўзбекистон олимлари яқиндан ҳамкорлик қилмоқда. Бу орденни халқларимиз ўртасидаги азалий ва абадий қардошликнинг, ҳамма соҳада ривожланиб бораётган муносабатларимизнинг кучли рамзи сифатида қабул қиламан. Ўз номимдан ва миллатим номидан бу юксак эътибор Ўзбекистон Президенти ва халқига чин қалбимдан миннатдорлик билдираман, – деди Режеп Таййип Эрдоған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жамшид НОРҚОБИЛОВ, Сирож АСЛОНОВ (сурат), ЎзА.

Маьлумки, "Аҳли Сунна вал-Жамоа "эьтиқодига кўра, арконлари бешта :Имон, Номоз, Рўза, Закот, Хаж. Сохта салафийлик эса, "Жиҳод-олтинчи аркон ва жиҳод қилиш ҳар бир мусулмон учун фарз айндир", деган ғояни илгари суради. Жиҳоднинг аввало ва асосан қуролли кураш сифатида талқин қилиниши экстремизм ва терроризмнинг янгича шакл ва мазмун касб этишга олиб келди.

Бу ўз навбатида" ал-Иҳвон ал-муслимун "," ал-Жиҳад ал-Исламий ", Шабаб Муҳаммад", ат-Такфир вал-хижра", каби ўта радикал экстремистик диний - сиёсий ташкилот ва оқимларнинг вужудга келишига йул очиб берди. Замонавий воқийлик терор ёки давлат тунтариши йули билан хокимиятни қўлга олиш сохта салафийлар тамонидан асосий йўл сифатида танланганини кўрсатади. 1979 йилининг ноябрида Арабистон ярим-оролида Жухайман Утайбий ва унинг тарофдорлари Маккадаги "Масжид ал - Харом" га ҳужум уюштирди. Улар тамонидан масжидни эгаллаш, умум халқ қўзғолонини кўтариш ҳамда дастлаб Арабистон ярим-оролида, сўнг бошқа минтақаларда "Ислом давлатини қуриш" режалаштирилган эди. Ушбу воқеалардан сўнг сохта салафийлик ғоялари ва унга асосланган харакатлар мазкур худудда тазийқ остига олинди ва ўз навбатида, араб дунёси чегарасидан чиқиб, бошқа минтақаларга тарқалди. Жумладан, ўтган асирнинг 70 йиллари охирида бошланган афғон мажорасида диний омилдан фойдаланилиши натижасида ушбу ғоялар айрим экстремистик оқимлар тамонидан "Жиҳод" ғоясининг ўта радикал мазмунда талқин этилишига олиб келди. Бу эса, ўз навбатида Афғгонистонда сохта салафийликда жиҳодчилик карашларнинг кучайишига асосий замин яратди. Улар ҳар қандай янгиликнинг "бидьат" хисобланмишида, аньанавий мазҳабларнинг инкор килинишида, тасаввуфнинг умуман тан олмаслигида ҳамда қабиристонларни зиёрат килиш мумкин эмас, деб эьтироф этилишида қам сохта салафийликнинг бузғунчи табиати ёркин намоён булади.

Бу каби сохта даволар инсоният тараққиёти, мусулмон цивилизацияси эришган ютуқларни инкор этиш билан баробар, мазхабсизлик деганда динсизликка олиб борувчи йўл тушунилади. Мазхаббошиларимиз хаётдаги барча муаммоларни Қуръони карим, ҳадис, ижмога таяниб йўл тутишган ва бирор бир масалада савол қолдирмаганлар. Зеро салафийликни даъво қилаётган мутаассиблар Қуръони карим илоҳий мўжиза бўлиб унинг ҳукми фақат бир замон эмас, балки ҳамма замон учун ҳам Ҳақ китоб эканлигини унутмасинлар.

Самарқанд вилояти вакиллиги

Аброров Жаҳонгирхон манбалар асосида