Муқаддас динимиз таълимотига кўра илмларига амал қилувчи уламолар Аллоҳ таоло ҳузурида энг шаънлари улуғ, қадрлари юксак зотлар ҳисобланади. Кўплаб ҳадис ва асарларда уларнинг қадамлари остига фаришталар қанот ёзишлари, еру осмондаги барча мавжудотлар ҳатто сув остидаги балиқлар ҳам истиғфор айтишлари айтиб ўтилган.

Шундай экан уламоларни қадрлаш ва эҳтиром қилиш шаръан вожиб амаллардандир. Зеро уламолар анбиёларнинг меросхўрларидир. анбиёлар молу дунёни эмас, балки илмни мерос қолдиргандирлар. Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг“Мужодала” сурасида марҳамат қилиб “Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур”деган бўлса, “Зумар” сурасида: “Айтинг: «Биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлурми?!” деган (9 оят). Яъни олимлар билан жоҳил-илмсизлар Аллоҳнинг ҳузурида ҳам, жазо ва мукофотда ҳам тенг бўлмайдилар. Шундай экан илм аҳлларига нисбатан одобсизлик қилмаслик, уларга азият бермаслик лозим.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам “Аллоҳ таоло “Ким менга яқин бўлган бир бандамга нисбатан душманлик қилса унга қарши уруш эълон қилурман” деди” деганлар (Имом Бухорий ривояти). Ушбу ҳадисни изоҳлаб имом Абу Ҳанифа ва имом Шофеъий (р.а.) “агар уламолар Аллоҳга яқин бўлишмаса ким ҳам у зотга яқин бўларди?!” дейишган.

Аллоҳ таоло “Ҳужурот” сурасида шундай марҳамат қилган: “Эй, мўминлар! Кўпгумон(лар)дан четланингиз! Чунки баъзи гумон(лар) гуноҳдир. (Ўзгалар айбини қидириб) жосуслик қилмангиз ва бирингиз бирингизни ғийбат қилмасин! Сизлардан бирор киши ўлган биродарининг гўштини ейишни хоҳлайдими?! Уни ёмон кўрасиз-ку, ахир! Аллоҳдан қўрқингиз...!”

ушбу ояти каримага яхшироқ эътибор қилсак, Аллоҳ таоло бизларни турли асоссиз гумонлардан, инсонларни айбларини қидириб юришдан ва шу билан бир қаторда одамларни ортларидан ғийбат қилишдан қайтармоқда. Оятда ғийбат қилган кишини ўз биродарини ўлганидан кейин гўштини ейиш билан баробар манфур амал экани таъкидланмоқда. Бир мусулмон киши бошқа бир мусулмонни ортидан ғийбат қилиши шу даражада разил бўлса олимларни ғийбат қилишни қандай баҳолаш мумкин?!

Машҳур муҳаддис олим Абул Қосим ибн Асокир илм аҳлларига одобсизлик қилган кишига насиҳат қилиб, шундай деган “билгинки, уламоларнинг гўштлари заҳарлидир. Ким бирор олимни ҳақорат қилса Аллоҳ таоло унинг ўлимидан аввал қалбини ўлими билан балога гирифтор қилади”.

Яъни илм аҳлларига нисбатан одобсизлик қилиб, улар йўқликларида ортиларидан гапирган киши гўё заҳарли гўшт егандек бўлади. Унинг бу қилган иши сабабли Аллоҳ таоло унинг ўзидан аввал қалб кўр қилиб қўяди.

Аллома ибн Нажжорнинг “тарих”ида Қози имом Абу Тоййибдан қилинган саҳиҳ ривоятда шундай воқеъни келтирилади “Биз Бағдоддаги жомеъ масжидда ўтирган эдик. Бир хуросонлик ёш йигит келиб, олимлардан бир масала ҳақида сўраб далилини талаб қилди. Шунда унга сўраган масаласини жавобини айтиб Абу Ҳурайа разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадис ушбу масаланинг далили эканини айтилди. Йигит: “Абу Ҳурайра ҳадиси ҳужжат бўладиган одам эмас” деди. У гапини тугатиб бўлмасдан “жомеъ” шифтидан катта бир қора илон тушди. Бу ҳолатни кўрган одамлар қўрқиб кетиб, ҳар томонга қоча бошлашди. Илон айни ўша йигитни таъқиб қиларди. Шунда йигитга қарата “ҳозир айтган гапингдан тавба қил” дейилди. У шошганича “тавба қилдим” деган эди илон ҳеч қандай из қолдирмай ортига қайтиб кетди”. Ушбу ҳикояни келтирган машҳур муҳаддис олим ибн Салоҳ “ушбу ривоят ишончли санад билан собит бўлган бўлиб, ривоят қилганларни барчаси ишончли кишилардир” деган.

Юқоридаги келтирилган ва ундан бошқа кўплаб шаръий далиллардан хулоса қиладиган бўлсак инсонларни, айниқса, илм аҳлларини ҳақорат қилиш, ортларидан ғийбат қилиш, одамлар ўртасида обрўсизлантиришга уруниш шаръан ҳаром амалдир. Аксинча уларни қадрлаш, ҳурмат қилиш, насихатларига қулоқ тутиш эса марғуб ва матлубдир. Ҳар бир инсон қўлидан келганича уларга нисбатан самимий бўлишга, ўзаро меҳр-муҳаббат асосида муомалада бўлишга ҳаракт қилиши лозим. Зеро хазрати Али разияллоҳу анҳу айтганларидек “Уламоларни яхши кўриш ҳам диёнатдандир”.

Имом Бухорий номидаги

Тошкент ислом институти ўқитувчиси

Турсунов Абдулатиф

Қозоғистоннинг Жанубий Қозоғистон вилояти ўрнига Туркистон вилояти ташкил этилди. Янги вилоятнинг маъмурий маркази этиб Туркистон шаҳри белгиланди. Чимкент эса республика миқёсидаги шаҳар мақомини олди. Бу ҳақдаги фармонни Қозоғистон президенти Нурсултон Назарбоев имзолади.

Назарбоев фармонни имзолаш маросимидаги нутқида Чимкент Остона ва Олмаота билан бир қаторда аҳолиси бир миллиондан кўпроқ бўлган шаҳарлар қаторига кирганини таъкидлаб ўтган.

Қозоғистон президенти янги ташкил этилган вилоят янги маъмурий вазифаларни сифатли амалга ошириш учун барча имкониятларга эгалигини айтган ва қабул қилинаётган қарор муҳим тарихий аҳамиятга эгалигини таъкидлаб ўтган.

“Чимкент нафақат бизнинг мамлакат, балки бутун Марказий Осиё минтақасининг инвестициялар, технологиялар ва интеллектуал заҳираларни жалб қилиш марказига айланади. Бунинг учун барча шароитлар ва зарур салоҳият мавжуд”, деб айтган Назарбоев.

Бундан ташқари, Туркистон шаҳрини Марказий Осиёнинг гавҳарлари бўлган Самарқанд, Хива, Бухоро даражасига чиқариш имконияти мавжудлиги ҳам ҳисобга олинган.

ЎМИ Матбуот хизмати

Жорий йилнинг 20 июнь куни “Кўкалдош” номли ўрта махсус ислом билим юртида 2017-2018 ўқув йили битирувчи талабаларининг “ХАТМОНА – 2018” байрам тадбири бўлиб ўтди. Байрамона тадбирга Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосарлари Абдулазиз Мансуров, Иброҳим домла Иномов, Ўзбекистон мусулмонлари идораси таълим ва кадрлар тайёрлаш бўлими мудири Жалолиддин Нуриддинов, Вазирлар маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита таълим бўлими бошлиғи Бобомурод Рустамов ва Тошкент ислом институти ректори Уйғун Ғофуров, фахрий устозлардан Муродилло домла Ходжаев, Абдусалом домла Восиев, Абдулло домла Исмоилов ва талабаларнинг ота-оналари ташриф буюрдилар. Тадбирни кириш сўзи билан билим юрти мудири З.Мирсодиков очиб бериб, барчани ўтган Рамазон ҳайити билан қутладилар, тадбир ҳақида ўзларининг фикр-мулоҳазаларини билдирди ва юртимизда диний таълимга бўлган эътибор, билим юртининг эришган ютуқлари ҳақида гапириб тадбирни очиб берди.

Сўнг Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Абдулазиз Мансуров сўзга чиқиб, битирувчи талабаларга ва тадбир қатнашчиларига самимий табрикларини изҳор этиш билан бирга ўзларининг панд-насиҳатларини билдириб ўтдилар.

Вазирлар маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита таълим бўлими бошлиғи Бобомурод Рустамовлар талабаларга ўзларининг ҳаёт тажрибаларидан мисоллар келтириб битирувчи талабаларга келгуси ҳаёт йўлларида муваффақиятлар тилаб, келажакда ўқишларини давом эттириш учун омадлар тиладилар.

Тадбирга ташриф буюрган меҳмонларнинг табрик сўзларидан сўнг билим юрти мударрис ва талабаларини тақдирлаш қисми бўлиб ўтди. Унда билим юртида фидокорона хизмат қилаётган устозлар ва намунали хулқи ва аъло баҳолари билан фаол иштирок этаётган талабалар билим юртининг фахрий ёрлиғи ва эсдалик совғалари билан тақдирландилар.

Шунингдек, ушбу байрамона тадбирга ташриф буюрган муҳтарам ота-оналар ҳам иштирок этиб, ўзларининг дил изҳорларини айтиб, айниқса, устозларга ташаккурлар билдиришди.
Тадбирнинг бадиий қисмида битирувчи талабалар ўзлари тайёрлаган шеър, манолог ва дил изҳорларини намойиш этдилар.
Тадбир сўнгида билим юрти талабалари томонидан ўқилган хатми Қуръон тиловат қилиниб ўтганлар руҳларига бағишланди. Барча тадбир қатнашчилари байрам дастурхонига таклиф қилинди.

“Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти мудир муовини А.Ғаниев

Аввалроқ, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари Қозоғистоннинг Чимкент шаҳрида “Қозоғистон – Ўзбекистон: диний алоқаларининг янги босқичи” мавзусидаги халқаро форумда ўз маърузаси билан иштирок этганлари ҳақида хабар берган эдик.

Бугун, 20 июнь куни Муфтий ҳазратнинг Қозоғистон Республикасига ташрифи дастуридан турли учрашув ва тадбирлар ўрин олган. Шундай учрашувлардан бири Туркистон вилояти ҳокими билан ўтказилди.

Туркистон ҳокими Тажибек Мусаев Муфтий ҳазратларини юқори эҳтиром билан кутиб олиб, Туркистон шаҳрининг диққатга сазовор жойлари ва зиёратгоҳларини кўздан кечирдилар.

Муфтий ҳазрат Аҳмад Яссавий қадамжосини ҳам зиёрат қилдилар ва у кишининг руҳларига бағишлаб Қуръон тиловати қилинди.

Маълумотлар учун, Қозоғистон Президенти Чимкент шаҳрига республика аҳамиятига эга шаҳар мақомини беришни кўзда тутувчи фармонни имзолаган эди. Ушбу фармон билан ЖАнубий Қозоғистон вилояти номи Туркистон вилоятига ўзгартирилиб, Туркистон шаҳри унинг маъмурий марказига айлантирилди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади, бир киши Набий с.а.в.га деди: “Менга насиҳат қилинг”. У зот: “Ғазаб қилма”, дедилар. У (саволини) бир неча бор такрорлади. Пайғамбар с.а.в.: “Ғазаб қилма”, дедилар. (Имом Бухорий ривояти).

Имом Журдоний (роҳимаҳуллоҳ) айтади: “Дарҳақиқат, бу ҳадис Пайғамбар с.а.в.га ато этилган жавомиъ ул-калим (қисқа лафзлар орқали улкан маъноларни ифода этиш мўъжизаси)дан ҳисобланувчи буюк ҳадисдир. Чунки, у дунё ва охират яхшиликларини ўзида мужассам этгандир”.

Савол берувчи саҳобийнинг шахсига келсак, айрим уламолар
бу Абу Дардо (розияллоҳу анҳу) эканини таъкидлайдилар. Бунга Имом Табаронийнинг Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан қилган қуйидаги ривоятини далил қилиб келтирадилар: “Мен: “Эй Аллоҳнинг расули, мени жаннатга олиб кирадиган амалга йўлланг”, дедим. У зот с.а.в.: “Ғазаб қилма, жаннат сеники”, дедилар”. Айрим уламолар эса мазкур саҳобий Жория ибн Қудома (розияллоҳу анҳу) эканини айтадилар. Бунга Имом Аҳмаднинг Жория ибн Қудома (розияллоҳу анҳу)дан қилган қуйидаги ривоятни ҳужжат қиладилар: “Мен Пайғамбар с.а.в.га савол бериб бундай дедим: “Эй Аллоҳнинг расули, менга бир ўгит айтинг, уни англаб олишим учун уни менга оз қилинг”.
У зот с.а.в.: “Ғазаб қилма”, дедилар. Мен бир неча бор у зотга сўровимни такрорладим. Ҳар гал у зот: “Ғазаб қилма”, дедилар”.

Бундай воқеа бир неча маротаба юз берган бўлиши эҳтимолдан холи эмас. Шундай экан, сўровчи саҳобийларнинг ҳам бир нечта бўлишидан бирор моне йўқ.

Комил мусулмон гўзал хулқлар билан сифатланган инсон бўлиб, у мулойимлик ва ҳаё ила безанади, инсонларга нисбатан камтарлик ва дўстлик либосини кияди. Одамларга озор беришдан сақланиш, интиқом олишга қурби етсада, кечириб юбориш, қийинчиликларга бардошли бўлиш, ҳатто ўзига нисбатан адолатсизлик қилинганида ҳам ғазабни ютиш, ҳамма вақт очиқ юзли бўлиш унинг мардонавор хислатларидандир. Абадий саодат истаб насиҳат сўраган саҳобийга Расулуллоҳ с.а.в.нинг кўрсатмалари юқоридаги маъноларни ўз ичига олган ушбу мўъжазгина ўгит бўлди:
“Ғазаб қилма”.

Сўровчи саҳобий жаннатга киришдек олий мақсадига эришиши учун мазкур ўгитни оз ҳисоблаб, насиҳат қилиш ҳақидаги сўровини бир неча бор такрорлади. Мазмун-моҳиятини англаган ва тақозосига амал қилган киши учун етарли насиҳат эканлигини таъкидлаш учун Пайғамбар с.а.в. ҳар гал “Ғазаб қилма” деган жумлани қайтаравердилар.

Оқил саҳобий Расулуллоҳ с.а.в.нинг таъкидларини тушуниб етди
ва мақсадларини англади. Дарҳақиқат, Имом Аҳмаддан қилинган бир ривоятда насиҳат сўраган саҳобийдан қуйидаги хабар келтирилади: “Набий с.а.в. айтган ўгитларини айтганларида тафаккур қилдим, баногоҳ, ғазаб барча ёмонликларни келтириб чиқаришини тушундим”. Бунинг маъноси шуки, агар киши ғазаб қилмаса, барча ёмонликларни тарк этган бўлади. Кимки барча ёмонликларни тарк этса, барча яхшиликларни ҳосил қилган бўлади.

Дарғазаблик ва қизиққонлик заифлик аломатидир. Гарчи кишининг билаклари қувватга тўла, жисми соғлом бўлсада, ғазаб туфайли мағлубиятга юз тутади. Шунинг учун кучлиликка фақат жисмоний қувват билан эмас, балки, ўз ўрнида ғазабни енга олиш ва оқилона иш юритиш билан эришилади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ с.а.в. дедилар: “Ҳаммани йиқитадиган паҳлавон кучли эмас, балки, ғазаб келганда ўзини қўлга оладиган киши кучлидир”. (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).

Динимизда ғазабни муолажа қилиш чоралари ҳам кўрилган. Уламолар бу борада келган далилларни ўрганиб чиқиб, жумладан қуйидаги хулосаларни баён қилганлар:

1) киши ғазабланган вақтда ғазаб қилишнинг ёмон оқибатлари ҳақида ўйламоғи, ғазабини ютганлар учун ваъда қилинган мукофотлар тўғрисида фикр юритмоғи зарур. Аллоҳ таоло айтади: “Роббингиздан бўлган мағфиратга ва кенглиги осмонлару ерча бўлган, тақводорлар учун тайёрлаб қўйилган жаннатга шошилинг. Улар енгилликда ҳам, оғирликда ҳам
инфоқ-эҳсон қиладиганлар, ғазабини ютадиганлар ва одамларни авф қиладиганлардир. Аллоҳ яхшилик қилувчиларни ёқтиради”. (“Оли Имрон” сураси, 133-134-оятлар).

Набий с.а.в. дедилар: “Кимки ғазабини сочишга қодир бўла туриб уни ютса, Аллоҳ таоло қиёмат кунида уни халойиқ кўз ўнгида чақириб, унга ҳурлардан хоҳлаганини танлаш имконини беради”. (Имом Аҳмад,
Абу Довуд, Термизий, Ибн Можа ривояти).

“Бирор банда Аллоҳ учун ғазабни ютса, албатта, унинг ичи иймонга тўлади”. (Имом Аҳмад ривояти). Абу Довуднинг ривоятида: “..., Аллоҳ уни омонлик ва иймон билан тўлғизади”, дейилган; 

2) Аллоҳдан шайтоннинг ёмонлигидан паноҳ тилаши керак. Пайғамбар с.а.в.нинг ҳузурларида икки киши тортишиб қолди. Бири ғазабланиб,
юзи қизарган ҳолда шеригини сўка бошлади. Шунда Пайғамбар с.а.в. дедилар: “Албатта, мен бир калимани биламанки, агар у ана шу калимани айтганида, шубҳасиз, ундан ғазаб кетган бўлар эди. Агар у: “Аъузу биллаҳи минаш-шайтонир-рожийм (Қувилган шайтоннинг ёмонлигидан Аллоҳдан паноҳ тилайман)” деганида эди!” (Имом Бухорий ва Муслим ривояти);

3) ғзабланган пайтда ҳолатни ўзгартириш ҳам ғазабни бартараф этишнинг самарали услубларидандир. Набий с.а.в. дедилар: “Сизларнинг бирортангиз тик турган ҳолда ғазабланса, ўтириб олсин. Агар ундан ғазаб кетса, кетди. Бўлмаса, ёнбошлаб олсин”. (Имом Аҳмад ва Абу Довуд ривояти);

4) дарғазаб ҳолатда гапирмаслик керак. Чунки, у бу ҳолатда гапирса, ғазабини зиёда қиладиган сўз билан қарши олиниши ёки ғазаби сўнгандан кейин пушаймон бўлишига сабаб бўладиган гапни сўзлаб юбориши мумкин. Пайғамбар с.а.в.: “Қачонки бирортангиз ғазабланса, сукут қилсин”, дея
уч бора такрорладилар. (Имом Аҳмад, Термизий, Абу Довуд ривояти);

5) ғазаб жисмда ҳароратни кучайтиради. Натижада, қон қайнайди, инсонда тутақиш юз беради. Сув уни совутиб, асл ҳолатига қайтаради.
Шу боис, бундай пайтда янги таҳорат олиш ғазаб алангасини ўчиради. Пайғамбар с.а.в. марҳамат қиладилар: “Албатта, ғазаб шайтондандир. Шайтон эса оловдан яратилган. Бас, вақтики бирортангиз ғазабланса, таҳорат олсин”. (Имом Аҳмад ва Абу Довуд ривояти).

Аллоҳ таоло барчамизни ножўя ғазаб қилишдан сақланувчи суюкли бандаларидан бўлмоғимизни насиб этсин.

АСРОРХОН МАҲМУДОВ

Мир Араб олий мадрасаси ўқитувчиси