Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
10 Июл, 2025   |   15 Муҳаррам, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:17
Қуёш
04:59
Пешин
12:33
Аср
17:41
Шом
20:02
Хуфтон
21:36
Bismillah
10 Июл, 2025, 15 Муҳаррам, 1447

Жаннатга кирувчиларнинг икки ахлоқи

27.01.2021   1842   2 min.
Жаннатга кирувчиларнинг икки ахлоқи

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бир ҳадиси шарифларида марҳамат қилинадики:

اکثر ما يدخل الناس الجنة تقوی الله و حسن الخلق (راموز الاحاديث: 3/80)

Жаннатга дохил қилувчи сабабларнинг энг асосийси – Аллоҳдан қўрқишдир, тақводир, муттақий, хуш ахлоқли қул бўлмоқдир.

Инсон гўзал ахлоқли бўлса, ишлари юришади, инсонлар билан муомала, муносабатлари яхши йўлга қўйилади, бошқаларга ҳам фойдаси етади. Бошқаларнинг бахтли бўлишига сабабчи бўлади... Ёмон ахлоқли инсон эса, бошқаларнинг хафагарчиликларига, жамоат тартибининг бузилишига сабабчи бўлади. Бир қанча келишмовчиликлар, нотинчликларни юзага келтиради. Аллоҳ Таоло инсонни гўзал ахлоқи туфайли жаннатга киргизади.

Инсон бу гўзал ахлоқларни ўрганиши, билиши шарт. Гўзал ахлоқларнинг номини билиш яхши аммо бунинг ўзи кифоя қилмайди. Балки, уларни ўрганиши, касб этиши, амалда татбиқ этиши, ўзлаштириши лозим!..

Масалан, адолат–  одил бўлиш, золим бўлмаслик, ноҳақлик қилмаслик жуда аҳамиятли гўзал ахлоқ турларидан ҳисобланади. Инсон бунга ҳаётининг ҳар лаҳзасида, ҳар ерда амал қилиши лозим. Аёлига, фарзандига, қўшнисига, ўзига нисбатан, ишда ва бошқа ҳар қандай муносабатларда адолатли бўлиши керак. Аксинча, адолатсизлик энг ёмон хулқлардандир.

Сабр ва сабот ҳам яхши ахлоқ туридандир. Инсонга ғам-ташвиш келтирувчи, кайфиятини, кўнглини бузувчи нарсалар ҳам бор, албатта. Лекин гоҳида уларни ҳам қилишга мажбур бўлади. Мисол учун ўқувчи футбол ўйнаш билан дарс қилиш орасида тараддудланиб қолса, яъни дарс қилаётганда дўстларини кўриб қолса, сиқилади, улар билан ўйнагиси келади. Аммо дарс қилиш зарурроқ. Бунинг учун ўзини қўлга олиши, сабр қилиши керак бўлади. Дарс қилиш қийин, машаққатли лекин муваффақиятларни қўлга киритиш учун фазилатли, етук инсон бўлиш учун шартдир.

Жангда ҳам ғалаба қилиш учун сабр шарт. Қуръони Каримда зафар қозониш учун иккита шарт қўйилган:

  1. Тақво... Инсонни жаннатга элтувчи тақво, зафар қозонишнинг ҳам шартидир. Инсон Аллоҳдан қўрқувчи, эҳтиёткор, парҳезкор, ҳисоб-китобли, гуноҳ ва ҳаромдан сақлангувчи. қочувчи инсон бўлиши лозим.
  2. Сабр... Инсон сабрли бўлиши керак. Сабр қилдими, қасд қилинган нарсани қўлга киритади. Бир нарсага эришгунча қанча ғам-ташвишлар чекади аммо алалоқибат муваффақиятга эришади. Сабр – аччиқ, аммо таъми ширин, лаззатли. Аччиқ қалампир каби оғизни куйдирса ҳам, ёқимли таъми бор... Сабр инсонни оқибат ҳадду ҳисобсиз зафарларга, муваффақиятларга етиштиради.

 

"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди

Мақолалар
Бошқа мақолалар

Ўтган солиҳлар тафаккур қилганда

09.07.2025   2890   4 min.
Ўтган солиҳлар тафаккур қилганда

Бу мавзуда салафларимиздан келган бир қанча таъсирли ривоятлар бор. Қуйида уларнинг айримларини келтираман:

1. Шақиқ Балхий раҳимаҳуллоҳ айтади:
"Мен хушуъни Исроил ибн Юнусдан ўргандим. Биз унинг атрофида эдик, у ўнг томонида ким бор, чап томонида ким борлигини билмасди — охират ҳақида тафаккур қиларди".

2. Юсуф ибн Асбат раҳимаҳуллоҳ айтади:
"Суфён ибн Уяйна раҳимаҳуллоҳ менга хуфтон намозидан сўнг: "Таҳорат идишини (обдаста) бергин", деди. Унга бердим. У ўнг қўли билан олиб, чап қўлини ўнг қўлининг устига қўйди ва тафаккурга чўмди. Мен ухлаб қолдим, сўнг саҳарда турдим — қарасам, идиш ҳали ҳам қўлида. "Тонг отди", дедим. У эса бундай деди: "Сен идишни берган пайтингдан буён шу ҳолда охират ҳақида тафаккур қилдим".

3. Абдуллоҳ ибн Муборак раҳимаҳуллоҳдан ривоят:
У Суҳайл ибн Адийни сукунатда, тафаккурда кўриб:
"Қайси нуқтага етдинг?" деб сўради.
У: "Сирот кўпригидаман", деб жавоб берди.

4. Муҳаммад ибн Васеъ раҳимаҳуллоҳдан ривоят:
Басралик бир киши Абу Зарр вафотидан кейин унинг хотини Умму Заррга бориб, унинг ибодатини сўради. У бундай деди: "Абу Зарр кун бўйи уйнинг бир четида  тафаккур қилиб ўтирарди".

5. Умму Дардо (Абу Дардонинг хотини) айтади:
"Абу Дардо розияллоҳу анҳунинг энг афзал ибодати — тафаккур ва ибрат олиш эди".

6. Сиррий Сақатий раҳимаҳуллоҳ айтади:
"Ҳар куни бурнимга қарайман — юзим қорайганми, деб. Таниш жойда ўлишни ёқтирмайман — ер мени қабул қилмай қўйса, шарманда бўлишдан қўрқаман".

7. Абу Шурайҳ раҳимаҳуллоҳ ҳақида:
Бир куни у юриб кетаётган эди, тўхтаб, кўйлагини бошига ташлаб, йиғлашга тушди.
Уни кўриб: "Нима учун йиғлаяпсан?" деб сўрашди.
У бундай жавоб берди: "Ўтган умримни, кам амалимни, яқинлашган ажалимни тафаккур қилдим".

8. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу бир куни йиғлади. Сабабини сўрашди. У бундай деди: "Дунё ва унинг шаҳватлари ҳақида ўйладим. Улар тугамай туриб, аччиқ алам билан алмашади. Агар бунинг ўзида ибрат бўлмаса ҳам, ақлли киши учун унда панд насиҳат бор. Энди ўз ҳолингизга қаранг, аҳли оилангиз, яхши кўрган кишиларингиз билан бугун жам бўлиб турибсиз, эртагачи? Эртага эса, албатта улардан ажралиш бор".

9. Довуд Тоий раҳимаҳуллоҳнинг ҳолати:
У тўлин ой кечаси уйнинг томига чиқди. Осмонга қараб Осмон ва ернинг яратилиши ҳақида тафаккурга чўмди ва йиғлай бошлади. Шунчалик қаттиқ таъсирландики, томдан қўшнисининг ҳовлисига йиқилиб тушганини сезмай қолди. Қўшни уни ўғри деб ўйлаб, қиличига ёпишди. Аммо келиб қараса — Довуд экан. "Қандай қилиб томдан тушиб кетдинг?" - деб сўради. Довуд: "Қандай йиқилганимни сезганим йўқ", деб жавоб берди.

10. Суфён Саврий раҳимаҳуллоҳ ҳақида:
У дўстлари билан ўтирган эди, чироқ ўчиб қолди. Ҳамма ёқни зулмат қоплади. Кейин чироқни ёқишди. Қарасалар, Суфённинг кўзларидан оқаётган ёши юзи ювяпти. Ундан: "Сенга нима бўлди, нега йиғлаяпсан?" деб сўрашди.
У: "Шу онда қабр зулматини эсладим…", деб жавоб берди.

Хулоса:
Салафи солиҳлар ҳар бир ҳолатда тафаккур қилганлар — таом еганда, юрганда, ётганда, ҳатто сув идишини ушлаб турган пайтда ҳам охиратни эслаб йиғлардилар. Улар учун тафаккур — ибодатнинг қалби эди.


Ҳомиджон қори ИШМАТБЕКОВ