Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бир ҳадиси шарифларида марҳамат қилинадики:
اکثر ما يدخل الناس الجنة تقوی الله و حسن الخلق (راموز الاحاديث: 3/80)
Жаннатга дохил қилувчи сабабларнинг энг асосийси – Аллоҳдан қўрқишдир, тақводир, муттақий, хуш ахлоқли қул бўлмоқдир.
Инсон гўзал ахлоқли бўлса, ишлари юришади, инсонлар билан муомала, муносабатлари яхши йўлга қўйилади, бошқаларга ҳам фойдаси етади. Бошқаларнинг бахтли бўлишига сабабчи бўлади... Ёмон ахлоқли инсон эса, бошқаларнинг хафагарчиликларига, жамоат тартибининг бузилишига сабабчи бўлади. Бир қанча келишмовчиликлар, нотинчликларни юзага келтиради. Аллоҳ Таоло инсонни гўзал ахлоқи туфайли жаннатга киргизади.
Инсон бу гўзал ахлоқларни ўрганиши, билиши шарт. Гўзал ахлоқларнинг номини билиш яхши аммо бунинг ўзи кифоя қилмайди. Балки, уларни ўрганиши, касб этиши, амалда татбиқ этиши, ўзлаштириши лозим!..
Масалан, адолат– одил бўлиш, золим бўлмаслик, ноҳақлик қилмаслик жуда аҳамиятли гўзал ахлоқ турларидан ҳисобланади. Инсон бунга ҳаётининг ҳар лаҳзасида, ҳар ерда амал қилиши лозим. Аёлига, фарзандига, қўшнисига, ўзига нисбатан, ишда ва бошқа ҳар қандай муносабатларда адолатли бўлиши керак. Аксинча, адолатсизлик энг ёмон хулқлардандир.
Сабр ва сабот ҳам яхши ахлоқ туридандир. Инсонга ғам-ташвиш келтирувчи, кайфиятини, кўнглини бузувчи нарсалар ҳам бор, албатта. Лекин гоҳида уларни ҳам қилишга мажбур бўлади. Мисол учун ўқувчи футбол ўйнаш билан дарс қилиш орасида тараддудланиб қолса, яъни дарс қилаётганда дўстларини кўриб қолса, сиқилади, улар билан ўйнагиси келади. Аммо дарс қилиш зарурроқ. Бунинг учун ўзини қўлга олиши, сабр қилиши керак бўлади. Дарс қилиш қийин, машаққатли лекин муваффақиятларни қўлга киритиш учун фазилатли, етук инсон бўлиш учун шартдир.
Жангда ҳам ғалаба қилиш учун сабр шарт. Қуръони Каримда зафар қозониш учун иккита шарт қўйилган:
"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
У киши айтадилар: Бир кампир Набий сoллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келди. У зот менинг ҳузуримда эдилар.
Расулуллоҳ сoллаллоҳу алайҳи васаллам унга: — «Сиз кимсиз?» — дедилар. У: — «Мен Жусама ал-Музанийяман», — деди.
Расулуллоҳ сoллаллоҳу алайҳи васаллам: — «Йўқ, сиз — Ҳасона ал-Музанийясиз! Ўзингиз қандайсиз? Аҳволларингиз қандай? Биз кетгандан кейин қандай яшаяпсизлар?» — дедилар. У: — «Яхшимиз, отам ва онам сизга фидо бўлсин, эй Расулуллоҳ сoллаллоҳу алайҳи васаллам», — деди.
Кампир чиқиб кетгач, мен дедим: — «Ё Расулуллоҳ, шу кампирга бунчалик илиқ муносабат кўрсатмасангиз?» Шунда у зот: — «У Хадича замонида уйимизга келиб турар эди. Эски танишлар билан чиройли муомала қилиш иймондандир», дедилар.
Ҳомиджон қори ИШМАТБЕКОВ