Исроф – вақт, пул, мол ка­би Аллоҳ таоло бе­рган неъ­матларни ножўя сарфлаш­дир. Исроф қилувчилар “мус­риф” деб аталади. Аллоҳ мусриф­лар­ни ёқтирмайди. Ис­рофнинг зидди тежамкор­ликдир.

Исроф ҳам, бахиллик ҳам Ислом динида ҳаромдир. Чунки бу­лардан бири пул ва мол­ни со­чиш, кераксиз жой­ларга сарф­лаш бўлса, иккин­чиси, мол ва пулни тўплаб, қўлда ушлаш, ундан ўзини ҳам, бошқаларни ҳам фой­далантирмасликдир. 

Аллоҳ таоло бизга етказган ҳалол неъматлардан ўзимиз ис­таганча фойдаланишимиз мумкин. Аммо исроф қилиш ва манманликка берилишга йўл қўймаслигимиз лозим.

Абу Ҳомид Ғаззолий ай­тади: “Қалб сиҳҳатини тик­лаш дардга даво бўладиган сабабларга эътибор қара­тиш билан бошланади. Маса­лан, Аллоҳ таолодан узоқлаш­ти­рувчи, ҳалокатга олиб бо­рув­чи бахиллик дарди­нинг да­воси молни сарфу инфоқ қи­лишдир. Лекин баъзида бу сарф исроф даражасига ўтиб кетади. Натижада ба­хиллик­дан халос бўламан деб, исрофни орттиради.

Исроф ва бахиллик орасида мўътадилликни сақ­лаш ке­рак. Агар мўътадиллик не­лигини билмоқчи бўлсанг, сақланишинг лозим бўлган хулққа назар сол. Бу хулқ ўзи­нинг зидди бўлмиш бошқа бир хулқдан сенга ёқимли ва енгил бўлса, демак, сен сақла­нишинг лозим бўлган хулқ би­лан хулқлангансан. Масалан, мол-дунёни сарф­лашдан кўра, уларни тўп­лаш сенга лаззатли ва осон бўлса, демак, сенда бахил­лик кўпроқ. Бас, мол-дунёнг­ни сарфлашга тириш!

Агар мол-дунёни керагича сақ­лашдан кўра ноўрин сарф­лаш сенга лаззатли ва енгил бўлса, демак, сен исрофга мо­йилсан. Бас, молингни ушлаб туришни ўрган! Наф­сингни кузат. Қайси феъл­ларни қи­лишинг осону қай­си феълларни қилишинг қи­йин эканини аниқ билиб ол. Қалбингни мол-дунё­га боғ­ланиб қолиш­дан асра. Шун­да мол-дунёни ноўрин сарф­лашдан ҳам, бахиллик­дан ҳам омонда бўла­сан.

Мол-дунё сен учун бамисоли сув. Бирор ташнанинг чан­қоғи­ни қондириш учун сен уни ушлаб турасан. Бирор муҳ­тожнинг ҳожатини раво қилиш учун сен уни сарф­лайсан. Бераётганингда заррача қий­налмайсан, ак­синча, лаз­зат­­ланасан. Қайси қалб шу даражага етса, бил­гинки, Ал­лоҳ уни саломат қилибди”. .

Исроф ва бахиллик че­га­ра­си иқтисоддир. Ҳар бир ки­ши ўз ҳаётидаги молиявий жа­раёнларда иқтисодга таян­са, у бахилликдан ҳам, исрофгарчиликдан ҳам йи­роқ бўлади.

Бу борада маъ­рифатпарвар адиб Абдулла Авлоний таъкидлай­ди: “Иқ­тисод деб пул ва мол каби неъматларнинг қадрини билмакни айтилур. Мол қад­рини билувчи кишилар ўрин­сиз ерга бир тийин сарф қилмас, ўрни келганда сўмни аямас.

Саховатнинг зидди бахиллик бўлгани каби иқтисоднинг зидди исрофдур. Аллоҳ таоло ис­роф қилгувчиларни суй­мас. Иқтисодни риоя қилган ки­шилар ҳамма вақт тинч ва роҳатда яшарлар. Сўзнинг қисқаси, илм ва маърифат ила баробар иқтисод, инсоф, туганмас саъй, битмас ғайрат лозимдур”.

Айримлар пул ва молдан ташқари вақтини ҳам ис­роф қилади. Вақт ҳам Аллоҳнинг неъмати эканини унута­дилар. Пайғамбар алайҳис­салом бир кунни уч қисмга бўлардилар. Бир қисмини ибодат билан, бир қисмини рўзғор ишлари билан, яна бир қисмини халқ ишлари билан ўтказар эдилар. Халқ ишлари учун ажратилган вақт кифоя қилмаса, оила­ларига ажратган вақтдан олар, ибо­дат вақтига тегмас эдилар.

Қуръо­ни каримдаги Аср сурасини Аллоҳ таоло: “Аср (вақти)га қасамки...” деб бошлайди. Бу оятда вақтнинг одамлар учун қан­ча­лик юксак аҳамиятга эга экани таъ­кидланган.

Баҳодир УСМОНОВ,

Янгийўл туманидаги

“Пусур оқсоқол” жоме

масжиди имом-хатиби

“Ҳидоят” журналининг 5-сонидан олинди