Isrof – vaqt, pul, mol kabi Alloh taolo bergan ne'matlarni nojo'ya sarflashdir. Isrof qiluvchilar “musrif” deb ataladi. Alloh musriflarni yoqtirmaydi. Isrofning ziddi tejamkorlikdir.
Isrof ham, baxillik ham Islom dinida haromdir. Chunki bulardan biri pul va molni sochish, keraksiz joylarga sarflash bo'lsa, ikkinchisi, mol va pulni to'plab, qo'lda ushlash, undan o'zini ham, boshqalarni ham foydalantirmaslikdir.
Alloh taolo bizga etkazgan halol ne'matlardan o'zimiz istagancha foydalanishimiz mumkin. Ammo isrof qilish va manmanlikka berilishga yo'l qo'ymasligimiz lozim.
Abu Homid G'azzoliy aytadi: “Qalb sihhatini tiklash dardga davo bo'ladigan sabablarga e'tibor qaratish bilan boshlanadi. Masalan, Alloh taolodan uzoqlashtiruvchi, halokatga olib boruvchi baxillik dardining davosi molni sarfu infoq qilishdir. Lekin ba'zida bu sarf isrof darajasiga o'tib ketadi. Natijada baxillikdan xalos bo'laman deb, isrofni orttiradi.
Isrof va baxillik orasida mo''tadillikni saqlash kerak. Agar mo''tadillik neligini bilmoqchi bo'lsang, saqlanishing lozim bo'lgan xulqqa nazar sol. Bu xulq o'zining ziddi bo'lmish boshqa bir xulqdan senga yoqimli va engil bo'lsa, demak, sen saqlanishing lozim bo'lgan xulq bilan xulqlangansan. Masalan, mol-dunyoni sarflashdan ko'ra, ularni to'plash senga lazzatli va oson bo'lsa, demak, senda baxillik ko'proq. Bas, mol-dunyongni sarflashga tirish!
Agar mol-dunyoni keragicha saqlashdan ko'ra noo'rin sarflash senga lazzatli va engil bo'lsa, demak, sen isrofga moyilsan. Bas, molingni ushlab turishni o'rgan! Nafsingni kuzat. Qaysi fe'llarni qilishing osonu qaysi fe'llarni qilishing qiyin ekanini aniq bilib ol. Qalbingni mol-dunyoga bog'lanib qolishdan asra. Shunda mol-dunyoni noo'rin sarflashdan ham, baxillikdan ham omonda bo'lasan.
Mol-dunyo sen uchun bamisoli suv. Biror tashnaning chanqog'ini qondirish uchun sen uni ushlab turasan. Biror muhtojning hojatini ravo qilish uchun sen uni sarflaysan. Berayotganingda zarracha qiynalmaysan, aksincha, lazzatlanasan. Qaysi qalb shu darajaga etsa, bilginki, Alloh uni salomat qilibdi”. .
Isrof va baxillik chegarasi iqtisoddir. Har bir kishi o'z hayotidagi moliyaviy jarayonlarda iqtisodga tayansa, u baxillikdan ham, isrofgarchilikdan ham yiroq bo'ladi.
Bu borada ma'rifatparvar adib Abdulla Avloniy ta'kidlaydi: “Iqtisod deb pul va mol kabi ne'matlarning qadrini bilmakni aytilur. Mol qadrini biluvchi kishilar o'rinsiz erga bir tiyin sarf qilmas, o'rni kelganda so'mni ayamas.
Saxovatning ziddi baxillik bo'lgani kabi iqtisodning ziddi isrofdur. Alloh taolo isrof qilguvchilarni suymas. Iqtisodni rioya qilgan kishilar hamma vaqt tinch va rohatda yasharlar. So'zning qisqasi, ilm va ma'rifat ila barobar iqtisod, insof, tuganmas sa'y, bitmas g'ayrat lozimdur”.
Ayrimlar pul va moldan tashqari vaqtini ham isrof qiladi. Vaqt ham Allohning ne'mati ekanini unutadilar. Payg'ambar alayhissalom bir kunni uch qismga bo'lardilar. Bir qismini ibodat bilan, bir qismini ro'zg'or ishlari bilan, yana bir qismini xalq ishlari bilan o'tkazar edilar. Halq ishlari uchun ajratilgan vaqt kifoya qilmasa, oilalariga ajratgan vaqtdan olar, ibodat vaqtiga tegmas edilar.
Qur'oni karimdagi Asr surasini Alloh taolo: “Asr (vaqti)ga qasamki...” deb boshlaydi. Bu oyatda vaqtning odamlar uchun qanchalik yuksak ahamiyatga ega ekani ta'kidlangan.
Bahodir USMONOV,
Yangiyo'l tumanidagi
“Pusur oqsoqol” jome
masjidi imom-xatibi
“Hidoyat” jurnalining 5-sonidan olindi
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni
Fuqarolarning rasmiy sanalarni nishonlash davrida to‘liq dam olishi uchun shart-sharoitlar yaratish, “O‘zbekiston bo‘ylab sayohat qil!” ichki turizmni rivojlantirish dasturi doirasida ichki va ziyorat turizmini yanada rivojlantirish uchun dam olish va bayram kunlaridan samarali foydalanishni ta’minlash maqsadida qaror qilaman:
1. Quyidagi qo‘shimcha dam olish kunlari belgilansin:
(a) 2025 yilda barcha xodimlar uchun (ish haftasining turidan qat’i nazar) 31 dekabr – chorshanba;
(b) 2026 yilda:
(i) barcha xodimlar uchun (ish haftasining turidan qat’i nazar): 2 yanvar – juma, 28 may – payshanba, 29 may – juma, 31 avgust – dushanba;
(ii) olti kunlik ish haftasida ishlaydigan xodimlar uchun: 3 yanvar – shanba, 30 may – shanba, 31 dekabr – payshanba.
2. Mehnat kodeksining 208-moddasiga muvofiq:
(a) ishlanmaydigan bayram kunlari hisoblanuvchi 8 mart – Xotin-qizlar kuni bayrami 2026 yilda yakshanba – dam olish kuniga va 21 mart – Navro‘z bayrami hamda 9 may – Xotira va qadrlash kuni bayramlari besh kunlik ish haftasida ishlaydigan xodimlar uchun shanba – dam olish kuniga to‘g‘ri kelishi munosabati bilan ushbu dam olish kunlari mos ravishda 2026 yil 9 mart, 23 mart va 11 may – dushanba kunlariga ko‘chirilishi;
(b) ishlab chiqarish-texnik va tashkiliy sharoitlar (mavjud uzluksiz ishlab chiqarish, aholiga har kuni xizmat ko‘rsatish, navbatchilik asosida ishlash va boshqalar) tufayli ishlanmaydigan bayram kunlari to‘xtatib qo‘yish mumkin bo‘lmagan ishlarni bajarishda dam olish kunlari ko‘chirilmasligi ma’lumot uchun qabul qilinsin.
3. Besh kunlik ish haftasida ishlaydigan xodimlar uchun dam olish kuni 2026 yilda 12 dekabr – shanba kunidan 31 dekabr – payshanba kuniga ko‘chirilsin.
4. Bayram (ishlanmaydigan) kunlarining uzaytirilishini hisobga olgan holda respublika aholisining maroqli dam olishi uchun:
(a) Turizm qo‘mitasi va Madaniy meros agentligi turizm namoyishi obyektlari (madaniy meros obyektlari, muzeylar) va mehmonxona xizmatlari uchun chegirmalar berilishi hamda aksiyalar o‘tkazilishini tashkil etsin;
(b) O‘zbekiston kasaba uyushmalari federatsiyasiga Sog‘liqni saqlash vazirligi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari bilan birgalikda sanatoriylar va sog‘lomlashtirish muassasalari uchun chegirmalar berish hamda aksiyalar o‘tkazish tavsiya etilsin;
(v) “Uzbekistan Airways” AJ va “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJga ichki transport qatnovlari uchun chegirmalar berish va aksiyalar o‘tkazish tavsiya etilsin.
5. O‘zbekiston kasaba uyushmalari federatsiyasiga:
(a) mehnat jamoalari o‘rtasida ushbu Farmonning maqsadi, mazmun-mohiyati to‘g‘risida tushuntirish ishlarini tashkil etish;
(b) uzaytirilgan bayram kunlarida xodimlar va ularning oila a’zolari maroqli dam olishini ta’minlash yuzasidan kasaba uyushmalari tashkilotlarining ishini faollashtirish tavsiya etilsin.
6. O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi O‘zbekiston Milliy axborot agentligi bilan birgalikda bayram kunlari o‘tkaziladigan tadbirlar to‘g‘risida ommaviy axborot vositalari, shu jumladan, Internet jahon axborot tarmog‘i orqali aholining keng xabardor qilinishini ta’minlasin.
7. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024 yil 24 dekabrdagi “Yangi yil bayramini nishonlash davrida qo‘shimcha ishlanmaydigan kunni belgilash va dam olish kunini ko‘chirish to‘g‘risida”gi PQ–452-son qarori o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblansin.
8. Belgilansinki, ushbu Farmon 2027 yil 1 yanvardan e’tiboran o‘z kuchini yo‘qotadi.
9. Mazkur Farmonning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri A.N. Aripov zimmasiga yuklansin.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh. Mirziyoyev