07 Июл, 2025, 12 Муҳаррам, 1447
07 Июл, 2025, 12 Муҳаррам, 1447
Исроф – вақт, пул, мол каби Аллоҳ таоло берган неъматларни ножўя сарфлашдир. Исроф қилувчилар “мусриф” деб аталади. Аллоҳ мусрифларни ёқтирмайди. Исрофнинг зидди тежамкорликдир.
Исроф ҳам, бахиллик ҳам Ислом динида ҳаромдир. Чунки булардан бири пул ва молни сочиш, кераксиз жойларга сарфлаш бўлса, иккинчиси, мол ва пулни тўплаб, қўлда ушлаш, ундан ўзини ҳам, бошқаларни ҳам фойдалантирмасликдир.
Аллоҳ таоло бизга етказган ҳалол неъматлардан ўзимиз истаганча фойдаланишимиз мумкин. Аммо исроф қилиш ва манманликка берилишга йўл қўймаслигимиз лозим.
Абу Ҳомид Ғаззолий айтади: “Қалб сиҳҳатини тиклаш дардга даво бўладиган сабабларга эътибор қаратиш билан бошланади. Масалан, Аллоҳ таолодан узоқлаштирувчи, ҳалокатга олиб борувчи бахиллик дардининг давоси молни сарфу инфоқ қилишдир. Лекин баъзида бу сарф исроф даражасига ўтиб кетади. Натижада бахилликдан халос бўламан деб, исрофни орттиради.
Исроф ва бахиллик орасида мўътадилликни сақлаш керак. Агар мўътадиллик нелигини билмоқчи бўлсанг, сақланишинг лозим бўлган хулққа назар сол. Бу хулқ ўзининг зидди бўлмиш бошқа бир хулқдан сенга ёқимли ва енгил бўлса, демак, сен сақланишинг лозим бўлган хулқ билан хулқлангансан. Масалан, мол-дунёни сарфлашдан кўра, уларни тўплаш сенга лаззатли ва осон бўлса, демак, сенда бахиллик кўпроқ. Бас, мол-дунёнгни сарфлашга тириш!
Агар мол-дунёни керагича сақлашдан кўра ноўрин сарфлаш сенга лаззатли ва енгил бўлса, демак, сен исрофга мойилсан. Бас, молингни ушлаб туришни ўрган! Нафсингни кузат. Қайси феълларни қилишинг осону қайси феълларни қилишинг қийин эканини аниқ билиб ол. Қалбингни мол-дунёга боғланиб қолишдан асра. Шунда мол-дунёни ноўрин сарфлашдан ҳам, бахилликдан ҳам омонда бўласан.
Мол-дунё сен учун бамисоли сув. Бирор ташнанинг чанқоғини қондириш учун сен уни ушлаб турасан. Бирор муҳтожнинг ҳожатини раво қилиш учун сен уни сарфлайсан. Бераётганингда заррача қийналмайсан, аксинча, лаззатланасан. Қайси қалб шу даражага етса, билгинки, Аллоҳ уни саломат қилибди”. .
Исроф ва бахиллик чегараси иқтисоддир. Ҳар бир киши ўз ҳаётидаги молиявий жараёнларда иқтисодга таянса, у бахилликдан ҳам, исрофгарчиликдан ҳам йироқ бўлади.
Бу борада маърифатпарвар адиб Абдулла Авлоний таъкидлайди: “Иқтисод деб пул ва мол каби неъматларнинг қадрини билмакни айтилур. Мол қадрини билувчи кишилар ўринсиз ерга бир тийин сарф қилмас, ўрни келганда сўмни аямас.
Саховатнинг зидди бахиллик бўлгани каби иқтисоднинг зидди исрофдур. Аллоҳ таоло исроф қилгувчиларни суймас. Иқтисодни риоя қилган кишилар ҳамма вақт тинч ва роҳатда яшарлар. Сўзнинг қисқаси, илм ва маърифат ила баробар иқтисод, инсоф, туганмас саъй, битмас ғайрат лозимдур”.
Айримлар пул ва молдан ташқари вақтини ҳам исроф қилади. Вақт ҳам Аллоҳнинг неъмати эканини унутадилар. Пайғамбар алайҳиссалом бир кунни уч қисмга бўлардилар. Бир қисмини ибодат билан, бир қисмини рўзғор ишлари билан, яна бир қисмини халқ ишлари билан ўтказар эдилар. Халқ ишлари учун ажратилган вақт кифоя қилмаса, оилаларига ажратган вақтдан олар, ибодат вақтига тегмас эдилар.
Қуръони каримдаги Аср сурасини Аллоҳ таоло: “Аср (вақти)га қасамки...” деб бошлайди. Бу оятда вақтнинг одамлар учун қанчалик юксак аҳамиятга эга экани таъкидланган.
Баҳодир УСМОНОВ,
Янгийўл туманидаги
“Пусур оқсоқол” жоме
масжиди имом-хатиби
“Ҳидоят” журналининг 5-сонидан олинди
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Қавминг янги мусулмон бўлмаганида...
Оиша онамиз розияллоҳу анҳо Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан Ҳижри Исмоил ҳақида сўрадилар:
- Эй Аллоҳнинг Расули! У ҳам Каъбаданми?
- Ҳа, у ҳам Каъбадан!
- Нима учун уни Каъбанинг ичига киритишмаган?
- Чунки ўшанда қавмингнинг нафақаси етмай қолган!
- Нега Каъбанинг эшиги баланд қурилган?
- Қавминг ўзи истаганига Каъбага киришга рухсат бериб, истамаганига рухсат бермаслик учун! Сўнгра Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам яна дедилар:
Агар қавминг янги мусулмон бўлмаганида ва уларнинг қалби инкор қилишидан қўрқмаганимда, Каъбани бузишга амр қилар ва ундан чиқарилган нарсаларни яна унинг ичига киритиб, бошқатдан қурар эдим. Уни ерга баробар этиб, икки эшик қилардим. Бири шарқий томонида, иккинчиси ғарбий томонида. Уни Иброҳим алайҳиссаломнинг пойдеворига етказардим!
Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳумо Ҳижозда ҳукмронликни қўлга киритгач, холаси Оиша онамиз унга юқоридаги ҳадисни айтиб бердилар. У Каъбани бузиб Иброҳим алайҳиссаломнинг давридагидек қилиб қурди. Сўнгра Ҳажжож Абдуллоҳ ибн Зубайрни қатл этгач, Каъбани бузиб, яна Қурайш мушриклари давридагидек қилиб қурди.
Аббосийлардан Абу Жаъфар Мансур халифа бўлгач, Каъбани бузиб, яна Иброҳим алайҳиссалом давридагидек қилиб қурмоқчи бўлди. Бу тўғрисида имом Молик роҳимаҳуллоҳ билан маслаҳат қилди. Имом Молик роҳимаҳуллоҳ унга дедилар:
- Менимча, уни ҳозирги ҳолида қолдирганинг яхши. Йўқса, Каъба подшоҳлар ўртасида ўйинга айланади!
Бизга керакли нуқта Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Қавминг янги мусулмон бўлмаганида эди...» деган гапларидир!
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Оиша онамизга бугунги Каъбани Иброҳим алайҳиссалом давридаги Каъба эмаслигини, уни бузишни, Иброҳим алайҳиссалом қандай қурган бўлсалар, шундай қилиб қайта қуришни истаётганларини айтяптилар. Аммо Фатҳдан сўнг исломга янги кирган қурайшликларнинг иймонидан хавфсираяптилар. Бу у зотнинг чиройли сиёсатларини, фойда билан зарарнинг риоясини қилганларини англатади!
Исломда зарарни даф қилиш фойда келтиришдан олдинда туради. Масалан, бир тўғри иш бор. Аммо уни қилсангиз, ортидан зарар келади. Яхшиси, уни қилмаслигингиз керак. Ана шу нарса муҳим бир ҳаёт дарсидир!
Гоҳида бир қизни бошқа бир муносиб бўлмаган кишига турмушга бериб зулм қилиб қўямиз. У қизимиз турмуш ўртоғи билан яшай олмайди. Ундан ажралишга ҳаракат қилади. Бу унга фойдали бўлиб кўринади. Аммо бу ажралишдан ўртадаги фарзандлар увол бўлиши мумкин. Она фарзандларини ўзи билан олиб кета олмайди ёки уларни ташлаб ҳам кета олмайди. Ана шунақа пайтда савоб умидида уни сабрга чақирилади, ажралишга ундалмайди. Чунки ажралишда бир кишига манфаат, аммо бир неча кишига зарар бор!
Ҳаётдаги барча ишларни шунга қиёс қилинг. Ҳаётда ҳамма нарса бир хил эмас. Бир нарса зиёда бўлади, яна бир нарса иккита нарсага тенг бўлади. Бу ҳаёт чигал. Бунда ҳар қандай оқнинг ичида қора бор. Ҳар қандай қоранинг ичида эса оқ бор. Оқил инсон ўзидаги кўп оқни сақлаб қолиш учун озгина қорани қабул қилади.
Умар розияллоҳу анҳу ажойиб гап айтганлар: «Ёмондан яхшини ажратиб олган инсон зийрак эмас, иккита ёмондан яхшисини ажратиб олган инсон зийракдир».
Ҳаёт бизни гоҳида иккита аччиқ нарсадан бирини танлашга мажбур қилади. Закий инсон тўғри амалда бўлган, яқинлашиб юрган ва фойда билан зарар ўртасини солиштира оладиган кишидир. Ҳақ деб ҳамма нарса айтилавермайди!
«Набавий тарбия» китоби асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа