29 Август, 2024, 24 Сафар, 1446
29 Август, 2024, 24 Сафар, 1446
Қишда қор ёғишини томоша қилиш завқли иш. Тўғрими? Ҳамма жой оппоқ қорга бурканади, атроф мусаффо, ҳаво топ-тоза, учиб-учиб тушаётган қор парчаларига қўлингизни тутсангиз, кафтингизга қўниб эриб кетади.
Биз қорни уч ёки тўрт кўринишда тасаввур қиламиз: майда қор. Қор майдалаб ёққанда қаттиқ совуқ бўлади, одамнинг хаёлига осмонда қор тугаб қолаётгандек, ана шу қор охиргисидек туйилади; ўртача қор, бу қор ёққанда ҳаво мўътадил бўлади, суяккача ўтиб кетадиган совуқ бўлмайди; лайлак қор. Бу қор ҳамманинг жону дили. Аммо у узоқ вақт ёғмайди ва ҳаво ҳарорати ҳам ёқимли бўлади; шилта қор. Бу ёмғир аралаш ёғадиган қор. Бунда ҳам ҳаво хийлагина совуқ бўлади.
Демак, билганларимиз шу тўрт хил қор экан. Уларни ҳажмига қараб ажратамиз. Аммо Аллоҳ таолонинг мусаввирлигини қарангки, ушбу қор зарраларининг бирортаси бошқа бирига ўхшамайди ва уларнинг ҳар бири алоҳида санъат асаридир.
Олимларнинг таъкидлашича, ер юзини буткул қор қопласа ҳам ҳеч бир қор заррасига бошқасига ўхшамайди.
Америкалик тадқиқотчи олим Вильсон Бентлей 50 йил давомида олиб борган кузатишлари натижасида 1985 йил шундай хулосага келди. Қор заррасини суратга туширишни санъат даражасига кўтарган олим умрининг ярмини шу ишга сарф этди.
Ҳар бир қор зарраси осмондан тушган мукаммал санъат асаридир. Ана шу бир дона қор заррасининг ўзиёқ инсон зотига Буюк Яратувчини танишга кифоя қилади. Яъни, Албатта, бунда тафаккур қиладиган қавмлар учун оят-белгилар бордир» (Наҳл сураси, 11-оят).
Қорнинг мўъжизаси шу билан тугамайди. Ҳар йили қишда тоғларда муз захираси йиғилади. Муз қалин бўлиши учун қор кўп ёғиши керак. Агар тоғлар меъёрида муз захирасини тўплаб ололмаса, ўша йили дарёларнинг суви кам бўлади. Шунингдек, яйловларга ва далаларга ҳам қор кўп ёғса, ўша баҳорда ўт-ўлан мўл бўлади, экин-тикин баракали бўлади.
Аллоҳ таоло муборак Каломида: «У осмондан сув нозил қилган Зотдир. Бас, у (сув) ила турли набототлар чиқардик. Ундан яшил гиёҳларни чиқардик. Ундан ғужум-ғужум бошоқлар чиқарамиз. Ва хурмодан, унинг новдаларидан яқин шингиллар чиқарамиз ва узум боғлари чиқарамиз. Бир-бирига ўхшаган ва ўхшамаган зайтун ва анорларни чиқарамиз. Унинг мева қилиш пайтидаги мевасига ва пишишига назар солинг. Албатта, бундай нарсаларда иймон келтирадиган қавм учун оят-белгилар бордир» (Анъом сураси, 99-оят), деб марҳамат қилган.
Бундан аён бўладики, қиш фаслининг қаҳратони ва қор-ёмғирлари бизнинг баҳоримизни, ёзимизни, кузимизни сероб қилиш учун экан. Биз эса ана шу ғанимат фаслда Қуръони каримни мутолаа қилайлик, зикрни кўпайтирайлик, амри маъруфлар, наҳйи мункарлар эшитиш учун муҳтарам олимларимизнинг суҳбатига бориб файз олайлик. Дўстларни зиёрат қилиб иймонлашайлик. Зотан, улуғларимизнинг тавсиялари ҳам шу ўзи.
Қуръони каримни қанчалик кўп ўқисак, қалбларимиз шифо топади, кўнглимиз роҳатланади, кўзимиз равшанлашади, хотирамиз мустаҳкам бўлади. Қалб шифо топса, тананинг бошқа аъзолари ҳам соғлом бўлиши машҳур ҳадисда ворид бўлган. Яна бир ҳадиси шарифда Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Темирга сув тегса занглайди. Худди шунга ўхшаб қалбларни ҳам занг босади”, дедилар. Шунда: “Ё Расулуллоҳ, унинг жилоси нима?” деб сўралди. У зот: “Ўлимни кўп эслаш, Қуръон ўқиш”, дея марҳамат қилдилар (Байҳақий, Абу Нуайм Қузоий ривоят қилган Жалолиддин Суютий бу ривоятни “Жомеул аҳодис”да, Муттақий Ҳиндий “Канзул уммол”да келтирган)
Имом Аҳмад ибн Ҳанбал айтади: “Тушимда Аллоҳ азза ва жаллани кўрдим. Ундан: “Ё Раббим, бандаларинг Сенга қурбат ҳосил қиладиган энг афзал амал қайси?” деб сўрадим. У Зот: “Эй Аҳмад, Менинг Каломим билан (қурбат ҳосил қиладилар)”, деди. Мен: “Парвардигорим, маъносини тушунсаларми ѐки тушунмасалар ҳамми?” дедим. Шунда Аллоҳ: “Маъносини тушунсалар ҳам, тушунмасалар ҳам”, деб марҳамат қилди” (Ибн Қудома. Мухтасару минҳожил қосидин).
Ёғаётган қор парчалари, тунларнинг қуюқлиги биз бандаларга ана шу ҳикматларни эслатиб, ибодатга маҳкам бўлишимизга ундайди.
Фотограф Алексей Клжатов ҳам кўп йиллардан бери қор парчаларининг йирик планли суратларини тасвирга тушириш билан шуғулланади. У доимий равишда ўз расмларини Flickr ресурсига жойлаб келади. “Мен уйимнинг очиқ айвонида LED чироғ билан ёритилган шиша устига тушаётган қор парчаларини суратга оламан. Баъзида эса табиий ёруғлик ҳамда фон сифатида қора толалардан фойдаланаман”, деб ёзади у.
Қуйида Алексей тасвирга олган қор парчаларидан намуналар келтирилди:
ЎМИ матбуот хизмати
“Уюнул ахбор” китобида келтирилишича, бир киши ёш Муовия розияллоҳу анҳуни кўриб: “Бу бола ўз қавмига ҳукмдор бўлади”, дейди.
Буни эшитган онаси Ҳинд: “Агар у фақат ўз қавмини бошқарса, онасидан айрилсин”, деди. “Шарҳи Мишкотил масобиҳ” китобида Ҳинд розияллоҳу анҳонинг бу гапи Муовияга берилган баҳога ажаблангани ва унинг бундан-да юқори мартабага эга бўлишидан умидвор экани билан изоҳланган.
Онанинг нияти амалга ошиб, ўғли мусулмон умматига раҳбар бўлди. Умавийлар давлатининг довруғи достон бўлди. Унинг ҳудуди 11 миллион км2дан ортиқ эди. Бу ҳудуддаги 62 миллион аҳоли ўша пайтда дунё аҳолисининг тахминан 30 фоизини ташкил этган.
Муовия розияллоҳу анҳу нубувватдан беш йил олдин Маккада туғилган. Узун бўйли, кўркам ва ҳайбатли инсон эди.
Ибн Ҳазм “Ровий саҳобалар исмлари” асарида айтишича, Муовия розияллоҳу анҳу Макка фатҳидан сўнг Исломга киргач, 18 ёшида Пайғамбар алайҳиссалом билан суҳбатдош бўлиб, у зотдан 163 та ҳадис ривоят қилган. Имом Бухорий ундан тўртта, Имом Муслим бешта ҳадис ривоят қилган.
Имом Аҳмаднинг “Муснад”ида Муовия ибн Абу Суфён розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Пайғамбар алайҳиссалом: “Аллоҳ бирор бандага яхшиликни ирода қилса, бас, уни динда фақиҳ қилиб қўяди”, деганлар».
Муовия розияллоҳу анҳу милодий 661 йилдан умавийлар сулоласининг биринчи раҳбари сифатида ҳокимиятни 680 йилгача идора қилиб, кейин бошқарувни ўғли Язидга беради.
Ибн Асокир “Тарихи Димашқ”да саҳоба Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳунинг гапини келтиради: “Бу умматни Набий алайҳиссалом ва тўрт рошид халифадан сўнг Муовия ҳукмронлик қилганидек ҳеч ким бошқара олмади”.
Фазлда, мартабада мазкур тўртликдан ўтадиган саҳоба йўқ. Шундай экан, бу ерда бошқаларга қиёслаш эмас, Муовия розияллоҳу анҳунинг бошқарувга салоҳияти борлигига ишора қилинган. Умавийлар ҳукмронлиги милодий 750 йилгача, қарийб 90 йил давом этиб, Марвон II бошқаруви билан якунига етади.
Имом Заҳабий “ал-Бидоя ван-ниҳоя”да келтиради. Бир куни Византия императори халифа Муовия розияллоҳу анҳу ҳузурига ўзларининг узун бўйли одамини жўнатди. У мусулмонлар орасида бу одамга ўхшаган одам йўқлигини кўрсатмоқчи бўлди.
Муовия арабларнинг энг нуктадонларидан ҳисобланган Қайс ибн Убода розияллоҳу анҳуни чақирди. Қайснинг бўйи узунлигидан у от минса, оёқлари ерга тегарди.
Муовия унга: “Мана бу византияликнинг ёнида тур-чи”, деди.
Қайс: “Йўқ, Аллоҳга қасам, мен унинг ёнида туриб бўйимни бўйламайман, унга бундай мартабани инъом қилмайман! У менинг шимимни олиб, кийиб кўрсин”, деб жавоб берди.
Византиялик шимни кийганида, у бурнигача шим ичига кириб кўмилиб қолди. Буни кўрган саҳобалар ва йиғилган одамлар кулиб юборишди.
Ибн Абу Ҳотим “Шариъа” асарида келтиради: Пайғамбаримиз алайҳиссалом Муовиянинг ҳаққига: “Ё Аллоҳ, Муовияни яхшилик устида ва инсонларни яхшиликка далолат этувчи қил ва ҳидоятлантир”; Ҳайсамий “Мавориду замъон” китобида: “Ё Аллоҳ, унга китобат ва ёзишни ўргат ҳамда дўзах азобидан асра”, деб дуо қилганларини айтади. Манбалардан маълумки, Муовия розияллоҳу анҳу Набий алайҳиссаломнинг котиби бўлган.
Ибн Ҳажар Асқалоний “Фатҳул Борий”да Умму Ҳаром бинти Милҳон розияллоҳу анҳо ривоятини келтиради: «Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг: “Умматим ичида биринчилардан бўлиб денгизда жанг қиладиганлари бор. Уларга жаннат вожиб бўлади”, деганларини эшитиб: “Мен ҳам улар орасида бўламанми?” деб сўрадим. Шунда у зот: “Сен ҳам улар орасида бўласан”, дедилар».
Имом Жарир Табарий “Тарихи русул вал мулук” асарида Шом ҳокими Муовия ибн Абу Суфён розияллоҳу анҳу Ислом тарихида илк бор денгиз қўшинини ташкил этганини ёзган. Муовия розияллоҳу анҳу Миср ҳокими Абдуллоҳ ибн Саъд билан биргаликда халифа Усмон розияллоҳу анҳудан Ўрта Ер денгизида флот қуришга рухсат олади ва милодий 648 йили Миср ва Сурия кемасозларини тўплаб, 1700 та кемадан иборат катта денгиз қўшинини тузади. Мусулмонлар денгиз флотига эга бўлгач, Византия флотининг Сурия, Фаластин ва Миср қирғоқларидаги яккаҳокимлиги якунига етади.
Саудия Арабистони Тоиф шаҳрида Муовия розияллоҳу анҳунинг буйруғи билан ҳижрий 58 йили аҳолини сел хавфидан ҳимоя қилиш мақсадида қурилган 20 та тўғондан бири ҳозиргача сақланиб қолган.
Муовия ибн Абу Суфён розияллоҳу анҳу ҳижрий 60 йили Шомда вафот этади.
Тўлқин АЗИМОВ,
Тошкент ислом институти
катта ўқитувчиси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 