Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
20 Октябр, 2025   |   28 Рабиъус сони, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
05:22
Қуёш
06:40
Пешин
12:13
Аср
15:52
Шом
17:39
Хуфтон
18:51
Bismillah
20 Октябр, 2025, 28 Рабиъус сони, 1447

МУБАЙЯН ВА НАСРИЙ БАЁНИ: Илм сифатиға ишоратдур (Ўн иккинчи мавзу)

28.10.2020   2078   1 min.
МУБАЙЯН ВА НАСРИЙ БАЁНИ: Илм сифатиға ишоратдур (Ўн иккинчи мавзу)

НАЗМ

 

Илм сифатиға ишоратдур

 

Яна бири илмдур сифатларидин,

Олимул-ғайб бўлди отларидин.

Фикру андишадин эмас бу илм,

Касб ила пешадин эмас бу илм.

Тоғда тош, тузда қум ададларини,

Анга зоҳир дурур, билур барини.

 

НАСРИЙ БАЁН

 

  1. Илм сифатига ишорат

 

Аллоҳнинг сифатларидан яна бири илм сифатидир. Унинг номларидан бири Олимул-ғайб – ғайбни, олам аҳлига номаълум ва пинҳон бўлган нарсаларни мукаммал билувчидир. (Яъни, Аллоҳ таъоло замон ва макондан холи ҳолда, мавжуд ва номавжуд – бўлган ва бўладиган нарсаларни, катта-кичик – кулл ва жузъ (бутун ва бўлак, мумкин ва номумкин), яширин ва ошкор ҳамма нарсани ва ҳар бир ҳодисани  энг  яхши  тарзда  билувчи  ва  бутун  билимларнинг  манбаъи  бўлган Зотдир.)

 

Бу илм фикр ва андишадан – хаёл, мулоҳаза ва тасаввурдан эмас, шунингдек, касб билан пешадан – меҳнат қилиб бировдан олинадиган, уриниш, тиришиш билан эгалланадиган илм ҳам эмас.

 

Тоғдаги  (каттаю  кичик)  тошлар,  чўлдаги  қумларнинг  саноқлари ҳам Аллоҳга маълумдир, У зот барчасини мукаммал билади.

 

Насрий баён ва шарҳ муаллифи:

Мирзо КЕНЖАБЕК

Мақолалар
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳнинг фатво бериш борасидаги масъулияти

20.10.2025   338   3 min.
Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳнинг фатво бериш борасидаги масъулияти

Абу Ҳанифа айтдилар: "Мен даҳръ (абадий вақт) нима эканини билмайман." Яъни, "Мен унга "даҳр" гапирмайман," деган иборадаги "даҳр" сўзидан қанча муддат қасд қилинганини билмаганлар. Шунингдек, Имом Абу Ҳанифа қуйидаги масалаларда ҳам таваққуф қилиб жавоб бермаганлар. Жумладан:

Биринчи савол: "Фақат нажосат билан озиқланган ҳайвоннинг гўшти қачон ҳалол бўлади?"

Бу масалада уламолар ихтилоф қилганлар: баъзилар уч кундан кейин ҳалол бўлади, деган бўлсалар, бошқалари етти кундан кейин, деганлар. Имом Абу Ҳанифа ушбу масалада таваққуф қилиб жавоб бермаганлар.

Иккинчи савол: "Овчи итни қачон "ўргатилган" деб ҳисоблаш мумкин?"

Имом бу масаланинг ечимини амалий тажриба билан шуғулланган кишига қолдирганлар. Ушбу масалада баъзи уламолар: "Агар ит уч марта овини емаса, у ўргатилган ҳисобланади", деганлар.

Учинчи савол: "фарзандни хатна қилиш ёши қачон?"

Бу масалада уламолар ихтилоф қилганлар: баъзилар болани 10 ёшида суннат қилиш керак, деганлар; баъзилар эса 7 ёшида ёки 12 ёшида қилиш керак, деб айтганлар. Имом Абу Ҳанифа эса ушбу масалада таваққуф қилиб жавоб бермаганлар.

Тўртинчи савол: "Хунаса (яъни икки жинсли одам) сийдикни икки жойдан чиқарса, уни эркак ёки аёл эканига қандай ҳукм берилади?"

Бу масаланинг жавобини Имом Абу Ҳанифа ушбу дарт ила балоланган кишига қолдириб: "Сийдикнинг қайси жойдан кўпроқ чиқишига қарайди", деб тўхталганлар.

Бешинчи савол: эшакнинг ортган сувининг поклиги масаласи бöлиб,

Абу Ҳанифа эшакнинг ортган сувининг пок ёки нопоклиги масаласида қарор чиқармаганлар.

Олтинчи савол: "Фаришталар пайғамбарлардан афзалми ёки йўқми?"

Бу масалада баъзи уламолар пайғамбарлар ва махсус инсонлар фаришталардан афзал, деганлар. Имом Абу Ҳанифа эса ушбу масалада таваққуф қилиб жавоб бермаганлар.

Еттинчи савол: "Мушрикларнинг ёш ҳолатда вафот этиб кетган болалари охиратда қаерда бўлади?"

Бу масалада баъзи уламолар мушрикларнинг болалари жаннатда бўлади, деганлар. Имом Абу Ҳанифа ушбу масалада таваққуф қилиб жавоб бермаганлар.

Саккизинчи савол: "Масжид деворини шахсий мол билан безаш мумкинми?"

Баъзи уламолар зарурат бўлса, масжидни безаш мумкин, деганлар. Имом Абу Ҳанифа ушбу масалада таваққуф қилиб жавоб бермаганлар.

Тўққизинчи савол: "Жинларнинг итоат ва ибодатлари туфайли охиратда инсонлар каби мукофотланишлари масаласи"

Бу масалада Имом Абу Ҳанифа жинлар ҳам инсонлар каби мукофотланадими ёки йўқми, деган саволда аниқ бир фикр билдирмаганлар.

Хулоса қилиб айтганда, бу ҳолатлар Имом Абу Ҳанифанинг чуқур илмий эҳтиёткорлиги, тақвоси ва шаръий масалаларда асосли далилларсиз қарор чиқармаганликларини кўрсатади. Шунингдек, улар Қуръон ва Суннатни ижтиҳодларининг асосий манбаси сифатида кўрганлар ва қиёсни ҳеч қачон улардан устун қўймаганлар.

Азизбек Боқиев,
Мир Араб олий мадрасаси ўқитувчиси

МАҚОЛА