Барча орзу-ҳавасларимиз, интилишларимиз, ният ва мақсадларимизнинг рўёбга чиқиши тинчлик-хотиржамликка боғлиқ. Тинчлик-хотиржамлик ҳукм сурган юртда тараққиёт, ривожланиш бўлади. Болалар бемалол ўқишга, катталар бамайлихотир ишга бориб келадилар.
Лекин, афсуски, бугун дунёнинг ҳамма жойида тинчлик ҳукмрон дея олмаймиз. Ҳатто баъзан чет эл хабарларини ўқишга юрак дош бермайди. “У ерда қўпорувчилик содир бўлибди”, “Фалон-фалон давлатлар хавф остида” каби нохуш хабарлар кишини ташвишга солади.
Яқинда Москва шаҳридаги “Крокус сити ҳолл”да содир бўлган мудҳиш воқеа бутун дунёни ларзага келтирди. Оммавий ахборот воситалари 150 га бегуноҳ одамнинг террорчилик қурбонига айланганини ёзди.
Ислом таьлимоти бузғунчиликни, одамлар қалбига ваҳима, душманлик ва фитна уруғларини сочишни қаттиқ ва қатъий қоралайди. Аллоҳ таоло ояти каримада: «Бирор жонни ўлдирмаган ёки Ерда (бузғунчилик ва қароқчилик каби) фасод ишларини қилмаган инсонни ўлдирган одам худди ҳамма одамларни ўлдирган кабидир. Унга ҳаёт бахш этган (ўлимдан қутқариб қолган) одам эса барча одамларни тирилтирган кабидир», деб марҳамат қилади (Моида сураси, 32-оят).
Ҳадиси шарифда: “Икки неъмат борки, кўпчилик инсонлар унинг қадрига етмайдилар. У – хотиржамлик ва сиҳат-саломатлик”, дейилган (Имом Бухорий ривояти).
Тинчлик ва хотиржамлик Аллоҳ таолонинг буюк неъматларидан биридир. Қолаверса, барча эзгу ишлар рўёбга чиқишининг боиси ҳам осойишталикдир. Шундай экан, инсонлар нафақат мавжуд тинчликни қадрига етиб, шукрини адо этишлари балки, унга ношукрлик қилиб путур етказишдан ҳам сақланишлари лозим.
Ислом кишиларни тинчлик ва барқарорликка, ўзаро бирлик ва ҳамжиҳатликка даъват этади. Бироқ ундан ғаразли мақсадларни амалга ошириш йўлида фойдаланиш ҳоллари ҳам авж олиб бораётганини афсус билан қайд этиш лозим.
Бу жараённинг энг хатарли жиҳати баъзи тоифаларнинг дин ниқоби остида динга сиёсий сиёсий тус бериб, ҳокимиятга интилиш, диндан одамлар орасига нифоқ солиш, қўпорувчилик ишларини амалга ошириш ва ғаразли манфаатларни рўёбга чиқаришда фойдаланишга уринишларда намоён бўлмоқда.
Бугунги кунда терроризм, диний экстремизм бутун дунёга хавф солаётган, инсониятнинг тинч ва осуда яшаши учун тўсқинлик қилаётган жиддий муаммолардан биридир. Айни пайтда сайёрамиздаги ҳеч бир мамлакат, ҳеч бир халқ унинг офатларидан ҳимояланмаган, десак асло муболаға бўлмайди.
Ҳозирда Афғонистон, Сурия, Яман, Покистон, Фаластин, Ироқ ва Африканинг бир қанча мамлакатларида содир этилаётган хунрезликлар, ўша юртларда истиқомат қилаётган инсонлар, айниқса, мурғак болаларнинг бошига тушаётган ғам-андуҳлар барча-барчамизни жиддий ташвишга солмоқда.
Экстремизм ҳар қандай бошқача фикрлашни инкор этади, ўзининг мафкуравий ва диний қарашларини қўпол равишда мажбурлаб қабул эттиришга ҳаракат қилади. Экстремистлар ўз тарафдорларидан уларнинг ҳар бир буйруқларини сўзсиз бажаришни, уларга кўр-кўрона ишонишни талаб қиладилар.
Очиқдан очиқ экстремистик руҳдаги қарашларнинг ғоявий ва мафкуравий жиҳатдан ўта зарарли ва хавфли эканлиги шундаки, у диний бағрикенгликка зид ҳолда турли динга эътиқод қилувчи халқлар ўртасида муросасизлик ва адоват уруғни сепишга хизмат қилади. Бир сўз билан айтганда, бу каби ғаразли кимсалар ўз манфаати йўлида эндигина ҳаётни таниётган ёшларни тўғри йўлдан адаштириб, уларнинг маънавиятига зарба беришга ҳаракат қиладилар.
Шундай экан шиддат билан ривожланиб бораётган бугунги глобаллашув жараёнида эртанги кунимизнинг эгалари бўлган ёшларимизнинг маънавий иммунитети ҳар қачонгиданда юксакроқ бўлишини замоннинг ўзи тақозо этмоқда. Дунёнинг айрим ҳудудларида содир бўлаётган хунрезликлар масаланинг нечоғлик жиддийлигидан далолатдир.
Шукрки, бугун юртимиз тинч, осмонимиз мусаффо. Униб-ўсиб келаётган ёшларимизни мана шундай фаровон кунларимизнинг қадрига етишга, тинчликни кўз қорачиғидай асраб-авайлашга ўргатишимиз зарур.
Мансур ЎРОЛОВ,
Тошкент шаҳридаги “Нўғайқўрғон” жоме масжиди имом-хатиби
Албатта, Қуръон тиловати энг афзал ибодатлардан бўлиб, у билан мусулмон банда Роббига яқин бўлади. Қуръон қироати инсонга манфаатли бўлиб, хоҳ вафотидан кейин бўлсин, хоҳ манзилида ёки уйида бўлсин, хоҳ жанозадан кейин ёки олдин бўлсин ёки қабр олдида бўлсин, бу нарса шаръий ҳукмда жоиз ҳисобланади ва Аллоҳнинг фазли билан маййитнинг қабрида азобдан енгиллашишига сабаб бўлади. Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам хабар бериб, вафот этган кишиларга Қуръон қироат қилишга ундаганлар. Ул зот: «Бирор маййитга Ёсин сураси ўқилса, енгиллик бўлади», деб айтганлар. Албатта, ушбу қироатда тиловат одобларига амал қилиб, ҳарфларни ўз махражидан чиқариш керак.
Ҳанафий мазҳаби уламолари маййитга ҳам, тирикларга ҳам Қуръон қироатининг савоби етиб бориши жоизлигини айтишган. «Ҳидоя», «Бадоиъ», «Баҳр» ва бошқа китобларда бу ҳақда айтилган.
Шунингдек, шофеъий мазҳаби уламолари ҳам агар ўқувчи Аллоҳдан сўраса, қироатнинг савоби маййитга етиб боришини айтишган.
Ибн Абу Зайд «Рисола» китобида Ибн Фарҳундан ривоят қилиб айтишларича, моликий мазҳаби имомлари ҳам маййитга қироатнинг савоби етишини нақл қилишган.
Ҳанбалий мазҳаби фақиҳларидан Ибн Қудома «Муғний» китобида: «Маййит барча қурбат бўлувчи нарсалардан манфаат олганидек, Қуръон қироатидан ҳам манфаат олади. Демак, инсон қандай қурбат қилса ҳам, савобини маййитга бағишласа, Аллоҳнинг изни билан манфаат олади», деган.
Ибн Қудома Маъқал ибн Ясордан қилган ривоятида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ўликларингизга Ёсин сурасини ўқинглар”, деганлар.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, Қуръон тиловати маййитга, хоҳ у маййит қабрда бўлсин ёки ундан узоқда бўлсин, жоиздир. Аллоҳнинг изни билан савоби маййитга етиб боради. Хусусан, қори қироатининг савобини маййитга бағишласа».
Аммо бунинг ягона шарти бор: қори (қироат қилувчи) холисан лиллаҳ тиловат қилиши ва ҳар қандай тамадан холи бўлиши керак. Ҳақ ёки бошқа бир манфаатлар эвазига хатми Қуръон буюришнинг ва буюртма асосида тиловат қилишнинг на ўликка, на тирикка савоби бор.
Мавлид ва бидъат ҳақидаги ихтилоф
Ушбу сарлавҳада зикр қилинган икки мавзу – мавлид ва бидъат ҳозиргача тарқалган ихтилофларнинг энг кўзга кўринганларидан десак, муболаға қилмаган бўламиз. Аҳли сунна вал жамоа ақийдавий мазҳаби ва тўрт мўътараф фиқҳий мазҳабларга эргашувчи мусулмонлар оммаси қадимдан мавлид маросимини ўтказишга одатланганлар. Уларнинг ичидаги тасаввуф аҳллари бу ишга алоҳида аҳамият билан қарайдилар. Аммо уларнинг мухолифларига бу иш ёқмайди. Мухолифлар орасида мавлид маросими ва уни ўзига эп кўрган мўмин-мусулмонлар ҳақида танқид даражасидан ўтиб, такфир – кофир деб эълон қилиш даражасига етиб қолганлар ҳам бор.
Мухолифлар мавлидни залолатга элтувчи бидъат сифатида баҳолашни жуда ҳам ёқтирадилар. Уларнинг фикрича, Исломнинг аввалги даврида бўлмаган нарсанинг барчаси бидъат, ҳар бир бидъат залолат ва ҳар бир залолат дўзаҳдадир.
Шу ўринда бу икки масалани бирга қўшиб юборишимизнинг сабаби ҳам шу омилнинг эътиборидан эканини айтиб қўйишимиз лозим. Мусулмонлар орасида пайдо бўлаётган саволларга тезроқ жавоб бериш мақсадида, ҳамма ҳам интернетдан фойдалана олмаслигини ҳисобга олиб, «Зикр аҳлидан сўранг» номли нашрни ташкил қилдик. Кичик ҳажмдаги, қирқ саккиз бетдан иборат бу нашр кўпчилик қизиқиб турган саволларга зудлик билан жавоб бериб, кишиларга керакли маълумотни етказиш ва ихтилофларнинг олдини олишга хизмат қилади, деган фикрда эдик. Иттифоқо, ушбу нашрнинг иккинчи сони рабиъул аввал – мавлид ойига тўғри келиб қолди. Ўшанда мавлид ва унга оид ихтилофларни баён қилиш жараёнида бидъат тўғрисида ҳам сўз юритишга тўғри келиб қолди. Шунинг учун ҳам мазкур икки мавзуни ўз ичига олган мақолани ёзишга тўғри келди.
Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло «Зикр аҳлидан сўранг» силсиласига ҳам, сизга тақдим қилинаётган ушбу мақолага ҳам катта муваффақият ато этди. Мусулмонлар оммаси бу камтарона саъй-ҳаракатларимизни жуда яхши қабул қилди. Ҳозир ушбу сатрларни қоралаётган пайтимизда «Зикр аҳлидан сўранг» силсиласининг юзинчи сонига яқинлашиб келмоқдамиз. Мавлид ва бидъат ҳақидаги мақолани эса сиз муҳтарам ўқувчиларимизга қайтадан тақдим этмоқдамиз. Аллоҳ таолонинг Ўзи ёрдамчимиз бўлсин ва сироти мустақимда собитқадам қилсин! Омин!
Кейинги мавзулар:
Мавлид ҳақидаги хилоф;
Мавлидга қарши фикрлардан намуна.