26 Ноябр, 2024, 25 Жумадул аввал, 1446
26 Ноябр, 2024, 25 Жумадул аввал, 1446
Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтида 2019 йил 25 апрель куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги олий ва ўрта махсус диний таълим муассасаларининг педагог-ўқитувчилари ўртасида “Йилнинг энг яхши фиқҳ ўқитувчиси” танловининг республика босқичи бўлиб ўтди.
Бу танлов Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги олий ва ўрта махсус диний таълим муассасалари ўртасида ҳар йили анъанавий тарзда олиб борилади.
Фиқҳ илми илмлар ичида фазл ва шарафга эга илмдир. Аллоҳ таоло “Тавба” сурасининг 122-оятида фиқҳ илмини ўрганишга чақиради:
“Мўъминлар ёппасига (жангга) чиқишлари шарт эмас. Ҳар бир фирқадан бир тоифаси динда фақиҳ бўлиш учун қолсаларчи? Қавмлари уларга қайтганларида уларни огоҳлантирардилар, шоядки эҳтиёт бўлсалар”.
Мазкур оятда мусулмонлар жангга чақирилиб турилган бир даврда бир тоифа кишилар жангдан қолиб фиқҳ ўрганмайдиларми? – деб фиқҳнинг фазилати ва шарафи жангдан ҳам юқори эканлиги айтилмоқда. Демак, ҳар бир қавмдан бир гуруҳ кишилар сафарбарликдан қолиб бўлса-да, динни чуқур ўрганишга, унда фақиҳ бўлишга ҳаракат қилишлари лозимлиги ушбу оятда таъкидланмоқда. Шу маънода ҳадиси шарифда ворид бўлади:
“Олимларнинг сиёҳи шаҳидларнинг қони билан ўлчанади ва олимларнинг сиёҳи оғир келади. Ваҳоланки, олимларнинг сиёҳи ишларидаги мартабанинг энг пасти ва шаҳидларнинг қони ўз аҳволларининг энг юқорисидир”.
Фиқҳ илмининг бошқа илмлардан афзаллиги тўғрисида ҳадиси шарифлар жуда кўп. Жумладан:
“Аллоҳ таоло кимга яхшиликни ирода қилса, уни динда фақиҳ қилиб қўяди”.
Бошқа бир ҳадиси шарифда:
“Бир фақиҳ киши шайтонга мингта обиддан кўра қаттиқроқдир”.
Ҳанафий мазҳабимизда кечаси туриб ибодат қилишдан кўра, китобларга назар солмоқ, илм таҳсил қилмоқ афзал ҳисобланади.
Мазҳаббошимиз имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ шундай деганлар:
“Ҳар бир илм билан шуғулланиб кўрдим. Бирорта илмни фиқҳдан кўра фойдалироқ топмадим. Фиқҳ билан қанча кўп шуғуллансам, шунча дақиқ маъноларни кашф этдим”.
Танлов юқори савияда ташкиллаштирилди.
Танловда қуйидаги иштирокчилар қатнашдилар:
Танловни ўтказишдан мақсад – педагог-ўқитувчиларнинг мутахассисликлари бўйича билим савияси ва кўникмаларини янада ривожлантириш, касбий маҳоратини ошириш ҳамда фаолияти бўйича замонавий услублари ва тажрибасини оммалаштириш, таълим сифати ва самарадорлигини янада ошириш, фан ўқитувчиларининг педагогик маҳоратини ошириб бориш, таълим-тарбия жараёнига янги педагогик технологияларни жорий этиш, педагог-ўқитувчиларнинг илмий салоҳиятини янада юксалтириш мақсадида илмий-тадқиқот ишларига кенг жалб қилиш, диний таълим муассасалари ўртасида ҳамкорлик алоқаларини мустаҳкамлаш, педагог-ўқитувчиларнинг тажриба алмашишини йўлга қўйиш кабилардан иборат.
Иштирокчиларнинг чиқишларини баҳолаб бориш ҳакамлар ҳайъат томонидан олиб борилди. Ҳакамлар хайъати таркиби қуйидагича:
Танлов 4 шартдан иборат бўлиб, ҳар бир шарт ҳакамлар ҳайъати томонидан 25 баллик тизимда баҳоланиб борди.
Танлов шартлари:
Тадбир Қуръони карим тиловати билан бошланди. Тошкент ислом институти 4-курс талабаси Хаитбоев Муҳаммадали қори қироат қилгандан сўнг, Мир Араб олий мадрасаси устози Исмоилжон домла дуои хайр қилиб бердилар.
Тадбирни Тошкент ислом институти ректори Уйғун домла Ғафуров очиб бердилар. Сўнг Дин ишлари бўйича қўмита раиси биринчи ўринбосари М.Комилов сўзга чиқиб, иштирокчиларга омад тиладилар.
Иштирокчиларнинг чиқишлари қуръа ташлаш йўли билан аниқланди.
Мусобақа кўтаринки кайфиятда ва юқори савияда бўлиб ўтди. Ҳар бир шартда иштирокчилар ўзларининг чиқишлари билан ҳакамлар ҳайъати ва томошабинларнинг диққат марказида бўлдилар.
Мусобақа якунига кўра биринчи ўринни Тошкент ислом институти ўқитувчиси Ҳабибуллоҳ домла Жўрабоев билан қўлга киритди. Биринчи ўрин ғолиби энг кам ойлик иш ҳақининг 10 баробари миқдорида пул мукофоти, 1-даражали диплом, рангли телевизор ҳамда бир йил давомида ойлик иш ҳақига 40% устама мукофотлари билан тақдирланди.
Иккинчи ўринни Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси Акмалхон домла Ғаниев қўлга киритди. Иккинчи ўринни олган иштирокчи 2-даражали диплом, микротўлқинли печь ҳамда бир йил давомида ойлик иш ҳақига 30% устама мукофотлари билан тақдирланди.
Учинчи ўринни эса Кўкалдош ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси Жалолиддин домла Холмўминов қўлга киритди. Учинчи ўринни эгаллаган иштирокчи 3-даражали диплом, чангютгич ҳамда бир йил давомида ойлик иш ҳақига 20% устама мукофотлари билан тақдирланди.
Қолган иштирокчилар эса китоблар тўплами ҳамда фахрий ёрлиқлар билан тақдирланишди.
Мусобақа якунида Тошкент ислом институти ректори У.Ғафуров, Ўзбекистон мусулмонлари идораси Кадрлар тайёрлаш ва таълим бўлими мудири С.Шерхонов, Ўзбекистон мусулмонлари идораси Котибият бўлими бошлиғи М.Ҳомидов сўзга чиқиб, иштирокчиларга, ташкилотчиларга ўз миннатдорчилигини билдирди.
“Ақоид ва фиқҳий фанлар” кафедраси
кабинет мудири Абдуллоҳ Қосим
Манба: https://islaminstitut.uz
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Танишларимиздан биридан оддий мусулмонларимизнинг динимизни ўрганишлари қандоқ бораётгани ҳақида сўрадим. У киши бу саволимга:
- Ҳамма иш яхши кетаётган эди-ю, ихтилофлар чиқиб оддий мусулмонлар нима қилишларини билмай ҳайрон бўлиб қолдилар, деди.
- Оддий мусулмонларни ҳайрон қилиб қўйган масалалардан, охиргиси қайси масала экан? дедим мен, муаммони тузукроқ билиш учун.
- Мисол учун, ҳозиргача ҳамма таҳоратда бўйинга масҳ тортиш мустаҳаб, деб келган, омма ўқийдиган китобларда ҳам шундоқ ёзилган. Лекин янги чиққанлар бу – бидъат, дейишмоқда. Одамлар нима қилишларини билмай ҳайрон. Сўрашга бирор одам топиш ҳам қийин, деди танишим.
- Ўшандоқ нарсаларда дарҳол далил-ҳужжат сўраш керак. Бўйинга масҳ тортиш нима учун бидъат бўлади, деб сўрмадингизми? дедим мен.
- Бўйинга масҳ тортиш оятда ҳам, ҳадисда ҳам йўқ эмиш, уларда бўлмаган нарсани қилса, бидъат бўлар эмиш…
Сиртдан қараганда арзимаган бўлиб кўринган бу масала кўпчилик оддий мусулмонларни хижолат қилгани бежиз эмас. Чунки таҳоратда бўйинга масҳ тортиш бидъ-атдир, деган тоифанинг сўзи бу билан тугамайди. Улар, таҳоратда бўйинга масҳ тортиш бидъатдир. Ҳар бир бидъат залолатдир. Ҳар бир залолат дўзахдадир, дейишдан ҳам тап тортмасликлари мумкин. Агар шундоқ гап чиқадиган бўлса, таҳоратда бўйнига масҳ тортиб юрган бечораларнинг, уларнинг ота-боболарининг охиратдаги ҳоли нима бўлади?
Агар гап бидъат ҳақида юқорида зикр қилинган маънони ўз ичига олган ҳадиси шариф жавҳарига мос бўлганда, унга қўшилиш ҳаммамизнинг бурчимиз бўлар эди. Аммо ҳозирги гапга мутлақо қўшила олмаймиз. Чунки ҳозирги гап мусулмонлар жумҳури ҳақ деб тан олган тўрт фиқҳий мазҳабдан энг каттаси, Ҳанафий мазҳаби мужтаҳид уламолари қарийиб ўн уч асрдан буён мустаҳаб, деб келаётган амални бидъат деб эълон қилиш ҳақида кетмоқда.
Муҳтарам ўқувчи! Келинг, биргаликда Ҳанафий уламолардан, нима учун таҳоратда бўйинга масҳ тортиш мустаҳаб дегансиз, деб сўраб кўрайлик. Ахир улар ўн уч аср давомида мусулмонларни бидъат ишга ундаб келмагандирлар!?
Бундай саволимизга жавоб қуйидагича бўлади:
Одамларни бидъатга, шариатимизда йўқ нарсага чақиришдан Аллоҳнинг Ўзи асрасин. Биз ҳеч қачон, ҳеч кимни бидъатга чақирганимиз йўқ. Биз шаръий масдарга суянмай туриб, ҳаргиз бирор ҳукм ҳақида оғиз очмаймиз. Таҳоратда бўйинга масҳ тортиш мустаҳаблигига қуйидаги далилларимиз бор:
Биринчи далил:
Имом Аҳмад Ибн Ҳанбал Лайсдан, у Толҳа Ибн Мусоррифдан, у отасидан, у бобосидан келтирган ривоятда:
«Албатта, у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бўйинларининг орт томонидан олд томонига қараб масҳ тортганларини кўрган», дейилган.
Иккинчи далил:
Абулҳасан Ибн Форис Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ва саҳиҳ, деб таъкидланган ҳадисда Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам:
«Ким таҳорат қилиб, бўйнига икки қўли ила масҳ тортса, қиёмат куни ғулдан сақланади», деганлар.
Учинчи далил:
Имом ал-Баззор Воил Ибн Ҳужр розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда жумладан:
«...Сўнгра бошларига уч марта, қулоқларининг сирт тарафига уч марта ва бўйинларининг сирт тарафига масҳ тортдилар», дейилган.
Худди шу маънода бошқа ривоятлар ҳам бўлиб, ҳаммалари бир-бирларини қувватлаб келади. Яна нима керак? Ўзи ёки ўзига ёққан тараф билмаган ҳадисни топиб амал қилганлар бидъатда айбланаверадими? Бошқалар ҳадисни топмаган бўлсалар Ҳанафийларда нима айб?
Биз юқоридаги сатрларда ҳозирда қайтадан ихтилофга сабаб бўлиб турган учтагина масалани мисол тариқасида муноқаша қилдик. Қолган ҳамма масалаларни ҳам худди шу тариқа муноқаша қилиш жуда ҳам осон иш. Бизнинг ниятимиз тортишиш эмас, ихтилофларга чек қўйиш бўлгани учун гапни чўзмадик. Мақсадимиз эски ярани яна қўзғамай, тажрибадан ўтган ишончли йўлни маҳкам ушлашга даъватдир. Ана шунда ихтилофларга барҳам берилади, иншааллоҳ.
Ихтилофларнинг олдини олиш мақсадида, фиқҳий мазҳабларнинг Қуръон ва Суннат доирасида қилган ижтиҳодларини қайта қўзғаб, қани, кўрайлик-чи, кимнинг далили кучли экан, қабилида иш тутиш ҳам ман қилинган. Ҳатто баъзи бир кишилар илмда юқори даражаларга эришиб, мазҳабларнинг далилларини солиштириб, кучлисини кучсизидан ажратадиган даражага етса ҳам ўзи учун фатво чиқариб олса майли-ю, кўпчиликнинг бошини айлантириб, ихтилоф чиқаришга сабаб бўлмасин, дейилган.
Шунинг учун ҳам одатда, доимо мазкур қоидаларни бузиб, ихтилоф чиқарган томон мазаммат қилинади. Ушбу баҳсимизда бетарафликни даъво қилсак ҳам, гоҳида гап бир томонламага ўхшаб қолиши ҳам ана ўша қоида туфайлидир.
Ҳамма бало илмимизнинг йўқлигида. Жуда оз нарсани биламиз. Аммо жуда кўп нарсани даъво қиламиз. Билган жуда оз нарсамизга ўта мутаассиблик билан, бор илм шу, бундан бошқа нарса йўқ, деб қараймиз. Билмаган жуда кўп нарсамизни эса, бутунлай инкор қиламиз. Натижада ҳозирги бошимиздан ўтиб турган ноқулай ҳолатга дучор бўламиз.
Мазкур ишни ҳамаср уламоларимиз бир китоб ва унёзар тасмаси маданияти, деб номламоқдалар. Дарҳақиқат, қўлимизга қаердандир тушиб қолган бир китобчани ўқиймиз-да, бутун дунёнинг илми шу китобчада жо бўлган, бундан бошқа илм йўқ, деган маънода иш тутишга ўтамиз. Унёзар тасмасига ёзилган уч-тўрт, тумтарақай маърузани эшитиб олиб, дунёдаги мусулмонларнинг тўртдан учини ё кофир, ё мушрикка чиқариб юборамиз.
Ҳозирги кунда бутун Ислом уммати минг уч юз йилдан буён тан олиб, ардоқлаб, эҳтиром қилиб келаётган тўрт фиқҳий мазҳабларни инкор этиб, улар ҳақларида нолойиқ гаплар айтиб, ўзини мужтаҳид санаб юрганларимиз ана шундоқ бир китобча ва унёзар тасмаси маданиятига мансуб кишилардир.
Биз ҳозир уларга фиқҳий мазҳаблар ҳақ эканлиги ҳақида илмий баҳс тақдим қилиш ниятидан йироқмиз. Чунки ул биродарларимиз бундоқ баҳсни эътироф қилишга тайёр бўлганларида, ҳозирги ноқулай ҳолат юзага келмаган бўлар эди. Ул биродарларимиз фиқҳий мазҳабларни инкор қилишдан олдин салаф уламоларимизнинг илмий баҳслари билан танишиб чиққан бўлар эдилар. Мазкур биродарларимиз фиқҳий мазҳабларни инкор қилишдек хатарли ишда ўзгаларга тақлид қилмоқдалар. Улар хусусан, чет элдан келган, ўзларини аллақандай номлар билан атайдиган шошқалоқ кишиларнинг этагини тутганлар. Улар бошқа томонларнинг гап-сўзларини эътиборга олмайдилар. Шунинг учун ўша биродарларимиз тан олиб, сўзларини ҳужжат қилиб кўтариб юрадиган томонларнинг фиқҳий мазҳаблар ҳақида эълон қилган ҳужжатлари ва фатволаридан намуналар келтиришни маъқул топдик.
Кейинги мавзулар:
Фиқҳий мазҳабларнинг ҳақлиги тўғрисидаги замонавий ҳужжат ва фатволар;
Тўққизинчи қарор;
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 