22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
“Зуҳо” сўзи – “чошгоҳ вақти” деган маънони англатади. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Қасамёд этурман чошгоҳ вақти билан” (Зуҳо сураси, 1-оят).
Қуёш чиққандан таҳминан ўн беш дақиқа ўтгач ушбу намозни ўқиш мумкин. Унинг энг афзал вақти бомдод намозини адо этгандан сўнг, ўша жойда қуёш чиққунча зикр билан машғул бўлиб, қуёш чиққандан кейин ўқишдир.
Зуҳо намози икки ракатдан ўн икки ракатгача ўқилади, энг афзали тўрт ракатдан ўқишдир. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шундай қилганлар.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким тўрт ракат зуҳо намозини мунтазам ўқиса, гуноҳи денгиз кўпикларича бўлса ҳам, кечирилади”, дедилар (Имом Термизий, Имом Ибн Можа, Имом Аҳмад ривояти).
Абу Саъид Худрий (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) зуҳо намозини баъзан узлуксиз ўқир эдилар. Биз энди бу намозни ҳаргиз тарк қилмайдилар, дердик. Гоҳида эса ўқимас эдилар, энди бу намозни ҳаргиз ўқимасалар керак, деб ўйлардик” (Имом Термизий, Имом Аҳмад ривояти).
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) зуҳо намозида “Шамс” ва “Зуҳо” сураларини ўқир эдилар.
Зуҳо намозининг 5 фазилати
Абу Зарр (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ҳар бирингиз бўғин ва суяклар устида тонг оттирганингиз учун бир садақа бор. Ҳар бир тасбеҳингиз – садақа. Ҳар бир тамҳид (Алҳамдулиллаҳ) – садақа, ҳар бир таҳлил (Ла илаҳа иллаллоҳ) – садақа, ҳар бир такбир – садақа, яхшиликка буюришингиз ҳам, ёмонликдан қайтаришингиз ҳам садақадир. Энди буларнинг ҳаммаси учун икки ракат зуҳо намоз ўқишингиз кифоя қилади”, дедилар (Имом Муслим ривояти).
Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким икки ракат зуҳо намози ўқиса, ғофиллардан деб ёзилмайди. Ким тўрт ракат зуҳо намози ўқиса, қаноатлилардан деб ёзилади. Ким олти ракат зуҳо намози ўқиса, у ўша кун учун унга кифоя қилади. Ким саккиз ракат зуҳо намози ўқиса, Аллоҳ таоло уни обидлардан деб ёзиб қўяди. Ким ўн икки ракат зуҳо намози ўқиса, у одам учун Аллоҳ жаннатда олтиндан бир қаср бино қилади” (Имом Термизий, Имом Ибн Можа, Имом Байҳақий ривояти).
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадисда бундай дейилади: «Албатта, жаннатда бир эшик бор. У “Зуҳо” деб номланади. Қиёмат куни бўлганда, бир жарчи нидо қилиб: “Зуҳо намозини доим ўқувчилар қани? Бу сизларнинг эшигингиздир. Унга Аллоҳнинг раҳмати ила киринглар”, дейди» (Имом Табароний ривояти).
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Менга Халилим (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уч нарсани васият қилганлар: ҳар ойда уч кун рўза тутишни; икки ракат чошгоҳ – зуҳо ва ухлашимдан олдин витр намозларини ўқишни” (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Насоий ривояти).
Муоз ибн Анас (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бомдодни жамоат билан ўқиса, сўнгра қуёш чиққунича Аллоҳни зикр қилиб ўтирса, кейин икки ракат намоз ўқиса, унинг учун ҳаж ва умранинг ажри тўлиқ, тўлиқ, тўлиқ берилади”, дедилар (Имом Термизий ривояти).
Умар ибн Хаттоб (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Наждга қўшин жўнатдилар. Улар тезда Нажддан кўплаб ўлжаларни қўлга киритиб, қайтишди. Қўшин билан Наждга бормаган бир киши: “Бундан олдин бундай катта ўлжани шундай қисқа муддатда қўлга киритиб қайтган лашкарни кўрмаганман”, деди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Сизларга оз муддат ичида булардан ҳам кўпроқ бойликни қўлга киритган қавмнинг хабарини берайми? Улар бомдод намозини жамоат билан ўқиб, қуёш чиққунга қадар Аллоҳни зикр қилиб ўтирган, сўнг ортга қайтган қавм. Ана ўшалар тез ва катта ўлжа билан қайтган қавмдир”, дедилар (Имом Термизий ривояти).
Даврон НУРМУҲАММАД
тайёрлади.
Ислом илмларининг тараққиётида ҳадис илми жуда ҳам муҳим ўрин тутади. Бу илм нафақат шариат асосларининг саҳиҳ манбалар орқали етказилиши, балки мусулмон умматининг ақидавий, фиқҳий ва ахлоқий асосларини тўғри англаб олишда ҳам муҳим рўл ўйнайди.
Хусусан, ҳадис илмидаги энг йирик ва ишончли манбалардан бири бўлган Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳининг “Саҳиҳ ал-Бухорий” асари бўлиб, минглаб уламолар тарафидан бу китоб ўрганилиб, унга турли мазмун ва услубларда шарҳлар ёзганлар. Ана шундай шарҳловчи уламолардан бири сифатида Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурийнинг номлари алоҳида эътиборга лойиқдир.
Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий, баъзи манбаларда эса бу зотнинг исмлари Муҳаммад ибн Яъқуб ибн Али ал-Баноний шаклида ҳам учрайди. Бу зотнинг қачон туғулганлари борасида манбаларда аниқ маълумолар кўрсатилмаган бўлсада, ҳижрий 1098 йилда вафот этганлари очиқ баён қилинган.
Яъқуб ал-Баноний Ҳиндистоннинг илмий марказларидан бири бўлмиш Лоҳур шаҳрида таваллуд топганлар ва бутун умрларини шу ерда илмга хизмат қилишга бағишлаганлар.
Яъқуб ал-Баноний машҳур муҳаддис, фақиҳ, муфассир ва бир қанча илмларда йирик ҳанафий олимлардан ҳисобланадилар.
“Нузҳат ал-Хавотир” асарининг муаллифи шайх Яъқуб Ал-Банонийнинг таржимаи ҳолини баён қилиб айтадиларки: “У зот олим, муҳаддис Мавлоно Яъқуб Ал-Баноний Ал-Лоҳурий, Лоҳур шаҳрида туғилиб, вояга етганлар. Ўз замонасидаги етук олимлардан таҳсил олганлар ва кўплаб илмларда, хусусан ҳадис, фиқҳ ва бошқа бир қанча илмларни пухта эгаллаган машҳур олимлардан бири бўлганлар”, деб таърифлайдилар.
Бу зотнинг устозлари ҳақида аниқ маълумотлар учрамасада, энг йирик шогирдлари фазилатли шайх Муҳаммад Ғовс ибн Абу ал-Хойр ибн Абу ал-Мағфар ибн Абдуссалом ал-Ҳанафийдир. У илмли шайхлар оиласидан бўлиб, ҳижрий 1056 йилда туғилган. У ҳадис илмини шайх Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурийдан ўрганган.
Яъқуб ал-Баноний ҳадис илмда ҳам чуқур билим эгаси сифатида танилган олимлардандир. У зотнинг энг машҳур асари “Ал-хойр ал-Жорий фи Шарҳи саҳиҳ Ал-Бухорий” бўлиб, бу асар имом Бухорийнинг “Саҳиҳ ал-Бухорий” китобига ёзилган муҳим шарҳлардан бири ҳисобланади.
Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий илмий мақом ва мартаба жиҳатидан юксак мавқега эга бўлган олимлардандир. Манбаларда у зот бир қанча асарларнинг муаллифи экани қайд этилган. Қуйида уларнинг баъзиларини келтириб ўтамиз:
Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий ҳижрий 1098 йилда вафот этганлари қайд этилган.
Шунингдек, қўлёзма нусхасининг кўчирилгани ҳам бу санани тасдиқлайди. “Нузҳат ал-Хавотир” китоби муаллифи ҳам унинг 1098 ҳижрий йилда вафот этганини таъкидлаб бундай ёзади: “У ҳижрий бир минг тўқсон саккизинчи йилда вафот этди. Бу санани муфтий Валиййуллоҳ ал-Фарҳободий ўз таълиқларидан бирида очиқ баён қилган”.
Бу зот Ҳиндистоннинг Деҳли шаҳрида вафот этганлар ва ўз уйларига дафн этилганлар.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий ўз даврининг йирик алломаларидан бири бўлиб, ҳадис, фиқҳ, тафсир каби илмларда чуқур билмга эга бўлган зотлардан саналадилар. У зотнинг илмий, маънавий мероси Ҳиндистон минтақасидаги исломий илмий тараққиётга катта таъсир кўрсатган ва кўрсатиб келмоқда. Бугунги кунда ҳам у зотнинг қолдирга илмий мерослари тадқиқотчилар учун ҳам бебаҳо манба бўлиб хизмат қилмоқда.
Муҳаммад Умар Муҳаммаджонов,
Тошкент Ислом институти талабаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа