Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
15 Июн, 2025   |   19 Зулҳижжа, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:04
Қуёш
04:49
Пешин
12:29
Аср
17:39
Шом
20:01
Хуфтон
21:39
Bismillah
15 Июн, 2025, 19 Зулҳижжа, 1446

Фақирликка етакловчи 40 иллат

18.12.2017   1735   3 min.
Фақирликка етакловчи 40 иллат

Ҳар бир инсон қилаётган ишидан манфаат кўзлаши табиий. Айниқса, касб орқали топилаётган мол-давлат, эришилаётган ютуқ ёки бой берилаётган имконият, бир сўз билан айтганда, буларнинг барчаси замирида ризқи баракали бўлиш истаги мужассамдир.

Инсоннинг оёқ кийимида тариқдек нарса бўлса, уни олиб ташламагунча хотиржам юра олмайди. Киши оёқ яланг юрмоқчи бўлса, ердаги майда тошлар ҳам сезилади, лекин кўникиш баробарида ердаги тикан ва шиша каби нарсалар таъсир этмай қолар экан. Мўмин киши кичик гуноҳга ёки айрим иллатларга парво қилмаса, катта гуноҳларнинг айблиги одатий ҳолга айланиб қолар экан.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам муборак ҳадисларида: “Қазойи қадарни ҳеч нарса қайтара олмайди, фақатгина дуо қайтарур. Яхшилик умрни зиёда қилса, киши гуноҳи сабабидан ризқини келишидан маҳрум бўлади”, деб марҳамат қилганлар (Имом Термизий ривояти).

Ушбу ҳадиси шариф дуо ва яхшилик умрни ҳамда ризқни зиёда бўлишга сабаблиги, гуноҳ эса киши ризқини маън қилувчи эканини эслатмоқда. Шунингдек, Имом Бурҳониддин Зарнужий ўзининг “Таълимул-мутаъаллим” асарида қуйидаги иллатлар фақирлик келтириши ҳақида баён қилган. Таъкидлаш лозимки, мазкур иллат ва одатлардан сақланиш кишига ҳам маънавий, ҳам моддий манфаат келтириш билан бирга, илм, зуҳд ва тақво йўлида юксак чўққини забт этишни истовчиларга айни фойда экани муаллиф томонидан зикр этилган. Хулосани эса ўзингизга ҳавола қиламиз:

  • Ёлғон гапириш – гуноҳи кабиралардан, шундай экан, барча гуноҳ ризқни манъ қилади;
  • Субҳ вақтида ухлаш;
  • Кўп ухлаш;
  • Кийимсиз ҳолда ухлаш;
  • Кийимсиз ҳолда бавл қилиш;
  • Жунуб ҳолда овқатланиш;
  • Ёнбошлаб ётган ҳолда овқатланиш;
  • Дастурхонни қолдиришлик (яъни қоқмасдан ёки очиқ ҳолда қолдириш);
  • Пиёз ва саримсоқпиёзни куйдириш (бунинг икки маъноси бор, бири куйдирганда бадбўй ҳид чиқишлиги, унда кўпчиликка озор берилиши ва овқатга солинадиган тоза нарсани исроф қилиб ёқиб юбориш);
  • Рўмолча билан уйни супуришлик (яъни юзини артса бўладиган тоза матони исроф қилиш);
  • Кечаси уйни супуришликка одатланиш (зарурат бўлса зиёни йўқ);
  • Уй ёки ҳовлини супуриб, ахлатини бир четга қолдириб қўйиш;
  • Кексаларнинг олдига тушиб юриш;
  • Ота-онани исми билан чақириш;
  • Дуч келган нарса билан (тозалиги аниқ бўлмаган) тишларини ковлашлик;
  • Лой ва тупроқ билан қўл ювиш.
  • Остонага ўтириш;
  • Эшикни бир қанотига суяниб туришлик;
  • Ҳожат қилинадиган жойда таҳорат қилиш;
  • Кийимни кийиб турган ҳолда тикмоқ (масалан тугма қадаш);
  • Юзини кийими билан артиб қуритмоқ;
  • Уйлардаги ўргимчак уйларини (исларни) олмаслик;
  • Намозни ўз вақтида адо этишга дангасалик қилиш;
  • Бомдод намозидан кейин масжиддан тезда чиқиб кетиш (чунки бомдоддан кейин масжидда кун чиққунга қадар зикрга машғул бўлиш катта савоб, лекин узр сабабидан тезда чиқиб кетса, зарари йўқ);
  • Қуёш чиқмасдан олдин бозорга эрта бориш;
  • Бозордан кеч қайтиш;
  • Тиланчилар тўплаган нонларни сотиб олиш;
  • Ота-она фарзандига нисбатан ёмон дуо қилиши;
  • Идишлар устини очиқ қолдириш;
  • Шамни пуфлаб ўчириш;
  • Синган қалам (ё ручка) билан хат ёзиш;
  • Синган тароқ билан соч ёки соқол тарашлик;
  • Фарзанд ота-онаси ҳаққига яхши дуо қилмаслиги;
  • Саллани ўтирган ҳолда ўрашлик
  • Шимни тик туриб кийиш;
  • Бахиллик;
  • Оила нафақасига бахил, зиқналик қилиш;
  • Исрофгарчилик;
  • Касб ва ҳунарларини амалга оширишда дангасалик ва бепарволик.

Ҳасанбой Олимназаров,

Марғилон шаҳаридаги “Имом Заҳириддин” масжиди имом-хатиби

Мақолалар
Бошқа мақолалар

Соғлом боланинг дунёга келишида онанинг ўрни

13.06.2025   5489   4 min.
Соғлом боланинг дунёга келишида онанинг ўрни

Қуръони каримда “ОНА” сўзи улуғвор ва мўътабар нарсаларни ифодалаш учун қўлланилади. Шунингдек, Аллоҳ таоло уларга ҳеч кимга насиб қилмаган буюк мақомни инъом этган. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Луқмон сурасида: “Биз инсонга ота-онаси ҳақида тавсия қилдик: онаси уни заифлик устига заифлик билан кўтарди; уни сутдан ажратиш икки йил ичидадир” деган (14-оят).


Муфассир Ибн Атийя раҳимаҳуллоҳ ушбу оятнинг тафсирида: “Аллоҳ таоло бу оятда онанинг хизматини алоҳида таъкидлаб ўтгани, оналарнинг даражаси юқори эканига ишора қилади”, деган.

Ўз ҳавои нафсларидан бирор сўз айтмаган Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан кимга яхшилик қилиш кераклиги сўралганда уч бора “онангга яхшилик қил” деб жавоб берганлар.


Онанинг вазифаси – фарзандни дунёга келтириш, боқиш ва уни тарбиялаб вояга етказиш билан чекланадими ёки уларнинг бунданда бошқа муҳим ҳамда каттароқ масъулиятлари борми?


Бу саволга замонавий илм-фан бизга жавоб беради...

Келинг, саволга жавобни она қорнида ривожланадиган ва она танасининг ажралмас қисми ҳисобланган ҳомиладан бошлайлик. Онанинг жисмоний ҳолати ва унинг овқатланиши ҳомилага таъсир қилганидек, онанинг ҳиссий ҳолати ҳам таъсир қилади.

2013 йилда Гранада (Испания) университети олимлари 5 йил давомида тадқиқот ўтказишди. 17 минг нафар оналар ва 18 минг чақалоқлар қамраб олган тадқиқотда соғлом овқатланиш ва эмизишнинг фарзанд саломатлигига таъсирини кузатдилар.

Унга кўра, ҳомиладорлик вақтида оналарнинг тўғри овқатланиши ва диета қилиши – фарзанднинг соғлом туғилиши ва ривожланиши учун асосий омил бўлиб хизмат қилиши аниқланган. Тадқиқотда онанинг ақлий салоҳиятининг юқори бўлиши фарзандга катта таъсир этиши исботланган.

Шунингдек, онанинг руҳий ҳолати ҳомилага тўғридан-тўғри таъсир қилиши кузатилган. Руҳий тушкунлик, депрессия, қайғу ва ташвиш ички стресс, хусусан, кортизол гормонини келтириб чиқаради.

Она тушкунликка тушганда кортизол фарзанд миясининг ривожланишига салбий таъсир қилади. Натижада бола мия қисмидаги ўзгаришлар сабабли безовтаналади.

Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, кортизол гормони қондаги кислород миқдорига, натижада боланинг нафақат туғма нуқсонлар билан ёки эрта туғилиши, ҳатто унинг бутун келажакдаги ҳаётига таъсир қилиши мумкин.

Стрессни бошдан кечирган ҳомиладор аёллардан дунё келган фарзандларда руҳий касалликлар, семириш, қанд касаллиги, саратон ва асаб тизими касалликлари эҳтимоли ҳам уларда юқори бўлган.

Хавотирли ери шуки, бу аломатлар келгуси авлодга ҳам ўтган. Ҳа, унинг асорати нафақат фарзандлари, балки набираларининг ҳаётларига таъсир ўтказган.

 

Онанинг боласига бўлган ғамхўрлиги ва меҳри фарзанднинг мактабдаги фанларни яхши ўзлаштиришни, айниқса, математика ва чет тиллари каби фанларни пухта ўрганиш қобилиятини ҳамда ўқиш кўникмаларини шакллантиради.

Шунингдек, олимларнинг таъкидлашича, болага ижобий таъсир кўрсатадиган энг муҳим омиллардан бири бу – она-бола ўртасидаги илиқ муносабатлар саналади. Онанинг стресс ҳолати эса, фарзанднинг миясига жиддий таъсир қилади.

Миянинг тубига кириб боришга имкон берувчи сўнгги технологиялар онанинг меҳр-муҳаббати бола миясининг гиппокампус деб аталадиган қисмига таъсир қилиши аниқланган. У хотира ҳужайраларининг янгиланиши, ёдлаб қолиш қобилияти ва стрессга жавоб бериш вазифаларини бажаради.


Бошқа бир тадқиқотга кўра, гиппокампус кўрсаткичи онасидан меҳр кўрганларда меҳр кўрмаган болаларга қараганда юқори экани кузатилган.

Руминияда ёшлигидан стрессда, бепарво муносабатда улғайган болалар устида олиб борилган тадқиқот натижаларида уларнинг мия қисмида қора туйнуклар борлиги аниқланган.

Герҳард Сую ўзининг “Муҳаббат қандай таъсир қилади?” номли китобида “Фарзандга қилинган ҳар қандай муносабат унинг мия фаолиятига таъсир қилади. Агар фарзандга доимий равишда қаттиққўллик, дўқ-пўписа қилинса, у асабий, қўрқоқ, ўз фикрини эркин баён эта олмайдиган бўлиб вояга етади”.

АҚШда 3 мингга яқин шахслар ўртасида ўтказилган сўровномада, она ва бола ўртасида соғлом ҳиссий муносабатлар мавжуд бўлса, уларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига ижобий таъсири 74 йил давом этиши мумкинлигини аниқланган.

Демак, фарзанднинг нафақат соғлом, балки салоҳиятли бўлишида ҳам Оналарнинг ўрни ва масъулияти шунчалик юқори экан.

 

Даврон НУРМУҲАММАД