Муборак Рамазон ойи яқинлашган сари Аллоҳ таолонинг мўмин-мусулмон бандаларига раҳмати, лутфу карами тобора кўпайиб бораверади. «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриёти ҳамда Ислом.уз порталида ҳам Рамазон туҳфалари мавсуми бошланиб кетди. Қуръон ойи бўлмиш моҳи Рамазон арафасида юртдошларимизга икки гўзал туҳфа армуғон этилди.
Бугун «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриётида фазилатли шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг севимли шогирди, «Ислом ота» жомеъ масжидининг имом ноиби Ҳасанхон Яҳё Абдулмажиднинг «Хатми Қуръонга марҳабо!» китоби ҳамда «Қуръон тартили» сабоқларини сиз азиз мухлисларга тақдимоти бўлиб ўтди.
Тақдимот маросимига юртимизнинг дин пешволари, уламолар, аҳли Қуръонлар ва бошқа кўплаб азиз меҳмонлар ҳозир бўлишди. Нашриётимизга Ўзбекистон мусулмонлар идорасининг раиси, муфтий Усмонхон Алимов илк бор ташриф буюрдилар. Муфтий ҳазратлари пойтахтимиз бош имом-хатиби Анвар қори Турсунов, Тошкент вилояти бош имом-хатиби Хайрулло қори, «Ислом ота» жомеъ масжиди имом-хатиби Абдулҳаким қори Матқулов ҳамда бошқа кўплаб меҳмонлар билан биргаликда янги қурилган «Ҳилол-нашр» марказий савдо дўкони ҳамда босмахона мажмуаси билан танишиб, бу илм-маърифат масканларига ривожу баракот тилаб, дуолар қилишди.
Шундан сўнг барча меҳмонлар мажлислар залига кўтарилгач, тақдимот маросими бошланди. «Чимир ота» жомеъ масжиди имом ноиби Абдулбосит қори Абдуллажонов меҳмонларни муборакбод этгач, тантанани очиқ деб эълон қилди. Анъанага мувофиқ, маросим Қуръони Карим тиловати билан бошланди.
Дастлабки табрик сўзи Ўзбекистон мусулмонлар идорасининг раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратларига берилди. Муфтий ҳазратлари «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриётида олиб борилаётган хайрли ишларга баракот тилаб, буларнинг барчаси аввало Аллоҳ таолонинг инояти, юртимиздаги тинчлик-хотиржамликнинг самараси ҳамда юрти учун, халқи, дини учун қайғураётган юртимиз раҳбарининг эзгу ниятли саъй-ҳаракатлари натижаси эканини айтдилар, хайрли дуолар қилиб, жумладан, шундай дедилар:
БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИМ
Роббимиз Аллоҳ таолога беадад ҳамду саноларимиз бўлсин!
Расулимиз Муҳаммад Мустафога дуруду салавотларимиз бўлсин!
Ассалому алайкум, муҳтарам азизлар, мўмин-мусулмон биродарлар! Бугун сиз билан биз ҳаммамиз учун қадрли ва ҳурматли бўлган марҳум устоз, Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳматуллоҳи алайҳ асос солган, айни дамда илм-маърифат зиёсини эл-юртга таратиб келаётган муборак бир масканда, Ҳилол нашр нашрёт-матбаасида жамул-жам бўлиб турибмиз. Бу йиғилишимиз аввало устозни хотирлаш, ушбу шукуҳли дамларда, Рамазони шарифнинг хуш ифори уфуриб келаётган ажойиб соатларда у кишини йўқлаб дуо қилиш ва қолдирган бой илмий меросларини тарғиб қилиш учундир... Қолаверса, Қуръони Каримга доир янги бир асарнинг нашр этилгани тантанаси, эълони учун тўпланиб турибмиз.
Муҳтарам азизлар! Ҳозирда биз юртимиз тинчлиги, осудалиги ва давлатимиз тарафидан халқимиз, хусусан, мўмин-мусулмонлар учун яратиб берилаётагн шароит ва эркинликлар соясида мана шундай гўзал бир мажлисда эмин-эркин йиғилиб ўтирибмизки, бу неъматлар учун Аллоҳ таолога ҳар қанча шукр қилсак, оз.
Бугун юртимизда жуда кўп хайрли ишлар амалга оширилаётганини ҳаммаларингиз кўриб, кузатиб, бунинг тирик гувоҳи бўлиб турибсиз. Муҳтарам Президентимизнинг ташаббуслари билан мамлакатимиз тараққиётнинг янги бир поғонасига кўтарилди. Ҳар жабаҳада улкан ўзгаришлар, ўсишлар барқ урмоқда. Хусусан, дин-диёнат соҳасида ҳам жуда кўп ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Улуғ алломларимизнинг ҳаётларини ўрганишга, меросларини тирилтиришга қаттиқ аҳамият берилиб, жуда ҳам катта-катта режалар тузилиб, лойиҳалар ишланиб, уларни жадаллик билан бажаришга киришилмоқда... Буларнинг барчаси сиз билан бизнинг бахту саодатимиздир.
Юртимиз Аллоҳ назар қилган юрт. Шунинг учун бу муборак заминдан жуда улуғ алломалар етишиб чиққан. Уларнинг охирги вакилларидан бири устоз Шайх ҳазратлари эдилар. Аллоҳ у кишини Ўз раҳматига олсин, жуда катта илмий тикланишни бошлаб бердилар ва ўзларидан улкан маънавий мерос қолдирдилар. Асарлар ёздилар, шогирдлар тарбияладилар. Алҳамду лиллоҳ, «оққан ариқ яна оқади», деганларидек, бугун ҳам ана ўша уламои киромларимизнинг меросхўр шогирдлари, маънавий авлодлари бўлган ёш олимларимиз, тадқиқотчи улмоларимиз юртимиздаги бу юксак руҳият ва имкониятлардан фойдаланиб эл-юртга илм-маърифат зиёсини таратишда давом этмоқдалар, янги-янги марраларни заб этмоқдалар. Ушбу йиғилишимизнинг асосий сабаби ҳам ана шундай ютуқлардан бирининг шодиёнасидир. Яъни ёш тадқиқотчиларимиздан бири, муҳтарам Ҳасанхон қорининг «Хатми Қуръонга марҳабо!» номли рисолаларининг тақдимоти муносабати билан йиғилиб турибмиз.
Бу китоб ҳажми кичик бўлса-да, мазмун-моҳиятига кўра анчагина катта китоб, десак, хато бўлмайди. Қори домла китобни тайёрлаб, бир нусхани олиб, менинг олдимга борди ва унга сўзбоши ёзиб беришимни илтимос қилди. Мен у кишининг бу илмий ҳаракатларидан, рости, жуда ҳам хурсанд бўлдим. Ёшларимизнинг мана шундай илмга ошно бўлишлари бу бизнинг, халқимизнинг бахту саодати албатта. Китобча билан танишиб чиқар эканман, унинг сермазмун ва халқчиллиги эътиборимни тортди. Асарнинг мавзуси ҳам, услуби ҳам ўзига хос.
Аллоҳга шукрлар бўлсинки, ҳозиргача юртимизда Қуръони Каримга доир бир қатор китоблар чоп қилиниб, халқимиз қўлига етиб борди. Аммо ушбу мавзу – хатми Қуръон ҳақида ҳалигача бирор махсус асар йўқ эди. Шу боис, мен бу китобни тездан нашр қилиб, халқимиз, хусусан, қориларимизга тақдим қилиш кераклгини таъкидладим ва китобга тақдим ёзиб, муаллифнинг ҳақларига дуо қилган бўлдим.
Рисола жуда ҳам равон, лўнда тили ва халқчиллиги билан ажралиб туради. Унда жуда кўп қимматли маълумотлар ўрин олган. Айниқса, хатми Қуръон дуосига доир сатрлар ҳеч кимни бефарқ қолдирмаса керак. Ўйлаймизки, бу китоб аввало қориларимиз учун, қолаверса, барча мўмин-мусулмонлар учун ажойиб қўлланма бўлиб хизмат қилади.
Ўтган мустабид тузум даврида диний қадрятларимиз топталиб, ҳар қандай диний амалга ёвқараш ҳукм сурган эди. Оддийгина Рамазон ойидаги хатм учун ҳам юқори ташкилотлардан махсус рухсат олиш керак эди. Шунда ҳам узундан-узун маслаҳатлар билан саноқлигина масжидга рухсат тегарди.
Бу ерда устоз қори акаларимиз ўтиришбди, улар яхши билишади, бир пайтлар бутун мамлакат бўйича биргина «Ҳазрати Имом» масжидида хатм қилишга рухсат берилган пайтлар ҳам бўлган. Ана ўшанда устозларимиз, қори буваларимиз юртимизнинг озодлигини сўраб, Аллоҳга ёлвориб дуолар қилишар эди. Хатми Қуръонларда қилинган ана ўша илтижоларнинг ижобат бўлганини бугун сиз билан биз – мустақил Ўзбекистон мусулмонлари ўз кўзимиз билан кўриб, баҳраланиб турибмиз.
Бугун мамлакатимизда 2038 масжид фаолият олиб бормоқда. Диний идорамизнинг кўмаги ва назорати остида уларнинг аксарида ҳар йили Рамазон ойида қориларимиз Аллоҳнинг сўнги каломи Қуръони Каримни хатм қилмоқдалар, халқимиз бу илоҳий армуғондан баҳраманд бўлмоқда. Бундан бағоят мамнун бўлган мўмин-мусулмонлар хатми Қуръон асносида чин дилдан, кўзларида ёш билан эл-юрт ва раҳбару фуқаролар ҳаққига эзгу дуолар қилиб, юртимизнинг равнақини сўраб Аллоҳ таолога илтижолар қилмоқдалар. Бугунги ютуқларимиз замирида мана шу олий тилакларнинг ҳам ҳиссаси беқиёс, албатта.
Ҳозирда Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом институтининг «Таҳфизул-Қуръон» бўлимида қорилар етишиб чиқмоқда ва юртимиздаги масжидларда ташкил қилинаётган хатми Қуръонларда фаол иштирок этмоқдалар. Бундай қориларни етиштирадиган даргоҳларга яна эҳтиёжимиз бор, иншооллоҳ, бу борада ҳам яхши ниятларимиз, режаларимиз бор. Жумладан, Президентимиз раҳбарлигида Бухордаги «Мир Араб» мадрасасини «Олий мадраса» қилиш лойиҳаси ишланяпти. Унда ҳам Маъҳаддаги каби «Таҳфизул Қуръон» кафедраси бўлиши режалаштириляпти. Бу ҳам яна бир Қуръон даргоҳи бўлади. Аллоҳ насиб қилса, яна кўплаб хайрли ишлар амалга ошади.
Қуръони Карим Аллоҳ таолонинг мўъжиз каломидир, энг улуғ каломдир. Аллоҳ билан банда орасида қанча фарқ бўлса, Аллоҳнинг каломи билан банданинг сўзи ўртасида ҳам ўшанча фарқ бордир. Қуръоннинг ҳар бир сўзи, ҳар бир ҳарфига улкан савоблар ваъда қилинган. Унинг ҳар бир ояти руҳу танга шифодир. Уни ўқиш ва уқиш ҳар бир мусулмонга фарзи айндир. Аллоҳ таоло Намл сурасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга шундай дейишни буюради:
«Мен мусулмонлардан бўлишга амр этилдим ва Қуръонни тиловат қилишга ҳам» (91–92-оятлар).
Ушбу амри илоҳий Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ва у зот орқали бутун умматга қаратилгандир. Шу боис, ул зот ўзларига Қуръон нозил бўлиши билан бирга, ҳамиша Қуръон ўқир ва уни хатм қилиб турар эдилар. Ҳар Рамазон ойида ваҳий фариштаси Жаброил алайҳиссалом билан Қуръонни хатм қилганлари саҳиҳ ривоятларда бор. Шунинг учун Рамазон ойи Қуръон ойи деб аталган ва бу ойда Қуръонни хатм қилиш Ислом уммати учун суннат бўлиб қолган. Саҳобаи киромлар, салафи солиҳлар ва улуғ аждодларимиз ҳам ҳамиша Қуръон ўқиб, уни хатм қилиб турганлар, хусусан, муборак Рамазон ойини Қуръон ойи ўлароқ ўтказишга алоҳида эътибор берганлар. Имом Молик, Суфён Саврий ва имом Бухорий каби алломаларимизнинг Рамазон ойи кириши билан бошқа илмий давраларни тўхтатиб, ҳаммасининг ўрнига Қуръон хатм қилишга ўтишлари ҳам барчамиз учун ибрат бўлиши керак.
Бугунги кунда юртимиздаги хатми Қуръонлар кўп жиҳатдан намунали ва гўзал тарзда ўтказилмоқда. Қориларимиз ҳам жуда яхши, тажвидлари ҳам, ҳифзлари ҳам, тараннумлари ҳам ниҳоятда гўзал. Кўп юртларда қорилар ёддан хатмга ўта олмайди, Қуръонга қараб ўқиб беришади. Аммо бизнинг қориларимиз, алҳамду лиллоҳ, бу маънода жуда ҳам дадил. Хатмдаги ташкилотчилик ишлари ҳам бизда анча яхши йўлга қўйилган. Аммо эндиликда бу хусусда ҳам юқори илмий савияга кўтарилишимиз, хатми Қуръонларни янада мукаммал, янада манфаатли шаклда ўтказишимиз лозим. Хусусан, қориларимиз бу маънода ўз устиларида яна ҳам кўпроқ ишлашлари, Қуръони Каримнинг тажвидини, унинг маъноларини, ахлоқу одобини ҳам пухта эгаллашга ҳаракат қилишлари лозим. Хатми Қуръонда иштирок этаётган кишиларимиз ҳам Қуръонга нисбатан одоб билан, ихлос билан муносабатда бўлишда яна янги поғоналарга кўтарилишлари керак. Ушбу «Хатми Қуръонга марҳабо!» китоби айнан мана шу мақсадларга қаратилган. Уни ҳар бир қори, хатмга қатнашмоқчи бўлган ҳар бир намозхон, қўйинки, ҳар бир мусулмон ўқиб, уқиб, ҳаётига татбиқ этиши лозимдир.
Китобда хатми Қуръон қилишнинг тарихидан бошлаб, бугунги кунда Рамазондаги хатми Қуръонларни қандай ўтказиш лозимлигигача сўз борган. Унда муаллиф қориларга алоҳида тавсиялар, жамоатга алоҳида тавсиялар ва ташкилотчиларга яна алоҳида маслаҳатлар тақдим қилган. Шу билан бирга, яқин ўтмишимиз, ўтган асрдаги Қуръон устозларига ҳақида ҳам жуда қимматли маълумотлар киритилган. Хусусан, китоб охиридаги хатми Қуръон дуосини мавзуларга бўлиб берилиши жуда ҳам яхши иш бўлган. Бундай қилишдан мақсад ‒ дуогўй киши жамоатнинг имкониятига қараб ҳар мавзуда керагича дуоларни танлаб ўқисин. Баъзи жойларда айрим кишилар қаердандир ўқиб ё эшитиб олган узундан-узун дуоларни ёдлаб олади-да, кейин ҳеч қаёққа қарамай ўша дуони тўлиқ ўқийверади, вазиятга қараб танлай олмайди. Бу кўпчиликка малол келади, бизга кейин одамлар шикоят қилишади. Дуоларни мана бу китобдаги каби тартибга солиниши эса ана шундай ноқулайликларнинг олдини олишга хизмат қилади...
Китобнинг мавзулари ва тафсилотлари билан мен кўп тўхталмайман, чунки бу ҳақда бошқа домлаларимиз ҳам ўз сўзларини айтсалар керак. Шу боис, шу ерда сўзимга якун ясаб, муаллиф Ҳасанхон қорининг ижодларига барака тилаб қоламан. Аллоҳ бундан кейин ҳам яхши асарларни яратиб, эл-юртга улкан хизматлар қилишларини муваффақ айласин! Мана шундай қуръоний зиёфатларимиз кўпайиб бораверсин!
Шу фурсатдан фойдаланиб, устознинг ишларини давом эттириб турган Исмоилжон домла бошлиқ ушбу «Ҳилол нашр» нашрёти жамоаси, Ҳазратнинг шогирдлари, юртимиздаги барча қориларимиз ва бизнинг сўзларимизни эшитиб турган барча мўмин-мусулмонларни кириб келаётган Рамазон ойи билан муборакбод этаман ва келгуси ишларингизда Аллоҳ таолодан муваффақиятлар тилаб қоламан.
Аллоҳ таоло ўтган қори буваларимиз, Қуръони Каримни бизгача етиб келишида хизмат қилган барча устозларни Ўз раҳматига олсин. Мана бу ерда бир қанча ёши улуғ қори устозлар ўтиришибди, Аллоҳ буларни узоқ йиллар саломат қилсин. Ёш қориларимиз, толиби илмларимизга илми Раббоний, илми ладунийлардан бериб, Қуръони Каримга, эл-юртга яхши хизматлар қилишларини насиб айласин. Ҳозирда Қуръон хизматида турган қори устозларни Аллоҳ саломат қилсин. Уларнинг баракасидан юртимиз янада осуда бўлиб, халқимизнинг ичу таши илоҳий калом нури билан мунаввар бўлиб бораверсин!
Вассалому алайку ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ!
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси,
муфтий Усмонхон Алимов
Шундан сўнг меҳмонларга ташаккур айтиш ҳамда Ҳасанхон Яҳёни муборакбод этиш учун сўз Исмоилжон Муҳаммад Юсуфга берилди. Исмоилжон ҳожи ҳамду санодан сўнг тақдимот маросими меҳмонларини бугунги шодиёна билан муборакбод этиб, шундай деди:
Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм!
Муқаддас Каломининг нузулини «Яратган Роббингнинг исми ила ўқи» деган ояти каримадан бошлаб, бандаларини Қуръон ўқишга, илм-маърифат ўрганишга буюрган Роббимиз Аллоҳ табарока ва таолога ҳамду санолар бўлсин!
«Яхшиларингиз – Қуръонни ўрганган ва уни ўргатганларингиздир» деб марҳамат қилган Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруду салавотлар бўлсин!
Ассалому алайкум муҳтарам муфтий ҳазратлари!
Ассалому алайкум муҳтарам устозлар, азиз меҳмонлар, аҳли Қуръонлар!
Бугунги тақдимотимизга қадам ранжида қилиб, ташриф буюрган барча азизлар, ассалому алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ!
Хуш келибсиз! Қувончимизга шерик бўлиб, бугунги тақдимотга ҳозир бўлганингиз учун Аллоҳ қадамларингизга ҳасанотлар ёзсин!
Устозимиз, падари бузрукворимиз шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф роҳимаҳуллоҳ ҳазратлари бошлаб кетган бир ажойиб, гўзал анъана бор. У зот ҳар йили бошимизга соябон бўлиб кириб келаётган моҳи Рамазонни муносабати билан халқимизга бир қанча туҳфалар тақдим этар эдилар. «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриёти ҳамда Ислом.уз портали ҳам бу анъанани давом эттиришга баҳолиқудрат ҳаракат қилмоқда.
Алҳамдулиллаҳ, бугун ана шу ҳаракатларнинг самарасини сиз азизларга, халқимизга тақдим этиш насиб қилиб турибди. Бугун шайх ҳазратларининг севимли шогирдларидан бири – Ҳасанхон Яҳё Абдулмажид сиз азизларга икки гўзал туҳфани ҳадя этяптилар. Бу туҳфаларнинг ҳар бири юртимизда Қуръонга хизмат борасидаги улкан воқеадир. Уларнинг бири – «Хатми Қуръонга марҳабо» деб номланган китоб бўлса, яна бири «Қуръон тартили» сабоқларидир.
Рамазон – Қуръон ойи. Бу ойда Қуръонга муҳаббатимиз, мулоқотимиз ҳар доимгидан кўра кучлироқ, кенгроқ ва шавқлироқ бўлади. Бу ойда барча масжидларимизда таровеҳ намозларида хатми Қуръонлар бўлади. Бугун эътиборингизга тақдим қилинаёган ушбу мўъжаз китобча барчамизни – аҳли Қуръонларни ҳам, қориларимизни ҳам, сомеъларимизни ҳам ушбу Қуръон байрамига тайёрловчи ажойиб қўлланма бўлади, иншааллоҳ. Ушбу китобчадан хатми Қуръоннинг тарихи, аҳкомлари, одоблари, дуолари каби ниҳоятда керакли, дунёю охиратимиз учун манфаатли маълумотларни ўқиб-ўрганамиз. Бу китобчани ўқиб, билимларимизни янгилаб, кўпайтириб олсак, хатми Қуръон ибодатларимиз янада комил, янада завқли, янада холис ва шукуҳли бўлади.
Қори домламизнинг иккинчи туҳфалари ҳам ўзига хос Рамазон туҳфаси бўлиб, нафақат хатми Қуръон учун, балки умуман Қуръони Карим тиловати учун пойдевор, тамал тоши вазифасини ўтайди. Қуръон тартили сабоқларидан кўзланган мақсад – уни тажвид билан ўқишдир, яъни Аллоҳ таоло уни қандай нозил қилган бўлса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни қандай ўқиган бўлсалар, шундай ўқишни ўрганишдир. Муаллиф юқорида зикр қилинган набавий ҳадисга тўлиқ риоя қилган ҳолда, Қуръонни ўрганиб, энди уни ўргатишни ният қилибдилар, Аллоҳ таоло ажру мукофотларини зиёда қилиб ато этсин, динимизга, Қуръонга қилаётган хизматларини бардавом ва баракотли қилсин, қориларга ваъда қилган мукофотларини ато этсин, тарбия берган, ўқиб-ўргатган ота-оналарига, барча устозларига иззат тожини кийдирсин.
Азизлар, бугунги тақдимот якунида яна бир қувончли хабарни етказмоқчимиз. Барчангизга маълумки, Аллоҳ таоло устозимиз шайх ҳазратларига ўзларининг шоҳ асарлари бўлмиш «Тафсир Ҳилол»нинг ҳамда «Ҳадис ва Ҳаёт» туркумининг катта қисмини ҳарами шарифда – Мадинаи Мунавварада, Маккаи Мукаррамада ёзишни тақдир қилган эди. Бу муборак масканларнинг файзи, баракотининг самарасидан падари бузрукворимизнинг бу ва бошқа барча ёзган асарлари халқимизнинг қалбидан чуқур ўрин олди, севиб ўқилди ва ўқиб келинмоқда. Эндиликда Аллоҳ таоло Ўзининг инояти билан ушбу асарларнинг барчасига ҳарамайни шарифайн – икки ҳарами шарифдаги кутубхоналар ўрин олишни насиб қилиб турибди. Ҳарамайн мактабаси билан келишувга мувофиқ, шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг барча асарлари Мадинаи Мунавварада, Маккаи Мукаррама кутубхоналарига қўйиладиган бўлди. Бундан буён дунёнинг турли чеккаларидан ҳаж ва умра сафари ниятида икки ҳарамга борган ҳожиларимиз устозимизнинг китобларини ўз она тилларида ўқиб, улардаги илм-маърифатдан баҳраманд бўлишлари мумкин бўлди. Куни кеча китоб карвонининг биринчи қисми «Ўзбекистон почтаси» орқали Саудия Арабистонига жўнаб кетди.
Парвардигоримизнинг бу азиз бандасига, буюк алломалар юрти бўлмиш жаннатмакон ватанимизга кўрсатган икромлари барчамизга муборак бўлсин! Падари бузрукворимизнинг хулуси ният билан, кўз нурини тўкиб, риёзат чекиб ёзган китоблари динимизнинг маркази бўлган, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг равзаи саодатлари жойлашган, Каъбаи Муаззама жойлашган муқаддас масканга муносиб кўрилган экан, бу улуғ шараф у зоти муҳтарамга муборак бўлсин, Аллоҳ таоло Ўз мағфиратига олсин, олиму боамалларга ваъда қилган неъматларига буркасин!
Бу қувончимизга шерик бўлиш учун қимматли вақтларини аямай, бугунги тақдимотимизга ҳозир бўлган, устозимизга ҳаётликларида ҳам, вафотларидан кейин ҳам садоқат изҳор қилган сиз азизларга ўз номимдан, оиламиз номидан, «Ҳилол-нашр» матбаа-нашриёти ҳамда Ислом.уз портали ходимларининг номидан самимий миннатдорчилик билдираман.
Аллоҳ таоло хайрли ишларимизни бардавом айласин, меҳр-оқибатимизни мустаҳкам қилсин, юртимизни тинч, халқимизни фаровон қилсин!
Шундан сўнг «Хатми Қуръонга марҳабо» китобини Тошкент вилояти бош имом-хатиби Хайрулло қори тақдим қилиб, ушбу китобнинг қисқача мазмуни, таркиби, фазилатлари ҳамда бошқа гўзал жиҳатлари ҳақида тўлқинланиб сўзлади.
«Қуръон тартили» сабоқларини тақдимот қилиш учун сўзга чиққан Баҳодир қори аввало Қуръони Каримнинг динимизда, мўмин-мусулмонларнинг ҳаётида тутган ўрни, Қуръон ўрганиш ва ўргатишнинг асрлардан буён узилмас силсила бўлиб, давом этиб келаётганини айтиб, бугун тақдим этилаётган сабоқлар ушбу мунаввар занжирнинг муносиб ҳалқаси бўлганини қувончи билан таъкидлади.
Тақдимот сўнгида муаллиф Ҳасанхон Яҳё сўзга чиқиб, тақдим этилаётган ушбу армуғонлар аввало улуғ устозларимиз бошлаган ишларнинг давом экани, динимизга, Қуръонга хизмат йўлидаги камтарона ҳисса эканини айтиб ўтди. Шунингдек, тақдим этилаётган «Хатми Қуръонга марҳабо» китобининг ёзилиш тарихи, унинг устида ишлаш жараёни, унда муҳокама қилинган мавзулар тўғрисида қисқа айтиб ўтиб, «Қуръон тартили» сабоқларини тайёрлаш жараёни, бу сабоқларнинг ўзига хос хусусиятлари, хусусан, бу сабоқлардаги қоидалар диёримизда кенг оммалашган Усмон Мусҳафига асослангани ҳақида алоҳида тўхталиб ўтди.
«Ислом ота» жомеъ масжиди имом-хатиби Абдулҳаким қори Матқулов муаллифни ҳамда «Ҳилол-нашр» нашриёт-матбааси жамоасини халқимизга тақдим этилаётган ушбу китоб ва сабоқлар туркуми билан муборакбод этиб, бугунги хайрли ишларнинг барчаси Ватанимиз тарихидаги энг оғир кунларда ҳам динимизни, Қуръонни қўлда чўғ ушлагандек авайлаб сақлаган, муҳофаза қилиб, омонат ила биз бахтиёр авлодларга етказиш шарафига муяссар бўлган улуғ устозларимиз, аҳли Қуръонларимизнинг, хусусан, барчамизнинг устозимиз фазилатли шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг фидокорона хизматлари самараси эканини айтиб ўтдилар.
Тақдимот якунида муаллиф барча меҳмонларга эсдалик ҳадяларини топширди, мухлисларнинг илтимосига биноан янги китобга дастхатлар ёзиб берди.
Тақдимот маросими динимизга ва муқаддас Қуръонимизга хизмат йўлида, Рамазон арафасида қилинган ушбу гўзал армуғон муносабати билан тайёрланга хатми Қуръон билан якунланди.
Тақдимот маросими ҳақидаги видеолавҳани тез кунда порталимиздан томоша қилишингиз мумкин.
Манба: (Quran.uz) http://telegra.ph/%D2%B2ilol-nashrdan-Ramazon-tu%D2%B3falari-05-09-2
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Гуноҳ сабабли куфрга ҳукм қилмаслик баёни
45 - وَلاَ يُقْضَى بِكُفْرٍ وَارْتِدَادٍ بِعَهْرٍ اَوْ بِقَتْلٍ وَاخْتِزَالِ
Маънолар таржимаси: Зино ё қатл ва босқинчилик туфайли куфрга ҳам муртадликка ҳам ҳукм қилинмайди.
Назмий баёни:
Зино, қатл, босқин бўлса ҳам сабаб,
Куфрга маҳкуммас, дейилмас муртад.
Луғатлар изоҳи:
وَ – мутлақ жамлаш учун келган атф ҳарфи.
لاَ – нафий ҳарфи.
يُقْضَى – музориъ мажҳул феъли. Ноиб фоили тақдирий اَحَدٍ عَلَى дир. قَضَاءٌ калимаси “ҳукм қилиш”, “икки тараф орасини ажрим қилиш” маъноларида ишлатилади.
بِ – “илсоқ” (ёпиштирмоқ) маъносида келган жор ҳарфи.
كُفْرٍ – жор мажрур يُقْضَى га мутааллиқ. Куфр калимаси луғатда “бекитмоқ” маъносини англатади.
ارْتِدَادٍ – луғатда “орқага қайтиш” маъносини англатади. Истилоҳда эса Ислом динидан қайтиш тушунилади.
بِعَهْر – жор ҳарфи “сабабия” маъносида келган. Жор мажрур يُقْضَى لاَ феълига мутааллиқ. “Аҳр” луғатда “бузуқлик”, “фоҳишалик” маъноларига тўғри келади.
اَوْ – танлаш имконини қолдириш маъносидаги атф ҳарфи.
بِ – بِقَتْلٍ “сабабия” маъносида келган жор ҳарфи. “Руҳнинг танадан чиқиб кетишига сабаб бўладиган ишни қилиш қатл деб аталади”.
اخْتِزَالِ – бу масдар бирор нарсадан кесиб олишга нисбатан ишлатилади. Бу ерда бировнинг молидан ноҳақ ўзлаштириб олиш маъноси кўзда тутилган.
Матн шарҳи:
Аҳли сунна вал-жамоа эътиқодига кўра, зино, қотиллик ёки қароқчилик каби гуноҳлар энг катта гуноҳи кабиралар ҳисобланса-да, булар сабабли куфрга ҳукм этилмайди. Адашган тоифалар эса буларга зид бўлган қарашларни илгари сурганлар.
Гуноҳ содир этган мўмин киши ҳақидаги қарашлар
Гуноҳи кабира сабабли куфрга ҳукм этилмаслигининг далилларини ўрганишдан олдин гуноҳи кабиралар тўғрисидаги қарашларнинг фарқлари ажратиб олинса, ушбу масалани тушуниш осон бўлади. Бу масалада Аҳли сунна вал-жамоа ва адашган фирқалар орасида қуйидагича фарқлар бўлган:
Гуноҳи кабира туфайли банда иймондан чиқадими?
Аҳли сунна – иймондан чиқмайди;
Мўъазилийлар – иймондан чиқади, куфрга кирмайди;
Хаворижлар – иймондан чиқиб, куфрга киради;
Муржиалар – кофирга тоат наф бермаганидек мўминга гуноҳ зарар бермайди.
Аслида бировни кофирга чиқариш ёки бирор мусулмонни динидан қайтиб муртад бўлганига ҳукм қилиш ниҳоят даражада хатарли ишлардан ҳисобланади. Чунки ҳақиқатдан кофир бўлган кимсаларга қаттиқ таҳдидлар келган:
وَالَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ نَارُ جَهَنَّمَ لَا يُقْضَىٰ عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذَابِهَا ۚ كَذَٰلِكَ نَجْزِي كُلَّ كَفُورٍ
“Кофир бўлган кимсаларга эса, шундай жаҳаннам ўти бордирки, на уларга ҳукм қилиниб, ўла олурлар ва на улардан (жаҳаннам) азоби енгиллатилур. Ҳар бир кофирни мана шундай жазолармиз”[1].
“Такфир” масаласи ҳақида Мулла Али Қори раҳматуллоҳи алайҳ қуйидагиларни ёзган: “Баъзи адашган фирқалар Қуръон ва суннатга тўғри келмайдиган қарашлари сабабли кишиларни шаҳодат калималарини айтаётган бўлсалар-да, Ислом арконларини адо этаётган бўлсалар-да кофирга чиқаришга уринганлар. Бошқа баъзи фирқалар эса юқоридагилардан мутлақо тескари йўл тутишиб, шаҳодат калималарини талаффуз қилганларни бирор ҳолатда ҳам куфрга чиқариб бўлмайди, деб ҳисоблашган. Аҳли сунна вал-жамоадагилар эса куфрга чиқаришни мутлақо инкор ҳам қилмайдилар ва ҳар бир гуноҳ туфайли куфрга ҳам ҳукм қилмайдилар, балки аҳли қибла тўғрисида доимо яхши фикрда бўладилар”[2].
Аҳли сунна вал-жамоанинг мазкур масала тўғрисидаги қарашлари ҳақида “Ақидатут Таҳовий” китобида қуйидагилар ёзилган: “Қибламиз аҳлини модомики Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам келтирган нарсани эътироф этар эканлар мўмин мусулмон деб атаймиз... банда иймондан ўзини унга киритган нарсани инкор қилиши билангина чиқади”.
Яъни мусулмон киши икки шаҳодат калимасини талаффуз қилиб маъноларига эътиқод қилиш билан Исломга кирса, уларнинг маъноларини инкор қилиш билан ундан чиқиб кетади.
Гуноҳ туфайли куфрга ҳукм этмасликнинг далиллари
Гуноҳи кабираларни содир этганлар қаттиқ гуноҳкор бўлсалар-да, лекин кофир саналмасликларига оятларда ҳам, ҳадисларда ҳам Аллоҳ амрига осий бўлган бандани мўмин деб аталгани энг катта далилдир:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى
“Эй иймон келтирганлар! Сизларга ўлдирилган кишилар учун қасос (олиш) фарз қилинди”[3].
Бошқа бир оятда эса бундай дейилган:
وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا
“Агар мўминлардан икки тоифа ўзаро урушиб қолсалар, дарҳол улар ўртасини ислоҳ этингиз!”[4].
Ушбу ояти карималарда катта гуноҳларни содир этган кимсалар мўмин деб аталган. Бу эса гуноҳи кабира сабабли мўмин кишининг диндан чиқиб кетмаслигини англатади. Қолаверса, гуноҳи кабира қилганлар диндан чиқиб кофир бўлганларида қасос олиш, ўғрининг қўлини кесиш, зинокорнинг турмуш қургани ё қурмаганига қараб маълум жазо бериш каби шаръий жазоларга ҳожат қолмасди. Балки уларга умумий қилиб диндан чиқиб муртад бўлган кимсаларга бериладиган жазо жорий қилинган бўлар эди. Шу маънода мазкур шаръий жазолар тайин қилинганининг ўзи ҳам мўмин кишининг гуноҳ сабабли иймондан чиқиб кетмаслигига ёрқин далилдир.
Машҳур ватандошимиз Умар Насафий раҳматуллоҳи алайҳ мазкур масала тўғрисида қуйидагиларни ёзган:
اَلْكَبِيرَةُ لاَ تُخْرِجُ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ مِنَ الاِيْمَانِ وَلَا تُدْخِلُهُ فِى الْكُفْرِ وَاللَّهُ تَعَالَى لاَ يَغْفِرُ اَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ مِنَ الصَّغَائِرِ وَالْكَبَائِرِ وَيَجُوزُ الْعِقَابُ عَلَى الصَّغِيرَةِ وَالْعَفْوُ عَنِ الْكَبِيرَةِ اِذَا لَمْ يَكُنْ عَنِ اسْتِهْلاَلٍ وَ الاِسْتِهْلاَلُ كُفْرٌ وَ الشَّفَاعَةُ ثَابِتَةٌ لِلرُّسُلِ وَالاَخْيَارِ فِى حَقِّ اَهْلِ الْكَبَائِرِ بِالْمُسْتَفِيضِ مِنَ الاَخْبَارِ وَاَهْلُ الْكَبَائِرِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ لاَ يُخَلَّدُونَ فِى النَّارِ.
“Катта гуноҳлар мўмин бандани иймондан ҳам чиқармайди, куфрга ҳам киргизмайди. Аллоҳ таоло Ўзига ширк келтиришни кечирмайди, ундан бошқа кичик ва катта гуноҳларни эса хоҳлаган кимсадан кечиради. Кичик гуноҳга жазо бериши ҳам, агар ҳалол ҳисоблашдан бўлмаса, катта гуноҳни афв қилиши ҳам мумкин. Ҳалол санаш куфрдир. Пайғамбарлар ва солиҳ бандаларнинг катта гуноҳ аҳллари тўғрисидаги шафоатлари кўплаб хабарлар билан собитдир. Гуноҳи кабира содир этган мўминлар дўзахда абадий қолдирилмайдилар”.
Мулла Али Қори гуноҳ туфайли куфрга ҳукм қилмаслик тўғрисида қуйидаги иқтибосни келтирган: “Инсонлар икки хил бўладилар:
1. Мўмин одамлар;
2. Кофир одамлар.
Кофир одамлар билиттифоқ дўзахда бўлади. Мўмин одамларнинг ўзлари ҳам икки қисмга бўлинади:
1. Итоаткор одамлар;
2. Осий одамлар.
Итоаткор одамлар билиттифоқ жаннатда бўладилар. Осий одамлар ҳам икки қисмга бўлинади:
1. Тавба қилувчи одамлар;
2. Тавбани тарк этган одамлар.
Тавба қилувчи одамлар билиттифоқ жаннатда бўладилар, тавбани тарк этган одамлар эса Аллоҳ таолонинг хоҳишида бўладилар”[5].
Аммо мазкур гуноҳларнинг куфр ё куфр эмаслиги тўғрисида баҳс-мунозара бўлишининг ўзи ҳам уларнинг нақадар хатарли эканига далолат қилади. Ушбуларга ўхшаш ман этилган ишлардан сақланган бандаларнинг кичик гуноҳлари кечирилиши ваъда қилинган:
إِن تَجْتَنِبُواْ كَبَآئِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلاً كَرِيمًا
“Агар сизлар ман этилган гуноҳларнинг катталаридан сақлансангиз, кичик гуноҳларингизни сизлардан ўчирурмиз ва сизларни роҳатбахш манзил (жаннат)га киритурмиз”[6].
Яъни бандалар катта гуноҳлардан сақлансалар, кичик гуноҳлари ҳам ўчирилиб жаннатга киритиладилар. Катта гуноҳлардан сақланиш учун эса, аввало уларни яхши билиб олиш лозим.
Гуноҳларнинг турлари
Гуноҳлар икки турга бўлинади.
1. Гуноҳи кабиралар;
2. Гуноҳи сағиралар.
Аллома Тафтазоний раҳматуллоҳи алайҳ “Шарҳу ақоид” китобида қуйидагиларни ёзган: “Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо кабира ва сағира гуноҳларга шундай таъриф берган: “Ҳад тайин қилинган ёки дўзах билан, ё лаънат айтилиши билан, ё ғазаб қилиниши билан таҳдид қилинган ҳар бир гуноҳ гуноҳи кабирадир. Дунёда ҳад тайин қилинмаган, охиратда қўрқитув билан огоҳлантириш берилмаган ҳар бир гуноҳ сағира гуноҳдир”.
Ҳадиси шарифларда баъзи гуноҳ ишлар ҳалокатга олиб борувчи энг катта гуноҳи кабира бўлгани сабабли куфр деб номланган.
عَنْ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: قَالَ رسُولُ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ وَقِتالُهُ كُفْرٌ. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мусулмонни ҳақорат қилиш ахлоқсизликдир, у билан уришиш куфрдир”, – дедилар”. Муттафақун алайҳ.
Шарҳ: Мусулмон билан урушишнинг куфр деб аталиши бу ишнинг кишини иймондан чиқариб юборадиган куфр бўлмаса-да, энг катта гуноҳлардан эканини билдиради.
Кейинги мавзулар:
Диндан чиқишни ният қилган кимса баёни;
Бепарволикнинг аянчли оқибати.