Эътироф
Долзарб мавзуга бағишланган глобал саммит
Бугун бутун дунё гўё кўзда қалққан бир томчи аччиқ ёш сингари улкан муаммолар гирдобида қолиб кетяпти. Агар кўзни юмса, ёшдан айрилиши, юммаса, аччиқ ва шўр ашк кўзни ачитгани сингари иқлим ўзгаришлари ҳам глобал муаммо сифатида барчани бирдек безовта қиляпти.
Ҳозир жаҳон ҳамжамияти иқлим ўзгаришини инсоният олдида турган энг жиддий муаммолардан бири деб тан олмоқда. Айни даврда бу глобал муаммо оқибатида инсоният хўжалик фаолиятининг барча қирралари, хусусан, қишлоқ хўжалигидан тортиб энергетика, транспорт ҳаракати, замонавий нанотехнологиялардан фойдаланиш ва бошқа соҳаларда зудлик билан ҳал этишлиши шарт бўлган масалаларни кун тартибига қўймоқда.
Боз устига, қитъалар ва йирик-йирик давлатлар мисолида сув тошқинлари, бўронлар, ўрмон ёнғини, чўлланиш жараёнлари кучайиши, зилзила каби таҳдидлар чиндан-да дунё афкор оммасини жиддий ўйлашга мажбур қилмоқда.
Шу мақсадда жорий йилнинг 5-6 ноябрь кунлари Озарбайжон пойтахти Боку шаҳрида БМТнинг иқлим ўзгариши конференцияси (UNFCCC COP29) доирасида Жаҳон диний етакчилари глобал саммити бўлиб ўтди.
Мазкур нуфузли тадбирда ҳукуматлар, халқаро ташкилотлар, таниқли диний етакчилар, олимлар ва экспертларнинг 300га яқин вакили қаторида юртимиздан Ўзбекистон Президенти маслаҳатчиси Музаффар Камилов, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин Холиқназар, Дин ишлари бўйича қўмита раисининг биринчи ўринбосари Давронбек Махсудов иштирок этди.
Тадбирнинг биринчи куни иштирокчилар томонидан глобал иқлим ўзгаришининг сабаб ва оқибатлари, табиатни асраш, экологик муаммоларнинг олдини олиш масалалари муҳокама қилиниб, бу борада барча диний конфессиялар вакиллари олдида турган муҳим вазифалар юзасидан таклиф ва мулоҳазалар билдирилди.
Анжуманда Ўзбекистон делегацияси раҳбари Музаффар Камилов маъруза қилиб, минтақада, хусусан, мамлакатимизда иқлим ўзгаришининг салбий оқибатларини камайтириш, табиий бойликлардан оқилона фойдаланиш ва биологик хилма-хилликни янада бойитиш юзасидан қилинаётган саъй-ҳаракатлар, ўзига хос тажрибалар ҳақида сўз юритди. Жумладан, сўнгги йилларда Ўзбекистонда амалга оширилаётган “Яшил макон” лойиҳаси, унда турли диний конфессия ва миллий марказлар вакилларининг фаол иштироки, лойиҳа доирасида ҳар йили юртимизда 200 миллион туп дарахт экилиб, янги яшил ҳудудлар барпо этилаётгани алоҳида таъкидланди.
Саммит иштирокчилари томонидан Ўзбекистондаги иқлим ўзгаришининг олдини олиш борасидаги мазкур саъй-ҳаракатлар, яшил ҳудудларни кўпайтириш борасидаги чора-тадбирлар ва илғор ташаббуслар юқори баҳоланди.
Тадбирнинг иккинчи куни 30 га яқин диний етакчи ва уламонинг маърузалари тингланди. Чиқишларда иқлим ўзгариши инсоният олдида турган энг жиддий муаммолардан экани, бу борада БМТ конвенциясининг аҳамияти, атмосферага иссиқхона газлари чиқарилишини камайтириш, ўсиб бораётган глобал экологик таҳдидларга комплекс жавоб қайтаришда жаҳон диний етакчиларининг роли каби мавзуларда чиқишлар қилинди.
Халқаро анжуманда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий шайх Нуриддин Холиқназар ҳам сўзга чиқиб, юртимиздаги таниқли уламолар, имом-хатиблар ва соҳа ходимлари “Табиат – Аллоҳ таолонинг омонатидир” шиори остида тарғибот-ташвиқот ишларида, “Яшил макон” умуммиллий лойиҳасида фаол иштирок этаётгани тўғрисида атрофлича маълумот берди.
Манфаатли мулоқот ва учрашувлар
Ўзбекистон делегацияси Жаҳон диний етакчилари глобал саммити доирасида қатор учрашув ва мулоқотлар ўтказди. Жумладан, делегация вакиллари Озарбайжон Бош вазири Али Асадов билан учрашди.
Мулоқотда Ўзбекистон ва Озарбайжон ўртасидаги ўзаро манфаатли ҳамкорликни ривожлантириш, мамлакатларимизнинг анъанавий яқин ва дўстона муносабатларини янада мустаҳкамлаш, илм-фан, маданият ва диний-маърифий соҳаларидаги ҳамкорликни ривожлантириш масалалари юзасидан фикр алмашилди.
Учрашувда Жаҳон диний етакчилари глобал саммитининг аҳамияти ҳақида сўз юритилиб, мазкур тадбир халқлар ва турли дин вакиллари ўртасидаги муносабатларни мустаҳкамлашга катта ҳисса қўшиши, бу борада қардош мамлакатлар диний етакчилари ўртасидаги ҳамкорлик жуда ҳам муҳим экани таъкидланди.
Али Асадов ўз сўзида юртимизда амалга оширилаётган ижобий ўзгаришларни юксак баҳолаб, бундан кейин ҳам Ўзбекистон Озабайжоннинг энг яқин ишончли ҳамкори бўлиб қолишини таъкидлади. Шунингдек, у Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Фузулий шаҳрида умумтаълим мактаби бунёд этилганини эътироф этиб, бу муҳташам мактабни озарбайжон халқига туҳфа қилгани учун давлатимиз раҳбарига чуқур миннатдорлик изҳор этди.
Шунингдек, Озарбайжон Республикаси Диний ташкилотлар билан ишлаш давлат қўмитаси раиси Рамин Мамедов билан учрашувда сўнгги йилларда икки давлат ўртасидаги кўп томонлама ҳамкорлик янги босқичга кўтарилгани, озарбайжон халқи ўзбек халқининг дўстона муносабатини доим ҳис қилиши, бошқа соҳалар каби диний-маърифий соҳада ҳам тажриба алмашиш ўзаро манфаатли бўлиши таъкидланди.
Ўз навбатида, жамиятда ёт ғояларга қарши курашиш, масжидлар ва имом-хатиблар фаолиятини самарали ташкил этиш масалаларида ҳамкорлик икки давлат учун фойдали бўлишига алоҳида урғу қаратилди.
Самимий ва дўстона руҳда ўтган йиғилишда Кавказ мусулмонлари идораси раиси, шайхулислом Оллоҳшукур Пошшозода билан ҳам суҳбатда бўлинди.
Мулоқотда икки мамлакат ўртасидаги алоқаларни янада ривожлантириш борасида давлат раҳбарлари томонидан амалга оширилаётган хайрли ислоҳотлар алоҳида эътибор қаратилди..
Оллоҳшукур Пошшозода жорий йилнинг октябрь ойида Ўзбекистонда Президентимиз ташаббуси билан ўтказилган “Ислом – тинчлик ва эзгулик дини” мавзусидаги халқаро конференция ишини юқори баҳолади. Шунингдек, суҳбатда Президент Шавкат Мирзиёевнинг Ўзбекистондаги диний-маърифий соҳа ривожи, ислом оламидаги буюк алломалар меросини ўрганиш ва жамоатчиликка етказишдаги жонбозлигини алоҳида эътироф этди.
Учрашув якунида шайхулислом ҳазратлари икки мамлакат халқи фаровонлиги, ўзаро дўстлик ва қардошлик алоқаларининг ривожини тилаб дуо қилди.
Ўзбекистон делегацияси аъзолари Россия муфтийлар кенгаши раиси Равил Гайнуддин ҳамда Баҳрайн Подшоҳлгиги Ислом ишлари бўйича олий кенгаши раиси Абдураҳмон ибн Рашид ал-Халифа, Миср муфтийси Назир Муҳаммад Айёд, Миср вақф ишлари вазири Усома Азҳарий, Ал-Азҳар мажмуаси вакили Муҳаммад Дувайний, Мусулмон донишмандлар кенгаши бош котиби Муҳаммад Абдуссалом, Италия мусулмонлари уюшмаси раиси Имом Яҳё Паллавичини, Мўғулистон муфтийси Батирбек Хадийс билан ҳам мулоқот қилди. Учрашувларда хорижлик ҳамкорлар томонидан сўнгги йилларда юртимизда диний-маърифий соҳада амалга оширилган ислоҳотлар алоҳида эътироф этилди. Барча учрашувлар илиқ ва дўстона руҳда бўлиб ўтди.
Ўзбекистон делегацияси саммит доирасида Фузулий ва Шуша шаҳридаги бир қатор тарихий масканлар зиёратида бўлди.
Анжуман якунида Жаҳон диний етакчилари глобал саммити декларацияси қабул қилинди. Ҳужжатда иқлим ўзгаришларининг олдини олишда ҳамкорлик, айниқса, кўкаламзорлаштириш ишларини самарали ташкил этиш, сувни тежаш, қайта тикланувчи энергия манбаларидан кенг фойдаланиш каби йўналишларда диний-маърифий соҳа ходимларининг тарғибот-ташқивот ишларини янада жадаллаштириш лозимлиги таъкидланди.
Шунингдек, “Жаҳон динлари яшил сайёра учун” шиори остида ўтган йиғилишда иштирокчилар томонидан қуйидаги вазифалар белгилаб олинди:
– глобал иқлим ўзгариши, биологик хилма-хилликнинг йўқолиши, атроф-муҳитнинг ифлосланиши, сув танқислиги каби умумжаҳон муаммолар сабабларини ўрганиш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларни жадаллаштириш;
– иқлим ўзгаришига қарши кураш бўйича жамоатчилик муҳокамаларида фаол иштирок этиш;
– иқлим ўзгаришининг салбий оқибатларини камайтириш, табиий бойликлардан оқилона фойдаланиш, табиат ва ундаги неъматларнинг муқаддаслигини кенг жамоатчиликка етказишда диний омиллардан унумли фойдаланиш.
Шу билан бирга, диний етакчилар ушбу саммит тинчликни асраш ва низо ва зиддиятларни тўхтатиш чақириқлари учун фойдали ва самарали платформа бўлиб хизмат қилишига катта умид билдирди.
Хулоса шуки, глобал иқлим ўзгариши ва экологик муаммоларни бир ёки икки давлатнинг саъй-ҳаракати билан бартараф этиб бўлмайди. Бунга барча давлатлар ҳамжиҳатликдаги ҳаракати талаб этилади. Келгуси авлодлар учун мусаффо осмон, гўзал табиат ва унинг бебаҳо неъматларини бекаму кўст етказиш умуминсоний бурчимиз эканини унутмаслигимиз лозим.
Лутфулла СУВОНОВ,
“Янги Ўзбекистон” мухбири
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Милодий XV асрнинг ярмига қадар ер юзида инсонларни ҳидоятга бошловчи, уларга илм ўргатиб, руҳий тарбия берувчи, ички оламига гўзал нақшлар солувчи, ҳидоят маёқлари бўлган уламолар, тариқат ва тасаввуф муршидлари кўп эди. Лекин вақт ўтиши билан улар бирин-кетин боқий дунёга риҳлат қилдилар. Уларнинг вафотларидан сўнг инсонларни нур юзли зотларни кўрмаслик қўрқуви чулғаб олди.
Аллоҳ таолонинг ваъдаси – ҳақ, бунга асло шак-шубҳа йўқ. Буюк Роббимиз ҳеч қачон ҳабиби Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматини ёрдамсиз қолдирмайди. Дарҳақиқат, шундай бўлди ҳам. Мусулмон олами Ғарбий Панжобдаги Жҳанг шаҳридан уфққа ҳидоят маёғи бўлиб кўтарилган ойни кўрди. Унинг нури жуда тезлик билан бутун уфқни ёритди. Қақраб ётган диллар раҳмат булутининг ёмғиридан қониб-қониб ича бошлади. Қўрқув ва ноумидлик ўрнини ишонч ва умид эгаллади. У улуғ зот уламолар ва солиҳлар суюклиси, шариат ва тариқат пири ҳазрат Мавлоно Пир Зулфиқор Аҳмад Нақшбандий Мужаддидий эди.
Таваллуд топишлари ва ёшлик йиллари
Ҳазрат 1953 йил 1 апрелда Ҳиндистоннинг Панжоб вилояти Жҳанг шаҳрида туғилган. Отасининг исми Аллоҳ Деета ҳофизи Қуръон бўлиб, Аллоҳ розилиги учун Қуръондан дарс берарди. Ҳар куни таҳажжуддан кейин Қуръони каримдан 3-4 пора тиловат қилиш одати бор эди. Ҳазратнинг волидаси ҳам обида, солиҳа, тақводор аёл эди. У зот оналарини бунлай хотирлайди: “Мен уч ёшимгача онам билан бирга ухлардим. Кечалари уйғониб қолсам, волидам олдимда бўлмас эди. Ҳар гал онамни жойнамоз устида таҳажжуд намозини ўқиётганини кўрардим. Онам намозини тугатишини анча кутардим. Намоздан сўнг йиғлаб узоқ дуо қиларди. Онамнинг таҳажжуд намозида йиғлаганидек бировнинг бунчалик кўп йиғлаганини кўрмаганман. Баъзан менинг исмимни тилга олиб, дуо қиларди, бундан жуда хурсанд бўлиб ухлар қолар эдим.
Бошланғич таълим ва тарбия
Ҳазратнинг таълим ва тарбиясида у зотнинг акаси Малик Аҳмад Алининг ҳиссаси катта бўлган. У киши қаттиққўл ва меҳрибон эди. Ҳамиша укаларини ёмон хулқли болалар билан дўстлашиш ва суҳбатлашишдан узоқ қилган.
Мавлоно Зулфиқор Аҳмад мактаб ва коллеж дарсларидан ташқари, Қуръони каримни тўлиқ ёд олиб, Қуръон ҳофизи бўлди. Форс ва араб тилидаги асарларни, сарф-наҳв (араб тили грамматикаси)ни, айниқса, ҳадиси шарифга доир бир қанча китобларни қунт билан ўқиди.
Илоҳий муҳаббат оташи
Бу даврга келиб ҳазрат “Ғунятут толибийн”, “Кашфул маҳжуб” ва шу каби китобларни ўқиб, жуда қаттиқ таъсирланади. Қалбида муҳаббат учқунлари аланга ола бошлайди.
Ҳазратга Шайхул Ҳадис Мавлоно Закариё раҳматуллоҳи алайҳнинг “Фазоили зикр” номли китобида келган бир воқеа жуда қаттиқ таъсир қилади. Ушбу ҳикояда Сирри Сақатий раҳматуллоҳи алайҳ айтади: “Мен Журжоний ҳазратларини қуруқ талқонни чайнамасдан тановул қилаётганини кўрдим. Шунда мен “Ахир, бу қувват бўмайди. Нон есангиз-чи”, дедим. Шунда у зот: “Нонни чайнаш ва талқон ейиш учун сарфланадиган вақтни ҳисоблаб чиқиб, жуда кўп вақт исроф бўлишини билдим. Бу вақтда етмиш марта “Субҳаналлоҳ” деб зикр қилиш мумкин. Шу боис, етмиш йилдан бери нон емайман”, деб жавоб беради.
Бу воқеа ҳазратнинг ҳассос табиатига шу даражада таъсир этадики, у зот эртаю кеч, ҳар ҳолатда “Субҳаналлоҳ” зикрини тилидан туширмайди. Бунинг натижасида ҳазрат ўзига камгаплик, оз ейиш, кам ухлашни одат қилди. Ҳазрат икки ярим йил “Субҳаналлоҳ” зикрини тилидан қўймади. Икки йил давомида ҳар кун ҳожат намозини ўқиб Аллоҳдан: “Ё Илоҳий, бирор-бир комил пири муршидга учраштиргин, унинг суҳбатини менга насиб этгин”, деб дуолар қилди.
Илоҳий раҳмат жилваси
Аллоҳ таоло ҳеч қачон холис дуони рад қилмаган, қилмайди ҳам. 18 ёшида ҳазрат билан боғлиқ ажойиб воқеа юз берди. Мавлоно Зулфиқор Аҳмад масжидда эътикофда эди, таҳажжуд намозидан сўнг зикрлардан фориғ бўлгач, тонг отишига чамаси бир соатча вақт қолганда, жойнамоз устида ухлаб қолади ва тушида ҳазрат Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳуни кўради. У зот бармоқларини ҳазратнинг қалбга қўйиб, “Аллоҳ…”, “Аллоҳ…” “Аллоҳ…”, дейдилар. Ҳазрат уйғониб кетади, бутун бадани эса титрар эди.
Устоз тутишлари
Бу воқеадан сўнг ҳазрат намоз, зикр, тиловатларида ажиб бир лаззат туя бошлайди. Қалби қаттиқроқ, лекин ёқимли тарзда ура бошлайди. Ҳатто бир неча кун кўксларини боғлаб юради. Охири университетдаги дўстлари Жаноб Муҳаммад Аминга бўлиб ўтган воқеани айтиб беради. У киши Лоҳурга бориб, Шайх Важиҳуддиндан маслаҳат олади. Унга пири комил Абдуллоҳ раҳматуллоҳи алайҳга хат ёзишни тавсия қилишади. Хатга бир неча кундан кейин бундай мазмундаги жавоб келади: “Маълум бўлган нарса шуки, сизнинг қалбингиз равшан бўлибди. Дарҳол бир устоздан таълим олинг, Аллоҳ таоло сиз билан юз минглаб инсонларни ҳидоятга бошлайди. Агар устоз тутмасангиз, лаънатланган шайтон сизни фитнага солиши мумкин”.
Бу хатни ўқигач, ҳазрат Зулфиқор Аҳмад ўша даврнинг машҳур нақшбандия тариқатининг Шайхи Мавлоно Саййид Заввор Ҳусайн Шоҳ раҳматуллоҳи алайҳнинг ҳузурига бориб, у зотни устоз тутиб, таълим олади. Устозлари вафотидан сўнг, ўша давр нақшбандия тариқатининг етук муршиди ҳазрат Хожа Ғулом Ҳабибдан таълим олишни давом эттиради.
1983 йил устозидан халфалик мақомини олади ва нақшбандия тариқати асосида инсонларга таълим бера бошлайди. Натижада нақшбандия тариқатининг етук шайхларидан бирига айланади.
Албатта, авлиёларнинг кароматлари ҳақдир. Бундан бир неча йил олдин Хожа Мавлоно Абдуллоҳ: “Аллоҳ сизни сабабчи қилиб юз минглаб инсонларни ҳидоятга бошлайди”, деган эди. Ҳозирги кунда Шайх Мавлоно Зулфиқор Аҳмад Нақшбандий ҳазратнинг шогирдлари ва издошлари миллион нафардан ошиб кетди.
Ҳазрат замонамиз муаммоларини нақшбандия тариқатининг таълимотига кўра, моҳирона ва замонавий мисоллар билан тушунтириб беради. Шайх ҳазратнинг нутқ ва маърузалари дилтортар бўлиб, руҳий тарбияни ислоҳ қилишга қаратилган. Ҳазратнинг маъруза ва суҳбатларини инсонлар кўзда ёш билан тинглаб, гуноҳларига чин кўнгилдан тавба қилишади. Энг муҳими, ҳаётда суннатга амал қилишни одат тусига киритишади.
Шайх Зулфиқор Аҳмад ҳазратнинг асарлари китобхонлар орасида қўлма-қўл, севиб мутолаа қилинади. У зот диний ва дунёвий илмларни пухта эгаллагани, бир неча хорижий тилларда бемалол маъруза қилиши туфайли XXI асрда нақшбандия тариқати таълимотларини нафақат Осиё, балки Европа ва АҚШда ҳам кенг тарғиб қилмоқда. Ҳазрат етмишдан ортиқ мамлакатларга, хусусан, бир неча марта Ўзбекистонга ҳам ташриф буюрган. У зот сафарларини хотирлаб “Лоҳур се то хаке Самарқанду Бухоро” (Лоҳурдан Самарқанд ва Бухоро тупроқларигача) номли китоб ёзган.
Шайх Зулфиқор Аҳмад Нақшбандий ҳазрат Хожа Муҳаммад Абдулмолик Сиддийқийнинг Қуръон ҳофизи бўлган кичик қизларига уйланган. Улардан икки ўғил: Мавлоно Пир Ҳабибуллоҳ Нақшбандий ва Мавлоно Сайфуллоҳ Нақшбандий дунёга келган.
Таълим олган жойлари
– 1967 йил – ўрта мактаб
– 1971 йил – Панжобда ўрта махсус таълим (коллеж)
– 1976 йил – Лоҳурда электр муҳандислиги ихтисослиги
– 1990 йил – Швецияда ўз соҳаси бўйича малака оширган
Диний таълим йўли
– Отасидан Қуръонни тўлиқ ёд олган.
– Жомия Реҳмания Жаҳания Манди университетида ҳадис фанидан тўлиқ ҳадис даврасида билим олди.
– Жомиа Қасим ул-улум Мултан университетида ҳам ҳадис фанидан тўлиқ ҳадис даврасида иштирок этди.
– 1971 йил Нақшбандия тариқати ва тасаввуф таълимотидан Шайх Мавлоно Саййид Заввор Ҳусайн Шоҳ раҳматуллоҳи алайҳдан сабоқ олади.
– 1983 йил Нақшбандия тариқати ва тасаввуфдан ҳазрат Хожа Ғулом Ҳабиб раҳматуллоҳи алайҳдан таълим олади.
Ёзган китоблари
“Илоҳий ишқ”, “Ишқи Расул”, “Ҳабибимиз ҳаётлари”, “Сулук даражалари”, “Сулук мақомотлари”, “Нақшбандия тариқатининг зикрлари”, “Нақшбандия шайхлари силсиласи”, “Дил давоси”, “Қалб хотиржамлиги”, “Фойдали илм”, “Намунали аёл”, “Гуноҳлардан қандай сақланамиз?”, “Эркак камолотида аёлнинг ўрни”, “Ноумид бўлманг”, “Имоннинг аҳамияти”, “Қалбни поклаш усуллари”, Мағфират қилиниш шартлари”, “Аёллар учун ислоҳий тарбиялар”, “Турмушнинг намунали кўриниши”, “Муслима аёллар учун йўриқнома”, “Тасаввуф ва сулук”, “Одобли насибалидир”, “Ўлимга тайёрланиш”, “Лаҳурдан Бухоро ва Самарқанд тупроқларигача”, “Исломнинг аёлларга меҳрибонлиги”.
Хулоса ўрнида шундай дейиш мумкин, инсоният тараққиёти тарихида шундай шахслар бўлганки, уларнинг фаолияти маҳаллий, маданий ҳудуд чегарасидан ташқарига чиқибгина қолмай, балки даврлар чегарасини ёриб ўтиб, ғоялар ривожланишида умумжаҳон жараёнининг бир қисмига ҳам айланган. Уларнинг асарлари барча нодир ҳодисалар сингари аввал ўтганлар тажрибаларни энг қимматли томонларини ўзида гавдалантиради, жамият илмий фикри ҳамда маънавий маданиятнинг кейинги кўп асрларда содир бўладиган олға ҳаракатини белгилаб беради. Мана шундай буюк сиймо бу сўзсиз шайх Зулфиқор Аҳмад Нақшбандийдир.
Нодир Одинаев