Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
26 Ноябр, 2024   |   25 Жумадул аввал, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:01
Қуёш
07:24
Пешин
12:15
Аср
15:15
Шом
16:59
Хуфтон
18:17
Bismillah
26 Ноябр, 2024, 25 Жумадул аввал, 1446
Мақолалар

Жаҳон саммитида Ўзбекистон тажрибаси юқори баҳоланди

11.11.2024   1530   8 min.
Жаҳон саммитида Ўзбекистон тажрибаси юқори баҳоланди

Эътироф

 

Долзарб мавзуга бағишланган глобал саммит

Бугун бутун дунё гўё кўзда қалққан бир томчи аччиқ ёш сингари улкан муаммолар гирдобида қолиб кетяпти. Агар кўзни юмса, ёшдан айрилиши, юммаса, аччиқ ва шўр ашк кўзни ачитгани сингари иқлим ўзгаришлари ҳам глобал муаммо сифатида барчани бирдек безовта қиляпти.

Ҳозир жаҳон ҳамжамияти иқлим ўзгаришини инсоният олдида турган энг жиддий муаммолардан бири деб тан олмоқда. Айни даврда бу глобал муаммо оқибатида инсоният хўжалик фаолиятининг барча қирралари, хусусан, қишлоқ хўжалигидан тортиб энергетика, транспорт ҳаракати, замонавий нанотехнологиялардан фойдаланиш ва бошқа соҳаларда зудлик билан ҳал этишлиши шарт бўлган масалаларни кун тартибига қўймоқда.

Боз устига, қитъалар ва йирик-йирик давлатлар мисолида сув тошқинлари, бўронлар, ўрмон ёнғини, чўлланиш жараёнлари кучайиши, зилзила каби таҳдидлар чиндан-да дунё афкор оммасини жиддий ўйлашга мажбур қилмоқда.

Шу мақсадда жорий йилнинг 5-6 ноябрь кунлари Озарбайжон пойтахти Боку шаҳрида БМТнинг иқлим ўзгариши конференцияси (UNFCCC COP29) доирасида Жаҳон диний етакчилари глобал саммити бўлиб ўтди.

Мазкур нуфузли тадбирда ҳукуматлар, халқаро ташкилотлар, таниқли диний етакчилар, олимлар ва экспертларнинг 300га яқин вакили қаторида юртимиздан Ўзбекистон Президенти маслаҳатчиси Музаффар Камилов, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин Холиқназар, Дин ишлари бўйича қўмита раисининг биринчи ўринбосари Давронбек Махсудов иштирок этди.

Тадбирнинг биринчи куни иштирокчилар томонидан глобал иқлим ўзгаришининг сабаб ва оқибатлари, табиатни асраш, экологик муаммоларнинг олдини олиш масалалари муҳокама қилиниб, бу борада барча диний конфессиялар вакиллари олдида турган муҳим вазифалар юзасидан таклиф ва мулоҳазалар билдирилди.

Анжуманда Ўзбекистон делегацияси раҳбари Музаффар Камилов маъруза қилиб, минтақада, хусусан, мамлакатимизда иқлим ўзгаришининг салбий оқибатларини камайтириш, табиий бойликлардан оқилона фойдаланиш ва биологик хилма-хилликни янада бойитиш юзасидан қилинаётган саъй-ҳаракатлар, ўзига хос тажрибалар ҳақида сўз юритди. Жумладан, сўнгги йилларда Ўзбекистонда амалга оширилаётган “Яшил макон” лойиҳаси, унда турли диний конфессия ва миллий марказлар вакилларининг фаол иштироки, лойиҳа доирасида ҳар йили юртимизда 200 миллион туп дарахт экилиб, янги яшил ҳудудлар барпо этилаётгани алоҳида таъкидланди.

Саммит иштирокчилари томонидан Ўзбекистондаги иқлим ўзгаришининг олдини олиш борасидаги мазкур саъй-ҳаракатлар, яшил ҳудудларни кўпайтириш борасидаги чора-тадбирлар ва илғор ташаббуслар юқори баҳоланди.

Тадбирнинг иккинчи куни 30 га яқин диний етакчи ва уламонинг маърузалари тингланди. Чиқишларда иқлим ўзгариши инсоният олдида турган энг жиддий муаммолардан экани, бу борада БМТ конвенциясининг аҳамияти, атмосферага иссиқхона газлари чиқарилишини камайтириш, ўсиб бораётган глобал экологик таҳдидларга комплекс жавоб қайтаришда жаҳон диний етакчиларининг роли каби мавзуларда чиқишлар қилинди.

Халқаро анжуманда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий шайх Нуриддин Холиқназар ҳам сўзга чиқиб, юртимиздаги  таниқли уламолар, имом-хатиблар ва соҳа ходимлари “Табиат – Аллоҳ таолонинг омонатидир” шиори остида тарғибот-ташвиқот ишларида, “Яшил макон” умуммиллий лойиҳасида фаол иштирок этаётгани тўғрисида атрофлича маълумот берди.

 

 

Манфаатли мулоқот ва учрашувлар

Ўзбекистон делегацияси Жаҳон диний етакчилари глобал саммити доирасида қатор учрашув ва мулоқотлар ўтказди. Жумладан, делегация вакиллари Озарбайжон Бош вазири Али Асадов билан учрашди.

Мулоқотда Ўзбекистон ва Озарбайжон ўртасидаги ўзаро манфаатли ҳамкорликни ривожлантириш, мамлакатларимизнинг анъанавий яқин ва дўстона муносабатларини янада мустаҳкамлаш, илм-фан, маданият ва диний-маърифий соҳаларидаги ҳамкорликни ривожлантириш масалалари юзасидан фикр алмашилди.

Учрашувда Жаҳон диний етакчилари глобал саммитининг аҳамияти ҳақида сўз юритилиб, мазкур тадбир халқлар ва турли дин вакиллари ўртасидаги муносабатларни мустаҳкамлашга катта ҳисса қўшиши, бу борада қардош мамлакатлар диний етакчилари ўртасидаги ҳамкорлик жуда ҳам муҳим экани таъкидланди.

Али Асадов ўз сўзида юртимизда амалга оширилаётган ижобий ўзгаришларни юксак баҳолаб, бундан кейин ҳам Ўзбекистон Озабайжоннинг энг яқин ишончли ҳамкори бўлиб қолишини таъкидлади. Шунингдек, у Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Фузулий шаҳрида умумтаълим мактаби бунёд этилганини эътироф этиб, бу муҳташам мактабни озарбайжон халқига туҳфа қилгани учун давлатимиз раҳбарига чуқур миннатдорлик изҳор этди.

Шунингдек, Озарбайжон Республикаси Диний ташкилотлар билан ишлаш давлат қўмитаси раиси Рамин Мамедов билан учрашувда сўнгги йилларда икки давлат ўртасидаги кўп томонлама ҳамкорлик янги босқичга кўтарилгани, озарбайжон халқи ўзбек халқининг дўстона муносабатини доим ҳис қилиши, бошқа соҳалар каби диний-маърифий соҳада ҳам тажриба алмашиш ўзаро манфаатли бўлиши таъкидланди.

Ўз навбатида, жамиятда ёт ғояларга қарши курашиш, масжидлар ва имом-хатиблар фаолиятини самарали ташкил этиш масалаларида ҳамкорлик икки давлат учун фойдали бўлишига алоҳида урғу қаратилди.

Самимий ва дўстона руҳда ўтган йиғилишда Кавказ мусулмонлари идораси раиси, шайхулислом Оллоҳшукур Пошшозода билан ҳам суҳбатда бўлинди.

Мулоқотда икки мамлакат ўртасидаги алоқаларни янада ривожлантириш борасида давлат раҳбарлари томонидан амалга оширилаётган хайрли ислоҳотлар алоҳида эътибор қаратилди..

Оллоҳшукур Пошшозода жорий йилнинг октябрь ойида Ўзбекистонда Президентимиз ташаббуси билан ўтказилган “Ислом – тинчлик ва эзгулик дини” мавзусидаги халқаро конференция ишини юқори баҳолади. Шунингдек, суҳбатда Президент Шавкат Мирзиёевнинг Ўзбекистондаги диний-маърифий соҳа ривожи, ислом оламидаги буюк алломалар меросини ўрганиш ва жамоатчиликка етказишдаги жонбозлигини алоҳида эътироф этди.

Учрашув якунида шайхулислом ҳазратлари икки мамлакат халқи фаровонлиги, ўзаро дўстлик ва қардошлик алоқаларининг ривожини тилаб  дуо қилди.

Ўзбекистон делегацияси аъзолари Россия муфтийлар кенгаши раиси Равил Гайнуддин ҳамда Баҳрайн Подшоҳлгиги Ислом ишлари бўйича олий кенгаши раиси Абдураҳмон ибн Рашид ал-Халифа, Миср муфтийси Назир Муҳаммад Айёд, Миср вақф ишлари вазири Усома Азҳарий, Ал-Азҳар мажмуаси вакили Муҳаммад Дувайний, Мусулмон донишмандлар кенгаши бош котиби Муҳаммад Абдуссалом, Италия мусулмонлари уюшмаси раиси Имом Яҳё Паллавичини, Мўғулистон муфтийси Батирбек Хадийс билан ҳам мулоқот қилди. Учрашувларда хорижлик ҳамкорлар томонидан сўнгги йилларда юртимизда диний-маърифий соҳада амалга оширилган ислоҳотлар алоҳида эътироф этилди. Барча учрашувлар илиқ ва дўстона руҳда бўлиб ўтди.

Ўзбекистон делегацияси саммит доирасида Фузулий ва Шуша шаҳридаги бир қатор тарихий масканлар зиёратида бўлди.

Анжуман якунида Жаҳон диний етакчилари глобал саммити декларацияси қабул қилинди. Ҳужжатда иқлим ўзгаришларининг олдини олишда ҳамкорлик, айниқса, кўкаламзорлаштириш ишларини самарали ташкил этиш, сувни тежаш, қайта тикланувчи энергия манбаларидан кенг фойдаланиш каби йўналишларда диний-маърифий соҳа ходимларининг тарғибот-ташқивот ишларини янада жадаллаштириш лозимлиги таъкидланди.

Шунингдек, “Жаҳон динлари яшил сайёра учун” шиори остида ўтган йиғилишда иштирокчилар томонидан қуйидаги вазифалар белгилаб олинди:

– глобал иқлим ўзгариши, биологик хилма-хилликнинг йўқолиши, атроф-муҳитнинг ифлосланиши, сув танқислиги каби умумжаҳон муаммолар сабабларини ўрганиш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларни жадаллаштириш;

– иқлим ўзгаришига қарши кураш бўйича жамоатчилик муҳокамаларида фаол иштирок этиш;

– иқлим ўзгаришининг салбий оқибатларини камайтириш, табиий бойликлардан оқилона фойдаланиш, табиат ва ундаги неъматларнинг муқаддаслигини кенг жамоатчиликка етказишда диний омиллардан унумли фойдаланиш.

Шу билан бирга, диний етакчилар ушбу саммит тинчликни асраш ва низо ва зиддиятларни тўхтатиш чақириқлари учун фойдали ва самарали платформа бўлиб хизмат қилишига катта умид билдирди.

Хулоса шуки, глобал иқлим ўзгариши ва экологик муаммоларни бир ёки икки давлатнинг саъй-ҳаракати билан бартараф этиб бўлмайди. Бунга барча давлатлар ҳамжиҳатликдаги ҳаракати талаб этилади. Келгуси авлодлар учун мусаффо осмон, гўзал табиат ва унинг бебаҳо неъматларини бекаму кўст етказиш умуминсоний бурчимиз эканини унутмаслигимиз лозим.

Лутфулла СУВОНОВ,

“Янги Ўзбекистон” мухбири

 

Мақолалар
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Мазҳаб – бу умматдир

25.11.2024   1168   4 min.
Мазҳаб – бу умматдир

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Мазҳаб – бу умматдир. Уммат эса кўпчилик уламолардан ташкил топган. Бу уламолар ижтиҳод қилишади, таҳқиқ қилишади. Масала бир эмас, кўпчилик томонидан илмий таҳқиқ қилинади. Умматда саноқсиз уламолар бор, саноқсиз китоблар бор. Уламолар қайта-қайта ўзаро баҳслар қилиб, «Фалон масала тўғри», деб хулоса қилишади.

Натижада мукаммал даражада маъсум бўлмасак-да, кучли ишонч ила тўғри йўлда бўламиз. «Маъсум бўлмасак-да», деганимнинг сабаби шуки, биз ҳанафийлар «Сўзимиз юз фоиз тўғри», деб даъво қилмаймиз. Тўқсон саккиз-тўқсон тўққиз фоиз тўғри бўлиши мумкин, хато қилиш эҳтимоли бор. Токи шофеъий мазҳабига ҳам йўл қолсин. Аммо биз бу қадар катта нисбатга фақат Абу Ҳанифанинг ижтиҳоди билан эмас, балки илм ижтиҳоди билан эришдик, катта миқдордаги, жуда кўп уламолар воситасида эришдик. Уламолар масалаларни диққат билан ўрганиб, таҳқиқ қилишади. Шунинг учун бир масалада турли ўлкаларда авлоддан авлодга маълум бир фатвога кўра амал қилиб келинади. Барча уламолар мана шу масалага мувофиқ келади. Натижада суянишнинг энг олий чегарасига чиқиб борилади.

Бу суяниш ниҳоятда қувватли бўлади, иймон келтирадиган даражада аниқ бўлмаса-да, шунга яқин келади. Аҳли суннанинг ўзига хос хусусияти мана шудир. Нима учун бу фиқҳ залолатдаги фиқҳ бўлмайди? Чунки унда хато бўлиш эҳтимоли жуда кам, чунки ундаги ижтиҳод бир кишига тегишли эмаски, унинг аксари хато бўлса... Балки бу нарса илмий мактаб ижтиҳодига, қарорига айланди. Бундай илмий мактабда эса хато қилиш эҳтимоли жуда кам бўлади. Аллоҳ таоло Ўзининг динини илмий мактабларнинг мана шундай тартибли илмлари орқали муҳофаза қилди.

Акс ҳолда Аллоҳ таоло Ўзининг динини Зайд, Амр ёки Юсуфнинг қўлида, яъни бир ёки бир неча кишининг қўлида муҳофаза қилган бўлиб қолар эди. Бу гапга ақл бовар қиладими? Йўқ. Аллоҳ таоло Ўзининг динини кучли, асосли, жуда кўп уламоларни ўз ичига олган қатъий, собит илмлар орқали муҳофаза қилади.

Масалага енгил, юзаки қарайдиган, мутаассиб мактаблар наздидагина мўътабар бўлган Фалончи ёки Пистончининг фатво бериши билан улуғ уламоларнинг ижтиҳоди ва қарорлари орасида қанчалар фарқ бор!

Қуръон ва Суннатни англашни, фаҳмлашни якка шахсларга топшириб қўйиш мумкинми? Йўқ. Қуръон ва Суннатни англашни илмий мактабдан ҳосил бўлган илмларгагина ҳавола қилиш мумкин.

Аҳли суннанинг наздида Қуръон ва Суннатнинг қадрини кўряпсизми?

Аҳли сунна Аллоҳнинг Каломи ва Расулининг Суннатини англаш йўлида дунёдаги энг буюк илмни сафарбар қилишди. Тўрт мазҳабнинг илми дунёдаги энг кенг илмдир. Бу илм сон-саноқсиз уламоларни қамраб олган. Уларнинг вазифаси – Аллоҳ таоло ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ирода қилган нарсани баён қилиб беришдир. Ақоид борасида Аллоҳ ва Расулининг иродасини очиқлаб берадиган мустаҳкам илмлар ишлаб чиқилди. Одоб-ахлоқ борасида ҳам шундай бўлди.

Биз тўғри, нотўғри эмас, балки қатъиян ҳақ, деяётган бу мактаб қаерда-ю, залолат мактаби – енгиллик ва мутаассиблик мактаблари қаерда?!

Ҳақ мактаб Аллоҳнинг Китоби ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Суннатларини ҳурмат қилди. Уни англаш учун керакли барча илмларни ишлаб чиқди. Бу мактабда инсоният тарихидаги энг афзал, энг улуғ уламолар фаолият кўрсатдилар. Улар Аллоҳнинг Китоби ва Расулининг суннатини оламда тенги йўқ илмлар, қоида ва усуллар орқали тафсир қилишди. Бу дунёда фиқҳ қоидаларининг ўхшаши йўқ! Бирон киши уларнинг мақомию ҳисобига ета олмайди. Саҳобалар ҳам, тобеъинлар ҳам барча саъй-ҳаракатларини Аллоҳ ва Расулининг муродига бағишлашди. Шу боис барча илмлар ўз қоидаларига эга бўлиб, мустаҳкам қарор топди. Бизда – Урдунда «Ким қонунларни ўрганмоқчи бўлса, усулул-фиқҳни ўргансин», деган гап бор. Усулул-фиқҳ (фиқҳ қоидалари)ни билсангиз, қонунларни ҳам яхши тушунасиз.

Қонунлар ишлаб чиқилган, лекин ўзларида усул йўқ, шунинг учун усулул-фиқҳни ўрганишга мажбур бўлишади, шунда уларни яхши тушунишади. Тасаввур қилинг, қанча-қанча қоидалар ишлаб чиқилган! Буларнинг барчаси усулдандир.

«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан

Жаҳолатга қарши маърифат