14 Октябр, 2025, 22 Рабиъус сони, 1447
14 Октябр, 2025, 22 Рабиъус сони, 1447
43 - وَمَا إِيْمَانُ شَخْصٍ حَالَ يَأْسٍ بِمَقْبُولٍ لِفَقْدِ الإِمْتِثَالِ
Маънолар таржимаси: (Ҳаётдан) умид узилган ҳолатда бўйсуниш йўқолгани учун бирор шахснинг иймони мақбул бўлмайди.
Назмий баёни:
Ўлимгача иймон қилинса таъхир
Қабулмас, бўйсуниш қолмаган, ахир.
Луғатлар изоҳи:
– مَا нафий ҳарфи. لَيْسَ нинг амалини қилади.
اِيْمَان – нафий ҳарфининг исми.
شَخْصٍ – музофун илайҳ.
حَالَ – зарфликка кўра насб бўлиб турибди.
يَأْسٍ – музофун илайҳ. Кўплаб нусхаларда بَأْسٍ келган. Аммо таҳқиқларга кўра يَأْسٍ мўътабар ҳисобланади. يَأْسٍ луғатда رَجَاءٌ нинг зидди яъни “умидни узиш” маъносини англатади.
بِ – таъкидлаш учун келган қўшимча жор ҳарфи.
مَقْبُولٍ – жор мажрур مَا нинг хабари эканига кўра насб ўрнида турибди.
لِ – “таълийлия” (изоҳлаш) маъносида келган жор ҳарфи.
فَقْدِ – жор мажрур مَقْبُولٍ га мутааллиқ. Бу масдар ўзида бор нарсадан ажралиб афсусланишга нисбатан ишлатилади.
الاِمْتِثَالِ – музофун илайҳ. Луғатда “бўйсуниш” маъносини англатади.
Матн шарҳи:
Бирор кимса олдин иймонга келмай юрган бўлса, унинг ажали етиб, ўлимга рўбарў бўлган пайтида келтирган иймони қабул қилинмайди. Бу ҳақида Қуръони каримда шундай хабар берилган:
﴿فَلَمۡ يَكُ يَنفَعُهُمۡ إِيمَٰنُهُمۡ لَمَّا رَأَوۡاْ بَأۡسَنَاۖ سُنَّتَ ٱللَّهِ ٱلَّتِي قَدۡ خَلَتۡ فِي عِبَادِهِۦۖ وَخَسِرَ هُنَالِكَ ٱلۡكَٰفِرُونَ٨٥﴾
“(Лекин) Бизнинг азобимизни кўрган вақтдаги иймонлари уларга фойда берувчи бўлмади. (Бу) Аллоҳнинг (барча) бандалари ҳақида (жорий қилган) йўлидир. Ўшанда (иймонлари қабул бўлмагач) кофирлар зиён кўрдилар”[1].
Ҳадиси шарифда жон халқумга тақалган вақтда тавба ҳам қабул бўлмаслиги баён этилган:
عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّ اللهَ لَيَقْبَلُ تَوْبَةَ الْعَبْدِ مَا لَمْ يُغَرْغِرْ. رَوَاهُ الْبَيْهَقِيُّ
Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таоло банданинг тавбасини, албатта, қабул қилади, модомики жони ҳалқумига келмаган бўлса”, – дедилар”. Байҳақий ривоят қилган.
Тавба луғатда “қайтиш” маъносини англатади. Аҳли сунна вал-жамоа уламолари ҳақиқий тавба бўлиши учун унда учта шарт топилиши лозимлигини айтганлар:
1. Қилган гуноҳ иши учун надомат чекиш;
2. Мазкур гуноҳ ишни ташлаш;
3. Бундай гуноҳни асло такрорламасликка азму қарор қилиш.
Жон ҳалқумга тақалган пайтда эса мазкур шартлар топилмайди. Чунки тавба қилувчининг яна ўша гуноҳларни қилиши мумкинлигига кўзи етиб турган пайтда тавба қилиб, бошқа уларни содир этмасликка аҳд қилсагина, ҳақиқий азму қарор бўлади, акс ҳолда мажбурий ҳолат бўлиб қолади. Шунинг учун жон ҳалқумга тақалмасдан олдин тавбага шошилиш лозим.
Кейинги мавзу:
Амал ва иймон баёни
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Сеҳр сафсата, хаёл ёки тўқима нарса эмас, балки у ҳақиқатдир. У эр-хотин орасини бузади. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Иккисидан эр-хотиннинг ўртасини бузадиган нарсани ўрганар эдилар” (Бақара сураси, 102-оят).
Унинг инсоннинг жисмига азоб бериши, турли касалликлар келтириб чиқариши, ҳатто ўлимга сабаб бўлиши ҳақдир. Албатта ҳар бир иш Аллоҳнинг изни билан бўлади.
Қарофий раҳимаҳуллоҳ айтади: “Сеҳр ҳақиқатдир. У инсоннинг феъл атвори, табиати, хулқи ўзгаришига, ҳатто агар олди олинмаса ўлимга ҳам сабаб бўлади” (Ал-Фуруқ. 149/4).
Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ ёзадилар: “Сеҳрнинг ҳақиқат эканига жумҳур уламолар иттифоқ қилганлар. Унга Қуръони карим ва машҳур бир қанча саҳиҳ ҳадислар далил бўлади” (Равзат ут-толибийн. 346/9).
Уламолар сеҳрнинг ҳақ эканига қуйидаги оят ва ҳадисни далил қилиб келтирадилар:
“Ва тугунларга дам солувчилар ёмонлигидан” (Фалақ сураси, 4-оят).
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сеҳр қилиндилар. Ҳатто у зотга қилмаган ишларини қилгандек туюларди. У зот бир куни менинг олдимда эдилар, дуо қилавердилар, дуо қилавердилар, сўнг: “Эй Оиша, Аллоҳ менга у ҳақида фатво сўраган ишимда фатво берганини сездингизми?”, дедилар.
Мен: “Нима экан у, ё Расулуллоҳ?”, деб сўрадим.
У зот алайҳиссалом бундай дедилар: “Ҳузуримга икки киши келиб, бири бош томонимга, иккинчиси оёқ томонимга ўтирди. Улардан бири иккинчисидан: “Бу одамнинг дарди нима?”, деб сўради. “Сеҳрланган”, деди у. “Унга ким сеҳр қилди”, деди. “Зурайқлик яҳудий Лабид ибн Аъсом”, деди. “У нима нарсада?”, деди. “Тароқ, тароқдаги (соч) ва хурмо (гули турадиган) тугунчасининг қобиғида”, деди. “У қаерда?”, деди. “Зу Арвон қудуғида”, деди”.
Сўнгра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир гуруҳ саҳобалари билан ўша қудуққа бориб, унга қарадилар. Унинг устида хурмо дарахти бор экан. Кейин Оиша розияллоҳу анҳо онамизнинг олдиларига қайтиб келиб: “Аллоҳга қасамки, у (қудуқ)нинг суви ивитилган ҳинага ўхшаб кетибди, хурмолари эса худди шайтонларнинг бошларига ўхшайди”, дедилар.
“Ё Расулуллоҳ, уни чиқариб ташладингизми?”, деб сўрадим. У зот алайҳиссалом: “Йўқ, Аллоҳ менга офият ва шифо берди. Одамларга ундан бирор ёмонлик қўзғаб қўйишдан қўрқдим”, дедилар. Сўнгра уни кўмиб ташлашга буюрдилар” (Имом Бухорий. 5766; Имом Муслим. 2189).
Зайд ибн Арқам розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга яҳудийлардан бири сеҳр қилди. У зот алайҳиссалом бир неча кун бетоб бўлдилар. Сўнг Жаброил алайҳиссалом келиб: “Яҳудийлардан бир киши сизга сеҳр қилди, тугун тугиб, фалон қудуққа (ташлади)”, деган хабарни берди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам одам юбориб, уни чиқартириб, ечиб юбордилар. Шунда у зот алайҳиссалом енгил бўлиб, туриб кетдилар. Бу ҳақда ўша яҳудийга ҳеч нарса демадилар ва у билан юзма-юз ҳам келмадилар” (Имом Насоий ривояти).
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 