22 Октябр, 2025, 30 Рабиъус сони, 1447
22 Октябр, 2025, 30 Рабиъус сони, 1447
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бир қиз айтади: «Ўрта мактабда ўқиган пайтимда ниҳоятда асабий эдим, бир кунда бир неча марталаб йиғлар эдим. Ғам, қайғу тинимсиз мени таъқиб қилар, шу ёшимдаёқ ҳаётдан совиб бўлган эдим. Умидсизлик, тушкунлик ботқоғига ботиб, ҳаётнинг ёқимли таъмини унутаёзгандим. Бундай қаттиқ тушкунлик қаршисида онам не қиларини билмай, мени руҳий беморлар шифокорига олиб боришга мажбур бўлди. Шифокор аёл ўз ишининг устаси, ҳамманинг ишончини қозонган аёл экан. Бунга ўзим ҳам гувоҳ бўлдим. У мени синчковлик билан текшириб кўриб, ҳаётда азият чекиб яшашимнинг сабабларини тушунтириб берди. Сўнгра шундай деди: «Сенга тинчлантирувчи дорилар ёзиб бериш мен учун жуда осон! Лекин ундан ҳам самарали йўл бор. Бу – намоз! Бу муолажани сенга ўхшаган жуда кўп беморларимда синаб кўрганман, натижа жуда яхши бўлган. Қиладиган ишинг – қачон салгина бўлса-да, ғам-ташвиш чексанг, таҳорат қилиб, икки ракъатгина намоз ўқийсан. Лекин намоз ўқиётганда Аллоҳ таолонинг «Улар – иймон келтирган, қалби Аллоҳнинг зикри билан ором топганлардир. Билингки, қалблар Аллоҳнинг зикри ила ором топур!» деган оятига ишонишинг керак (Раъд сураси, 28-оят). Лекин намоз ўқиганда Аллоҳ ғамларингни кетказишига, қалбинг Аллоҳнинг зикри билан ором топишига тўлиқ ишонган ҳолингда ўқишинг керак. Чунки иймон келтирган одам қалби Аллоҳга доимо боғлиқ эканини ҳис қилади. Бундай қалб дунёда ҳамма нарса Аллоҳдан эканини яхши билади. Бундан ташқари, намознинг ҳар бир қисми зикрдир. Буни Аллоҳнинг «Мен – Аллоҳман, Мендан ўзга илоҳ йўқ. Менга ибодат қилгин, Мени зикр қилиш учун намозни қоим қилгин» деган сўзи ҳам тасдиқлайди (Тоҳо сураси, 14-оят)».
Шифокор аёл сўзида давом этди: «Биринчи навбатда фарз намозларга маҳкам бўласан, лекин ғам-қайғуга қарши дорини ҳам тўхтатмайсан – икки ракъат нафл намозни ҳам кунига камида уч марта, икки ҳафта ўқийсан. Икки ҳафтадан кейин яна келасан».
Мен унинг тавсияларидан қаноат ҳосил қилдим. Тўғриси, аслида фарз намозларга ҳам бепарво эдим. Шунинг учун биринчи навбатда уларга қатъий риоя қила бошладим. Бундан ташқари, қайғуга тушган вақтимда ҳам кунига уч маҳал нафл намоз ўқишга бел боғладим. Аввалига у қадар катта ўзгариш сезилмади. Кейинги учрашувимизда шифокорга ҳолатимни айтган эдим, кулиб, «Демак, сен сифатсиз ёки қалбаки дори ичяпсан экан», деди. Мен ҳайрон бўлиб, беихтиёр «Қанақасига?» деб юбордим. Шифокор сал жиддийлашди: «Намозингни шоша-пиша, хушуъсиз ўқиётган бўлсанг, оятларнинг маъносини тафаккур қилмаётган бўлсанг, намознинг таъсири ҳам шунга яраша бўлади. Худди дорига ўхшаб, намоз таркибида ҳам фаол моддалар бор – хушуъ ва тадаббур. Майли, бошида шунақа бўлади. Бу дорини яна икки ҳафта синаб кўрайлик. Лекин бу сафар хушуъ билан ўқишга ҳаракат қилгин! Ҳар доим ўқийдиган сураларингни эмас, янгиларини ўқигин. Иншааллоҳ, албатта фойдасини кўриб, хурсанд бўласан».
Мен унинг сўзларидан таъсирланиб, чуқур ўйга толганча уйга қайтдим. Намозларни сокинлик билан, хушуъ билан ўқий бошладим. Ростдан ҳам, авваллари намозни худди шифокор айтганидек, қуш дон чўқигандек шошилиб, тез ўқир эдим, мақсадим гўё намозни тезроқ тугатиш бўлар эди, холос. Ундан ташқари, бу сафар янги суралар, янги оятларни ўқий бошладим. Авваллари эса, шифокор айтганидек, ҳар намозда Фотиҳадан кейин фақат Ихлос билан Фалақ сураларини ўқийверардим. Намознинг ҳаловатини мана энди ҳис қила бошладим. Унинг ғам-аламларимга ҳам таъсир қилаётгани ич-ичимдан сеза бошладим. Икки ҳафта ўтгач, шифокорнинг олдига аввалгидан бутунлай бошқа кайфиятда, шаҳдам қадамлар билан кириб бордим. Бу сафар мутлақо хотиржам эдим, ҳаётга ишонч билан, очиқ юз билан қараётган эдим. Шифокор ҳам мени табассум билан қарши олиб, «Ҳаётимда учратган энг яхши бемор сен бўлдинг! Жудаям қатъиятли қиз экансан. Ўзингга ишончинг кучли экан, шунинг учун ҳам Аллоҳ сенга тезда шифо берди. Иншааллоҳ, бугундан бошлаб энди ҳеч қачон психологга ишинг тушмайди. Шарти шуки, фарз ва суннат намозларга маҳкам бўл! Зарурат туғилганда эса кунига уч марта қайғу дори ичасан, яъни намоз ўқийсан», деди. У мени мақтаб-мақтаб, намозга, ибодатга янада шижоатлантириб юборди.
Бу воқеага анча йиллар бўлди. Парвардигорга ҳамдлар бўлсинки, ўшандан бери руҳий ҳолатим аъло даражада. Энди мен фақат намозларга бепарво бўлиб қолсам ёки намозни хушуъсиз ўқисамгина қайғуга тушаман. Қайғуларимнинг сабаби дарҳол юзага чиқади, шунда хушуъ билан, хузуъ билан намоз ўқишга тураман. Қарабсизки, қайғуларим чекиниб, қалбимга хотиржамлик инади».
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.
Ўзбек тили халқимиз учун миллий ўзлигимиз ва мустақил давлатчилик тимсоли,
бебаҳо маънавий бойлик, буюк қадриятдир.
Шавкат Мирзиёев
Ўзбек тилига давлат тили мақомининг берилиши халқимизнинг миллий мустақилликка эришиш йўлидаги муҳим силжишлардан бири бўлиб, она тилимизнинг бор гўзаллиги ва жозибасини тўла намоён этиш билан бирга, уни илмий асосда ривожлантириш борасида ҳам кенг имкониятлар яратди.
Янги Ўзбекистонда ўзбек тилининг халқимиз ижтимоий ҳаётида ва халқаро миқёсдаги обрў-эътиборини тубдан ошириш, униб-ўсиб келаётган ёшларимизни ватанпарварлик, миллий анъана ва қадриятларга садоқат, улуғ аждодларимизнинг бой меросига ворислик руҳида тарбиялаш, мамлакатимизда давлат тилини тўлақонли жорий этишни таъминлашга қаратилган янгидан-янги ташаббуслар илгари сурилаётгани жуда муҳим.
Давлат тили сиёсий, ижтимоий ва маданий соҳаларда халқни бирлаштирувчи қудратли восита саналади. Она тилимиз сўзлашувчилар сони кўплигига кўра, сайёрамизда энг кенг тарқалган 40 та тилдан бири экани ҳам қувонарлидир. Ҳозирги вақтда ер юзида ўзбек тилида сўзлашувчилар сони қарийб 60 миллион кишини ташкил этиши эса унинг дунёдаги йирик тиллардан бирига айланиб бораётганидан далолат беради.
Сўнгги йилларда Ўзбекистонда барча соҳа ва тармоқлар каби она тилимиз қадри ва нуфузини янада ошириш борасидаги сиёсат ва амалий ишлар ҳам янги босқичга кўтарилмоқда. Буни ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги мақоми ва обрў-эътиборини тубдан ошириш бўйича қабул қилинган тарихий фармон ва қарорлар самаралари яққол тасдиқлайди. Асосий қонунимиз – Конституциямизнинг ўзбек тилида қабул қилиниши эса она тилимизнинг нуфузини янада юксалтирди. Давлатимиз мадҳияси халқаро майдонларда ўзбек тилида янграй бошлади. Айниқса, она тилимиз Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг юксак минбарида улкан сиёсий саммит ва учрашувларда баралла янграб, тинчлик, дўстлик ва ҳамкорлик воситасига айланиб бораётгани барчамизни қувонтиради. Тил – миллатнинг фахри, ғурури, кўзгуси. Миллатларни ажратиб турувчи асосий белгилардан бири бу тил экан, ҳар бир инсон ўз тилини билиши, уни улуғлаши ва шу билан бирга бошқа миллатларнинг она тилига ҳам ҳурмат билан қараши лозим.
Ватанимиз мустақиллигининг маънавий асосларини мустаҳкамлаш, халқимиз, аввало, ёш авлодни миллий қадриятларимизга муҳаббат ва садоқат руҳида тарбиялашда ўзбек тилининг аҳамияти тобора ортиб бормоқда. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида давлат тилининг мақоми хуқуқий жихатдан мустахкамлаб қўйилди. Ўзбекистон Республикасининг “Давлат тили тўғрисида”ги қонунининг қабул қилиниши она тилимизнинг тараққиёти, ривожланиши ҳамда ўзига хос ва бой бисотини намойиш этишга кенг имконият яратди.
Ўзбек тили дунёдаги қадимий, гўзал ва бой тиллардан бири ҳисобланади. Тилимиздаги ҳаё, ибо, андиша, орият, меҳрни ёзувчиларимиз асарларида яққол кўриш мумкин. Маҳмуд Қошғарийнинг "Девони луғатит турк" китоби, Аҳмад Яссавийнинг ҳикматлари, Алишер Навоийнинг "Хамса"си, Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг "Бобурнома"си, Абдулла Қодирийнинг бетакрор романлари-оқибат сўзларини бошқа тилга айнан таржима қилиб бўлмайди. Уларни фақат ўзбек тилида ифодалаш мумкин. Чунки бу тушунчалар халқимизга хос ва уларни айтишга фақат шу тил қодирдир. Бизнинг она тилимиз дунёдаги уч мингга яқин тил орасида туркий тиллар оиласига мансуб бўлиб, жонли тил сифатида қипчоқ, қарлуқ, ўғиз лаҳжаларида намоён бўлади. Ўзбек адабий тили эса ана шу лаҳжалардаги сўзларнинг маълум бир меъёрига келтирилган шаклидир. У муттасил ўсиб, ривожланиб бормоқда. Унинг ривожида сўз мулкининг султони Алишер Навоийнинг хизматлари беқиёсдир. Ҳазрат Навоий тил хақида бундай ёзадилар: “Кўнгил хазинасининг қулфи тилдир. Ул хазинанинг калитидин сўз бил”.
Ўз она тилимизга бўлган муҳаббатни халқимизнинг, одамларнинг самимий суҳбатларида, юксак ахлоқий фазилатларида кўриб, беихтиёр шундай эл фарзанди эканлигимиздан фахрланамиз. Ўз тили учун қайғураётган миллат дунё халқлари сафида ўз ўрнини, чинакам мустақиллигини асрашга, ҳимоя қилишга жидду жаҳд қилаётган миллат саналади. Миллатнинг ва миллий адабиётнинг мавжудлик шарти бўлган она тилимиз тақдири учун куйиниш, унинг равнақи учун барча имкониятларни сафарбар этиш ҳар биримизнинг бурчимиздир.
Она тилимизнинг халқаро миқёсдаги обрў-эътиборини юксалтиришда, уни миллий ва умумбашарий тушунчалар асосида тараққий этган тиллар сафига қўшишда ҳар биримиз тилимизга чуқур ҳурмат билан эътибор беришимиз керак.
Шу ўринда маърифатпарвар бобомиз, ўз даврида ўнга яқин дунёвий тилларни пухта ўрганган олим Исҳоқхон Ибратнинг қуйидаги фикрлари эътиборга молик: “Бизнинг ёшлар, албатта, бошқа тилни билиш учун саъй-ҳаракат қилсинлар, лекин аввал ўз она тилини кўзларига тўтиё қилиб, эҳтиром кўрсатсинлар. Зеро, ўз тилига садоқат – бу Ватаний ишдир”.
Биз тилимизни қанчалик асрасак, юксалтирсак, ривожланишига ҳисса қўшсак, ўзга миллатлар ҳам бизнинг тилимизни ҳурмат қилишади ҳамда унинг дунё ҳамжамияти майдонидаги ўрни ва пойдеворини шунчалик мустаҳкам қўйган бўламиз.
Одилжон Нарзуллаев,
Янгийул тумани “Қирсадақ’’ жоме масжиди имом хатиби
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 