Одамларга хитоб қилаётганингизда энг чиройли сўзлардан фойдаланиб, чиройли тарзда гапиринг. Зеро, Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Одамларга яхши гаплар айтингиз” (Бақара сураси, 83-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Яримта хурма билан бўлса ҳам ўзингизни дўзахдан сақланг. Агар кимки буни тополмаса, ширин сўз билан!”.
Гапингиз орасида тўхтаб-тўхтаб, шошмасдан гапиринг, токи эшитаётган одам мақсадингизни тушунсин, унинг мағзини чақсин!
Оиша розияллоҳу анҳодан бундай деганлари ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам худди сизлардек гапирардилар, лекин гап орасида тўхталиш (пауза) қилиб гапирардилар ва шу орқали ўтирганлар у зотнинг гапларини ёдлаб қолишарди”.
Оиша онамиз яна шундай деган эканлар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай оҳиста гапирар эдиларки, гапларини санашга ҳам имкон бўларди”.
Сизни тинглаётган одамнинг фаҳмига лойиқ тарзда хитоб қилинг. У тушунадиган сўзларни ишлатиб гапиринг. Йўқса ёмон гумонга бориб қолади, яъни агар сиз унинг илмий савиясидан юқорироқ савияда гапириб қўйсангиз, у буни истеҳзо қилиш, пастга уриш деб ўйлаб қолади.
Камгап бўлишга ҳаракат қилинг. Иложи бўлса, саволга жавоб бериш, насиҳат қилиш, амри маъруф, наҳйи мункар қилиш ёхуд Аллоҳга чақиришдан ташқари ҳолатларда гапирманг. Зотан Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтдики: “Уларнинг кўпгина махфий суҳбатларида яхшилик йўқ, магар ким садақага, яхшиликка ва одамлар орасида ислоҳга амр қилсагина, яхшилик бор. Ким ўша ишни Аллоҳнинг розилиги учун қилса, албатта, унга улуғ ажр берурмиз” (Нисо сураси, 114-оят).
Кўп гапириб, Аллоҳнинг зикридан ғафлатда қолмангиз! Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Аллоҳнинг зикри бўлмаган гапларни кўпайтирмангиз. Чунки Аллоҳни ёд этмаган ҳолда кўп гапириш қалбни қорайтиради. Аллоҳдан энг узоқ банда қалби қотган (қорайган) бандадир”.
Сергапликдан, бекорчи ва мақсадсиз гаплардан четланинг! Зеро Роббимиз таоло Мўминун сурасининг 1-3-оятларида айтади: “Батаҳқиқ, мўминлар нажот топдилар. Улар намозларида хушуъ қилувчилардир. Улар беҳуда нарсалардан юз ўгирувчилардир”.
Гапиришдан олдин гапингизни, унинг оқибатини ўйлаб олиб, кейин гапиринг. Мақсадингизни яхши қамраб олмасдан, аниқлик киритиб олмасдан туриб гапирманг!
Бу ҳақида Аллоҳ таоло айтади: “Бирор сўз айтмас, магар ҳузурида ҳозиру нозир борлар” (Қоф сураси, 18-оят).
Гапираётган одамингизнинг юзига қараб гапирингки, унга бўлган эътиборингизни ҳис қилсин! Телефонингизни титиб ёки ўнгга-чапга қараб гапирсангиз, бу унинг парвосини ҳам камайтиради.
Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.
Бой одам деразадан қараб, фақирга кўзи тушди. У чиқинди титиб юрарди. Шунда бой одам “Аллоҳга шукрки, мени ночор ҳаётда яшатмади”, деди.
Ночор одам чиқиндилардан ул-бул нарса топиб, энди кетаётганида олдидан бир ногирон ўтиб қолди. “Фақир бўлсам-да, соғломман, алҳамдулиллаҳ!” деди уни кўрганида.
Ногирон одамнинг олдидан эса бир-бирини етаклаган кўзи ожизлар чиқди. “Вужудимда ногиронлик бўлса-да, бу оламни кўриб яшаяпман, Ўзингга шукрлар бўлсин!” деди у ҳам.
Кўзи ожизлар шифохонага боришди. Навбат кутиб турганларида бир кишининг вафот этганини эшитишди. “Аллоҳга шукр, бизни шу ҳолимизда бўлса ҳам яшатмоқда, фурсат бермоқда”, дейишди ўзаро.
Фақат ўлган одам Аллоҳга бир оғиз ҳамд айтиш имконини ҳам бой бериб бўлганди...
Нима учун бугун кўпчилигимиз Аллоҳга шукр айтишни унутиб, шикоятимиз кўпайиб кетмоқда. Ахир, Аллоҳ бизга ҳаёт, ризқ, инсон учун нима керак бўлса, ҳамма неъматларини бериб қўйган-ку! Яхшилаб ўйлаб кўрсак, бизнинг ташвишимиз, эришишни истаб, туну кун ғам чеккан нарсаларимиз асл заруратдан ташқари бўлиб чиқади.
Қаранг, бугун яна бир янги тонгни кўрдик. Дастурхонда ош-нонимиз, бошимизда бошпанамиз бор, танда жонимиз саломат. Ҳолбуки, бу кунга, бу йилги Рамазонга етмаганлар қанча?..
Шундай экан, Рамазон ойида, аввало, ота-онамиз, ўзимиз, оиламиз, қолаверса, барча уммат учун дуолар қилайлик. Зеро, Аллоҳ бизга бераётган неъматлари учун шукр қилсак, зиёда қилишини айтган: «“Ва Роббингизнинг «Қасамки, агар шукр қилсангиз, албатта, сизга зиёда қилурман. Агар куфр келтирсангиз, албатта, азобим шиддатлидир”, деб эълон қилганини ҳам эсланг» (Иброҳим сураси, 7-оят).
Демак, берилган неъматларга шукр айтиш инсоннинг тўғри йўлда эканини билдиради. Дам шу дамдир, ўзга дамни дам дема, жонинг омон, давлатингни кам, дема.
Берилган неъматлардан фойдаланиб, яхши амалларни кўпайтирайлик, азизлар!
Акбаршоҳ Расулов