Одамларга хитоб қилаётганингизда энг чиройли сўзлардан фойдаланиб, чиройли тарзда гапиринг. Зеро, Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Одамларга яхши гаплар айтингиз” (Бақара сураси, 83-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Яримта хурма билан бўлса ҳам ўзингизни дўзахдан сақланг. Агар кимки буни тополмаса, ширин сўз билан!”.
Гапингиз орасида тўхтаб-тўхтаб, шошмасдан гапиринг, токи эшитаётган одам мақсадингизни тушунсин, унинг мағзини чақсин!
Оиша розияллоҳу анҳодан бундай деганлари ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам худди сизлардек гапирардилар, лекин гап орасида тўхталиш (пауза) қилиб гапирардилар ва шу орқали ўтирганлар у зотнинг гапларини ёдлаб қолишарди”.
Оиша онамиз яна шундай деган эканлар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай оҳиста гапирар эдиларки, гапларини санашга ҳам имкон бўларди”.
Сизни тинглаётган одамнинг фаҳмига лойиқ тарзда хитоб қилинг. У тушунадиган сўзларни ишлатиб гапиринг. Йўқса ёмон гумонга бориб қолади, яъни агар сиз унинг илмий савиясидан юқорироқ савияда гапириб қўйсангиз, у буни истеҳзо қилиш, пастга уриш деб ўйлаб қолади.
Камгап бўлишга ҳаракат қилинг. Иложи бўлса, саволга жавоб бериш, насиҳат қилиш, амри маъруф, наҳйи мункар қилиш ёхуд Аллоҳга чақиришдан ташқари ҳолатларда гапирманг. Зотан Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтдики: “Уларнинг кўпгина махфий суҳбатларида яхшилик йўқ, магар ким садақага, яхшиликка ва одамлар орасида ислоҳга амр қилсагина, яхшилик бор. Ким ўша ишни Аллоҳнинг розилиги учун қилса, албатта, унга улуғ ажр берурмиз” (Нисо сураси, 114-оят).
Кўп гапириб, Аллоҳнинг зикридан ғафлатда қолмангиз! Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Аллоҳнинг зикри бўлмаган гапларни кўпайтирмангиз. Чунки Аллоҳни ёд этмаган ҳолда кўп гапириш қалбни қорайтиради. Аллоҳдан энг узоқ банда қалби қотган (қорайган) бандадир”.
Сергапликдан, бекорчи ва мақсадсиз гаплардан четланинг! Зеро Роббимиз таоло Мўминун сурасининг 1-3-оятларида айтади: “Батаҳқиқ, мўминлар нажот топдилар. Улар намозларида хушуъ қилувчилардир. Улар беҳуда нарсалардан юз ўгирувчилардир”.
Гапиришдан олдин гапингизни, унинг оқибатини ўйлаб олиб, кейин гапиринг. Мақсадингизни яхши қамраб олмасдан, аниқлик киритиб олмасдан туриб гапирманг!
Бу ҳақида Аллоҳ таоло айтади: “Бирор сўз айтмас, магар ҳузурида ҳозиру нозир борлар” (Қоф сураси, 18-оят).
Гапираётган одамингизнинг юзига қараб гапирингки, унга бўлган эътиборингизни ҳис қилсин! Телефонингизни титиб ёки ўнгга-чапга қараб гапирсангиз, бу унинг парвосини ҳам камайтиради.
Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.
Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Аллоҳга “қарзи ҳасана” (Унинг йўлида эҳсон) қиладиган киши бормики, (У) ўша (киши)га бир неча ҳисса зиёдаси билан қайтарса! Унинг учун яна яхшигина мукофот ҳам бордир» (Ҳадид сураси, 11-оят).
Абу Мусодан, у киши оталаридан, у киши эса боболаридан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бир мусулмоннинг зиммасида садақа бор”, деганлар.
Рамазон – яхшилик қилиш ва эзгу амалларда мусобақалашиш, саховатпеша инсонлар учун эса имконият ойидир. Аллоҳнинг розилиги ва савобини орзу қилганлар учун бебаҳо фурсатдир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: “Ҳар бир киши Қиёмат куни ўз садақасининг сояси остида бўлади. Токи одамлар орасида унга нисбатан ҳукм чиқарилгунча” (Ибн Ҳиббон ва Ҳоким ривояти).
Араб шоирларидан бири бундай ёзган:
Махфий ва ошкора тарзда садақа берувчи бўл,
Қўлинг билан қилган яхшилик сенга соя бўлиб қайтсин.
Бахиллик қилма, сахий ва эҳсон қилувчи бўл,
Одамлар қийинчиликка тушганида, уларга кўмакчи бўл!.
Ушбу сатрларда яхшилик ва эҳсон йўлида мусобақалашиш ҳамда муҳтожларга ёрдам бериш, садақа қилиш, очларни тўйғазиш, камбағалларга саховат кўрсатиш, хайрли лойиҳаларга ҳомийлик қилиш ва эзгуликка ҳисса қўшиш каби эзгу амалларга тарғиб қилинади.
Таниқли уламолардан бири шайх Али Тантовий ўзининг “Одамлар орасида” номли китобида бундай ёзади:
Агар сиз ихтиёрий очликни ҳис қилсангиз, мажбурий равишда очлик азобини тортаётганларни эсланг ва Роббингиз берган неъматлар учун шукр қилинг.
Зеро, шукр фақат тилда минг марта “Алҳамдулиллаҳ” дейиш эмас, балки бой инсон камбағалларга саховат кўрсатиши, кучли инсон эса заифларга ёрдам бериши билан намоён бўлади.
Рамазон ойида хайрли ишларга шошилинг:
Етим ва муҳтожларга ғамхўрлик қилинг.
Рўзадорлар учун ифторлик уюштиринг.
Масжидлар ва хайрия лойиҳаларига ҳисса қўшинг.
Қарздан азият чекаётганларнинг оғирини енгиллатинг.
Касаллар ва муҳтож оилаларга ёрдам беринг.
Бу ишлар Аллоҳ билан қилинган савдодир, унинг захираси Раҳмон банкида ҳеч қачон тугамайди. Чунки Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай деган:
“Сизларнинг ҳузурингиздаги нарсалар тугаб кетур. Аллоҳ даргоҳидаги нарсалар эса боқийдир” (Наҳл сураси, 96-оят).
Эй бахтли инсонлар! Муҳтожларга яхшилик қилинг, камбағалларга саховат қилинг, қийналганларнинг кўз ёшларини артиб, ер юзидаги инсонларга раҳм-шафқатли бўлинг, шунда сизларга Яратган парвардигор раҳм қилади.
Хусусан, муборак Рамазон ойида саховатли бўлишга интилинг, чунки Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи васаллам айтганлар: “Энг афзал садақа – Рамазонда берилган садақадир” (Термизий ривояти).
Аллоҳдан сўраймизки, бизга сўзда ростгўйлик, амалда ихлос, яхшиликка муҳаббат, ёмонликдан узоқлашиш, эзгу ниятда бўлиш ва ибодатларимизни қабул бўлишини муяссар айласин. Албатта, У дуоларни эшитувчи ва ижобат қилувчи Зотдир.
Доктор Солиҳ бин Али Абу Аърроднинг
“Рамазон мактублари” китобидан
Илёсхон Аҳмедов тайёрлади.