Sayt test holatida ishlamoqda!
26 Dekabr, 2025   |   6 Rajab, 1447

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:47
Peshin
12:29
Asr
15:19
Shom
17:04
Xufton
18:23
Bismillah
26 Dekabr, 2025, 6 Rajab, 1447

Asosiy vaqt nimalarga sarflanadi?

02.06.2021   2282   7 min.
Asosiy vaqt nimalarga sarflanadi?

Vaqt shunchalik qimmat va bebaho bo'lishiga qaramay, ko'pchilik insonlar uning bu qiymatini his etmaydilar, natijada undan foydalanib qolish uchun emas, balki uni zoye qilib, yo'qotish uchun musobaqalashadilar. Bunday “musobaqachilar” uning bebaho ulushidan mahrum insonlardir. Bu haqda hadisi sharifda quyidagicha bayon qilingan.

Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi:

Nabiy sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Ikki ne'mat borki, ko'p insonlar ulardan mahrumdir, (Ular): Sog'lik va bo'sh vaqtdir” (Buxoriy rivoyati).

Inson gohida sog'lom bo'lsa-da, og'ir mehnat bilan band bo'lganligi sababli fazilatli amallarni o'zlashtirish uchun fursat topa olmaydi. Ba'zida esa og'ir mehnatlardan qutulgan bo'lsa-da, uning sog'ligi bo'lmaydi. Agar bir insonning sog'ligi ham, bo'sh vaqti ham bo'lsa-yu, fazilatlarga erishib qolishga harakat qilmasa, uning ana shu dangasaligi ulardagi ulushdan mahrumlikdir. Zero, har xil to'siqlarga to'la va qisqagina umrdan imkon qadar foydalanib qolmasdan behuda o'tkazib yuborish eng qimmatli ulushdan benasib qolishdir.

Bugungi kunda vaqtni behuda amallarga sarflash odatiy holga aylanib qolgani hech kimga sir emas. “Falon joyda yangi oshxona ochilibdi”, deyilsa, vaqtini isrof qilayotganiga parvo ham qilmay yangi oshxona sari otlanadiganlar, hatto ovqatlanib kelish uchun shahar tashqarisiga yoki boshqa shaharlarga ham borib keladiganlar borligi haqiqatdir. Aslida inson eyish uchun yashashi bilan emas, balki yashash uchun eyishi bilan boshqa jonzotlardan farqlanib turmaydimi?

“Bir marta keladigan dunyoda o'ynab, kulib yurib qolish”ni aytib, shu “tashvish” bilan yashayotganlarga ulamolar quyidagicha nasihat qilganlar: “Aslida dunyoga bir marta keladigan bo'lganimiz uchun amal qilib qolishimiz lozim. Chunki bizga abadiy rohat-farog'atni qo'lga kiritish uchun faqat bir marta dunyoda turish muddatigina imkoniyat qilib berilgan. Ana shu bir martalik imkoniyatni vaqtinchalik narsalarga chalg'ib qo'ldan boy berish aqlli insonlarning ishi emas”.

Qur'oni karimda har bir kishiga ertangi kun uchun qanday amal qilganiga qarash buyurilgan:

“Ey, iymon keltirganlar, Allohdan qo'rqinglar va (har bir) jon (egasi) ertangi kun (qiyomat) uchun nimani (qanday amalni) taqdim etganiga qarasin! Allohdan qo'rqinglar! Albatta, Alloh qilayotgan amallaringizdan xabardordir” (“Hashr” surasi, 18-oyat).

Ushbu oyatda qiyomat kuni ertangi kun deb xabar berilgan. E'tibor beriladigan bo'lsa, hammaning o'tkazgan umri kechagidek ko'z oldida turadi. Qiyomat ham oyatda xabar berilgani singari ertadek juda tez kelib qoladi. Ulamolar musulmon kishining vaqti doimo uch amaldan biriga sarflanishini bayon qilganlar:

  1. Farz amallar.Besh vaqt namoz, Ramazon ro'zasi, oila nafaqasi uchun kasb-kor qilish va harom ishlardan tiyilish kabi shariatdagi barcha buyruq va qaytariqlarni bajarishga sarflanadi.
  2. Sunnat va mustahab amallar.Qur'on tilovatini ko'paytirish, Allohni ko'p zikr qilish, qarindoshlar va qo'ni-qo'shnilar bilan bordi-keldi qilish, bemorlar va etim-esirlarning holidan xabar olish singari shariatda tavsiya qilingan barcha amallarni ado etishga sarflanadi.
  3. Muboh amallar.Ovqatlanish, dam olish, shariatda ruxsat berilgan o'yinlarni o'ynash kabi amallarga sarflanadi.

Ushbu muboh amallarni bajarishda farz va sunnat amallarga kuch-quvvat yig'ib olish niyat qilinsa, muboh amal tufayli ham savobga ega bo'linadi. Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhu shunday deganlar: “Tunni qoim qilib savob umid qilganim singari, uxlashimdan ham savob umid qilaman”.

Musulmon kishi uchun vaqtning to'rtinchi bo'lagi bo'lmaydi. To'rtinchisi haddan oshishdir. Kim haddan oshsa, o'ziga zulm qilgan bo'ladi.

Vaqtga e'tiborli bo'lish muhimligi bayon etilar ekan, o'rtacha etmish besh yillik umr tahlil qilib ko'riladigan bo'lsa, asosiy vaqt nimalarga sarflanishi yaqqol namoyon bo'ladi:

  1. O'n besh yil atrofidagi vaqt bolalik va o'smirlik bilan o'tadi.
  2. Agar bir sutkada sakkiz soatdan uxlansa, yigirma besh yil umr uyqu bilan o'tadi
  3. Agar bir sutkada sakkiz soat kasb-kor bilan mashg'ul bo'linsa, yigirma besh yil umr ishlashga sarflangan bo'ladi.
  4. Agar bir sutkada uch mahal ovqatlanilsa, har ovqatlanishiga yarim soatdan vaqt sarflasa, to'rt yarim yildan ortiq umr ovqatlanishga ketadi.
  5. Qolgan besh yildan ortiq umr hammaning o'zi yaxshi ko'rgan sevimli mashg'ulotlariga sarflanadi.

Mazkur ishlarning barchasi niyat bilan ado etish tufayli ibodatga aylanishi mumkin. Bu esa, musulmon kishida etmish besh yillik umrni daqiqa-yu soniyalarigacha to'liq ibodatga aylantirib olish imkoni bor, deganidir. Shuning uchun har bir musulmon kishi o'tayotgan kunida qancha farz va vojib, sunnatu mustahab amallarni, ota-ona, qarindoshlar, qo'ni-qo'shni, yurt-vatan haqlarini va hakozo shariat talab qilgan amallarni niyat bilan bajarganini har doim sarhisob qilib borishi lozim. O'tayotgan har bir vaqt hisob-kitoblidir.

Alloh taolodan o'tkazayotgan kunlarimizni xayr-barakali qilishini, bugunimizni kechamizdan, ertamizni esa bugunimizdan afzal qilishini so'raymiz.

Olamlar Robbisiga hamdu sanolar, Payg'ambarimiz Muhammad mustafoga salavot va salomlar bo'lsin!

 

Shayx Abdul Fattoh Abu G'uddaning “Ulamolar nazdida vaqtning qadri” kitobidan

Qudratulloh Sidiqmetovning tarjimasi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Videolar

Amaliy tadbirlarning navbatdagisi poytaxtimizning Olmazor tumanida bo‘lib o‘tdi

24.12.2025   8413   4 min.

Shu yil 23 dekabr kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining tashabbusi o‘tkazib kelinayotgan amaliy tadbirlarning navbatdagisi poytaxtimizning Olmazor tumanida bo‘lib o‘tdi.

Tadbirga O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin domla Eshonqulov boshchilik qildi. Shuningdek, unda Diniy idora bo‘limi boshliqlari Islomiddin domla Zuhriddinov, Muzaffar domla Kamolov va Masjidlar bilan ishlash bo‘limi yetakchi mutaxassisi Dilmurod Rahimovlar qatnashdi.

Mazkur tumandagi “Islomobod” masjidida o‘tkazilgan tashkiliy yig‘ilishda Toshkent shahar vakilligi rahbariyati, tuman-shaharlar bosh imom-xatiblari va Olmazor tumanidagi masjid imom-xatiblari ham ishtirok etdi.

Tadbir avvalida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining “Inson qadri” kitobi taqdimoti o‘tkazildi. Unda Zayniddin domla Eshonqulov mazkur kitob bugungi hayotimiz bilan naqadar uyg‘un ekani, dinimizda ham inson va uning qadr-qimmati yuksak ulug‘lanishi, har bir diniy soha xodimining faoliyati uchun dasturamal bo‘lib xizmat qilishini alohida ta’kidlab o‘tdi. Ushbu kitob barcha ishtirokchilarga tarqatildi.

Tadbir davomida tuman bosh imom-xatiblari uchun namunaviy maxsus kiyim namunasi taqdimot qilindi. Unda chakmon, duxoba va milliy do‘ppilar namoyish qilindi.

Shuningdek, Toshkent shahri, xususan, Olmazor tumanida 2025 yil davomida amalga oshirilgan ishlar sarhisob qilindi. Unda shahardagi imom-xatiblar faoliyatidagi yutuqlar e’tirof etilib, ba’zi kamchiliklar bo‘yicha tegishli tavsiyalar berildi.

Shundan so‘ng Toshkent shahar bosh imom xatibi o‘rinbosari Rustamov Ergashali boshchiligida tumanlar bosh imom-xatiblari, shuningdek, tajribali imom-xatiblardan tarkib topgan Ishchi guruh tuzilib, ular Olmazor tumanidagi 21 ta masjid va mahallasiga biriktirildi.

Tadbir doirasida amaliyoti nazarda tutilgan yo‘nalishlar bo‘yicha quyidagilar amalga oshirildi:

Birinchi yo‘nalish bo‘yicha imom-xatiblar 7 toifaga mansub 105 ta oilaga kirib, ma’naviy-ma’rifiy targ‘ibot va amaliy yordam tadbirlarini olib bordi: Xususan:  

- 20 ta xonadonda yot g‘oyalar ta’siriga moyil bo‘lganlar bilan suhbatlashilib, tushunchalari to‘g‘rilandi;

- 15 ta xonadonda jazo muddatini o‘tayotganlarning oila a’zolari, muqaddam sudlanganlar bilan suhbat qilindi;

- 20 ta notinch oila o‘rganilib, muammoning sabablari bartaraf etish, arazlashganlarni yarashtirish choralari ko‘rildi;

- 15 ta xonadonda ichkilikka ruju qo‘yganlar bilan suhbat qilinib, zararli odatlardan saqlanish to‘g‘risida nasihat qilindi;

- nogiron, kasal, ehtiyojmand fuqarolar, shuningdek, tabarruk yoshdagi qariyalar yashaydigan 20 ta oilaga kirilib, ulardan hol-ahvol so‘rash barobarida sovg‘a-salomlar ulashildi, davolanish va dori-darmon uchun moddiy yordam ko‘rsatildi.

Kirilgan 105 ta xonadonning ichidan moddiy imkoniyati cheklanganlariga  homiylarni jalb qilgan holda jami 42 000 000 (qirq ikki million) so‘mlik ro‘zg‘orlik mahsulotlari ehson qilindi. Ular orasidan o‘ta nochor bo‘lganlarining moddiy ta’minotidan xabardor bo‘lib turish rejalashtirildi;

Ikkinchi yo‘nalish bo‘yicha imom-xatib faoliyati o‘rganildi. Jumladan, jamoani boshqarish, masjidni toza va ozoda saqlash, unda qulay sharoitlar yaratish jihatlari ko‘rib chiqildi.

Uchinchi yo‘nalish bo‘yicha Ishchi guruh a’zolari o‘zlariga biriktirilgan 21 ta masjidda peshin namozini ado qilib, jamoatga ma’ruza qilib berdilar. Tinchlik ne’mati, shukronalik, aqidada adashmaslik, mazhabga ergashish kabi muhim mavzudagi chiqishlarda 3800 ga yaqin tinglovchi qamrab olindi.

Shuningdek, yakuniy yig‘ilishda O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin domla Eshonqulov qish mavsumini betalofat o‘tkazish bo‘yicha so‘z yuritdi.

Yig‘ilishda mehnat migrantlari va ularning oila a’zolari bilan muloqatni muntazam yo‘lga qo‘yish, kadrlar masalasiga e’tiborni kuchaytirish, ma’ruzalarni Fatvo markazidan chiqarilgan juma tezislari va qo‘shimcha adabiyotlardan foydalangan holda boyitish, haftaning dushanba va payshanba kunlari ma’ruzalar qilish haqida so‘zladi.

Diniy idora Moliyaviy nazorat va tahlil bo‘limi boshlig‘i Islomiddin Zuhriddinov masjidlarda ish yuritish hujjatlarini takomillashtirish, ehson qutilardagi tushumlarni komissiya a’zolari ishtirokida dalolatnoma asosida bankdagi hisob raqamlarga kirim qilish, to‘y va marakalarni ixchamlashtirish, janoza marosimlarda bid’at-xurofatlarga chek qo‘yish to‘g‘risida gapirdi.

Masjidlar bilan ishlash bo‘limi boshlig‘i Muzaffar Kamolov mavjud mahallalarga barcha imom-xatib va imom-noiblarni biriktirish, mahalla yettiligi bilan homkorlikda ishlarni yo‘lga qo‘yish, shar’iy dalil va hayotiy misollar asosida ma’ruza qilish, kiber jinoyatchilikning oldini olish haqida aytib o‘tdi.

Tadbir so‘ngida amalga oshirilgan ishlar tahlil qilinib, Olmazor tumani imom-xatiblari yutuq va kamchiliklari yuzasidan ko‘rsatma va tavsiyalar berildi.

 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Matbuot xizmati

VIDEO