Shu kunlarda ayrim ijtimoiy tarmoqlarda Saudiya Arabistoni hukumati ayrim talablar asosida insonlarga haj safari uchun ruxsat berishga qaror qildi, degan mazmunda tarqatilayotgan xabarlar haqiqatga to'g'ri kelmaydi.
O'zbekiston musulmonlari idorasi mamlakatimizning Jidda shahrida joylashgan Bosh konsulxonasidagi “Haj” va “Umra” masalalari bo'yicha Attashesi bilan doimiy muloqot qilib, muborak safarlar bilan bog'liq har bir jarayonni diqqat bilan kuzatib bormoqda. Shu kunlarga qadar, Saudiya Arabistoni hukumati haj va umra safarlarini boshlashga oid biror-bir yakuniy bayonotni e'lon qilgani yo'q.
Ta'kidlash kerakki, Saudiya Arabistoni Podshohligi Haj va Umra vazirligi jamoatchilik bilan aloqalar va xizmat ko'rsatish markazi ham ayni kunlarda ijtimoiy tarmoqlarda haj mavsumini o'tkazishga ruxsat berilgani, unga xorijdan 45 ming nafar ziyoratchilar qabul qilinishi haqidagi xabarlarga raddiya berib, “Haj – 2021” mavsumini tashkil qilish va chetdan hojilar qabul qilishga doir hukumat qarori keyinroqe'lon kilinishini ma'lum qildi.
Eslatib o'tish zarurki, Saudiya Arabistoni Fuqarolik aviatsiyasi bosh boshqarmasi (GACA) sayohat va boshqa maqsadlarda mamlakatga tashrif buyuruvchi chet elliklar (kirish to'xtatilmagan mamlakatlardan kelganlar) uchun tibbiy-sanitar va epidemiologik shartlar to'g'risida yo'riqnoma ishlab chiqargan. Unga ko'ra, mamlakatga kirishda har bir chet el yo'lovchisidan Sog'liqni saqlash vazirligi ro'yxatidan o'tgan Pfizer/BioNTech (AQSh-Hitoy), Oxford-AstraZeneca (Buyuk Britaniya–Shvetsiya), Moderna (AQSh) vaktsinalarining ikki dozasi va Johnson & Johnson (AQSh) vaktsinasining bir dozasini qabul qilganlik haqida maxsus sertifikat talab qilinadi.
Vaktsina sertifikatlari kelayotgan yo'lovchilarga emlashni amalga oshirgan davlatning rasmiy sog'liqni saqlash idoralari tasdiqlashi va oxirgi dozani olish muddati (ikki dozali emlashning ikkinchi dozasi yoki bitta dozali emlashning birinchi dozasi) SAPga sayohat qilishdan 14 kundan kam bo'lmasligi kerakligi belgilangan. Har bir vaktsina sertifikatlari Qirollikning nazorat punktlarida tekshiruvdan o'tkaziladi.
Yuqoridagi kabi talablarga javob bermaydigan yo'lovchilar belgilangan manzilga, jo'nab ketgan joylariga qaytarib yuboriladi va yo'l harajatlarini aviakompaniya o'z zimmasiga oladi. Ushbu qoidalarga rioya qilmaslik sayohatchilarga Saudiya Arabistoniga kirish taqiqlanishidan tashqari, qonuniy majburiyatlarni ham yuklaydi. Izolyatsiya bo'yicha ko'rsatmalar yoki karantin qoidalarini buzgan fuqarolar va rezidentlar 200 ming riyol (53,2 ming AQSh dollari) miqdorida jarima yoki ikki yildan ortiq bo'lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi va takroriy buzilgan taqdirda, jazo ikki baravar ko'paytiriladi. Saudiyalik bo'lmagan qonunbuzarlar Qirollikdan deportatsiya qilinadi va shaxsga nisbatan jazo ijro etilgandan keyin ularning mamlakatga kirishiga ta'kiq qo'yiladi.
Ma'lumot o'rnida, 2021 yil 30 may holatiga ko'ra, Saudiya Arabistonidagi koronavirusning tasdiqlangan 449,191 ta holati qayd etilgan. O'lim soni 7,347 dan oshgan. 432,138 shaxs (98%) virusdan to'liq davolangan. Faol shaklda davolanayotgan bemorlar 9706 (2,2%) nafardan iborat. Ayni vaqtda 1348 bemorning ahvoli og'irligicha qolmoqda. Kunlik kasallik yuqtirish ko'rsatgichi 1300-1400 nafarni tashkil etmoqda. Jami vaktsina qilinganlar 13 029 245 nafar (aholi soni – 35.232.118).
O'zbekiston musulmonlari idorasi “Haj” va “Umra” safarlarga oid o'rganishlarni davom ettirgan holda muborak safarlar bilan bog'liq xabarlarni rasmiy nashrlarda e'lon qilinishini ma'lum qiladi.
O'zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Islom shariati – eng go‘zal va yengillik dinidir, Boshqa shariatlardan farqli ravishda o‘ziga xos jihatlaridan biri ham musulmonlarga yengillik o‘laroq ba’zi o‘rinlarda ruxsatlar va yengilliklar berilganidir. Birgina namozning o‘zida betob va uzrli kishilar, qariyalar va musofirlarga nisbatan qator yengilliklar mavjud. Unga ko‘ra musofir kishilar to‘rt rak’atli farz namozlarni ikki rak’atga qisqartirib o‘qishlari joiz ekani oyat va hadislar bilan sobit bo‘lgan. Ammo farz namozlariga tobe bo‘lgan ravotib sunnat namozlari ham safarda o‘qilish, o‘qilmasligi borasida ixtilofli qarashlar mavjud.
Biz mazkur masalaga oydinlik kiritish maqsadida ustozimiz Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf Hazratlarining bu boradagi fikrlarini keltirib o‘tamiz:
"Zafar Ahmad Usmoniy rahmatullohi alayhi hanafiy mazhabi ustidan tanqidlar ko‘payganda, "bu mazhabning gaplari dalilsiz, hadisga suyanmagan, fikrga suyangan narsa kabidir", degan bo‘htonu tuhmatlarga raddiya qilish uchun katta bir ilmiy jasorat ko‘rsatib, fiqh boblarining hammasida hanafiy mazhabining barcha hukmlariga oyat va hadislardan dalillarni to‘plab keltirgan buyuk olim hisoblanadilar. Mana shu kitobda "Safarda tatovvu’, ya’ni farz bo‘lmagan namozlarni o‘qish to‘g‘risidagi bobda birinchi bo‘lib Imom Termiziy Barro ibn Ozib roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadis keltiriladi: "Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan o‘n sakkiz marta safar qildim. Ana shu safarim davomida u Zotning quyosh qiyomdan og‘gandan keyin, peshinning farzini o‘qishdan oldin ikki rak’at sunnat o‘qishni biror marta tark qilganlarini ko‘rmadim".
Rasuli Akram alayhissalom bilan birga o‘n sakkiz marta safarda bo‘lgan sahobiy ul Zoti sharifning sunnat o‘qiganliklarini aytgan bo‘lsalar-u, "safarda sunnat o‘qishlik gunoh, o‘qimaslik esa sunnat" deyishlik nodonlik va johillik emasmi?!
Hanafiy mazhabida mo‘tabar hisoblangan "Olamgiriya" kitobida bu haqida shunday deyiladi:
"Sunnat namozlar qasr qilinmaydi. Ba’zi ulamolar musofir sunnatni tark qilishini joiz hisoblaganlar. Lekin muxtor qavlga ko‘ra sunnatlarni xavf holatidagina o‘qimaydi, ammo xotirjamlik va barqarorlik holatlarida sunnatni bajo qiladi".
Yuqoridagi fikr va dalillardan umumiy xulosa yasaydigan bo‘lsak, Ahli sunna val jamoa mazhabining deyarli barcha imomlari – Hanafiylar, Shofeiy, Hanbaliy va Molikiylar ham safarda roitiba sunnat namozlarini o‘qish afzalligini ta’kidlaydilar. Bu faqat joiz bo‘libgina qolmay, balki Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning doimiy odatlari – sunnatlaridir. Bu borada ixtiloflar chiqarish U Zot alayhissalomning shafoatlaridan umidvor bo‘lgan musulmonning ishi emas.
Hanafiy mazhabining yana bir mo‘tabar manbalaridan biri, Ibrohim Halabiyning "Halabiyi Kabir" deb ataladigan mashhur asarida quyidagicha iboralarni ko‘rishimiz mumkin:
يرخص للمسافر ترك السنن على قول البعض. و قال: الفضل لا يرخص. و فى المبسوط لشمس الأئمة لا قصر فى السنن و تكلموا فى فضل. و قال الهندوانى الفعل افضل حالة النزول و الترك فى حالة السير. انتهى. و هذا الأعدل اذا لم تكن مشقة حالة النزول. و قد تقدم عن ابن عمر انه قال:"لو كنت مسبّحا لـأتممت". و قال هشام: "رأيت محمدا كثيرا لا يتطوع فى السفر قبل الظهر و لا بعدها، و لا يدع ركعتي الفجر و المغرب، و ما رأيته يتطوع قبل العصر و لا قبل العشاء". كذا فى شرح الهداية للسروجى.
"Musofir uchun ba’zilarning qavliga ko‘ra sunnatlarni tark qilishga ruxsat beriladi, fazl jihatidan ruxsat berilmaydi deganlar ham bor. Shamsul Aimma "Al-Mabsut" da: "Sunnatlarda qasr qilinmaydi, uning fazilati borasida ulamolar gapirib o‘tganlar" deyilgan. Al Hinduvoniy: "Safarda biror joyga borib tushgan holatda sunnatlarni qilish afzal, yo‘lda ketayotgan holatda esa tark qilish yaxshi" degan. Biror joyga borib tushgan holatda mashaqqat bo‘lmasa, demak, mana shu fikr adolatliroqdir. Ibn Umardan kelgan bir rivoyatda, "Agar sunnat o‘qiydigan bo‘lsam, farzlarni to‘la o‘qirdim" degan. Hishom aytadi: "Muhammad (Ibn Hasan Shayboniy)ni ko‘p bora ko‘rganmanki, safarda peshindan oldin ham, keyin ham nafl (ya’ni, sunnat) o‘qimasdi. Lekin bomdod va shomning ikki rak’at (sunnat)ini tark qilamasdi. Asrdan oldin ham, xuftondan avval ham nafl o‘qiganini ko‘rmaganman.
Ushbu iboralardan ma’lum bo‘ladiki, safarda sunnat namozlarini tark qilishga ruxsat berilgan bo‘lsada, fazilat jihatidan ularni o‘qishlikda ham gunoh yo‘q.
Hilola ISMOILOVA,
4-kurs talabasi