Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo'lsin.
Payg'ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo'lsin.

Alloh taolo Lut alayhissalomning ismi shariflarini Qur'oni Karimda 27 marta zikr qilgan. U zotga tegishli oyati karimalar Hud, Hijr, Haj, Shuaro, Naml, Ankabut, Sod, Qof, Qamar, Tahrim, An'om, A'rof, Anbiyo va as-Saffot suralarida kelgan. Allohning payg'ambarlarining mashhurlaridan bo'lmish Lut alayhissalom Irohim alayhissalomning akalari Horonning o'g'li bo'lganlar. Alloh taolo u zotni ham Ibrohim alayhissalomning vaqtlarida payg'ambar qilib yuborgan. Ya'ni, Ibrohim alayhissalom Lut alayhissalomga amaki bo'ladilar.

Dastlab Lut alayhissalom ham Ibrohim alayhissalomga iymon keltirib, u zotning yo'lidan yurganlar. Bu haqda «Ankabut surasida: «Bas, unga Lut iymon keltirdi va: «Albatta, men Robbimga hijrat qilguvchiman. Albatta, U aziz va hakimdir», dedi». (26 oyat)
Ya'ni, Ibrohim alayhissalomga Lut iymon keltirdi. Avval aytilganidek, Lut alayhissalom Ibrohim alayhissalomga jiyan bo'lar edi. Lut alayhissalom amakilari Ibrohim alayhissalomga iymon keltirgan birinchi odam bo'ldilar. Shuningdek, o'sha paytda Ibrohim alayhissalomga xotinlari Bibi Sora ham iymon keltirgan edilar.
Tafsirchi ulamolarimiz oyatdagi:
«Albatta, men Robbimga hijrat qilguvchiman» jumlasini kim aytgani to'g'risida ikki xil fikr bildirganlar. Ba'zilari, bu gapni Lut alayhissalom aytgan, desalar, ko'plari, Ibrohim alayhissalom aytgan, derlar.
Nima bo'lganda ham, Allohga hijrat qilish, dunyodagi barcha narsani tashlab, Alloh taologa tomon intilish tuyg'usi Ibrohim alayhissalomda ham, Lut alayhissalomda ham kuchli bo'lgan. Alloh taoloning aziz-g'olib, barchadan ustun ekanligiga va har narsani hikmat bilan qilishiga ham ularning ishonchlari yuqori darajada bo'lgan. Hamma narsadan kechib, faqat Allohni deganlari uchun ham Alloh taolo ularga barcha yaxshiliklarni kutganlaridan ziyoda qilib bergan.
Keyinchalik, Lut alayhissalom Ibrohim alayhissalomning iznlari bilan Urdunning Sadum degan joyiga ketdilar.
Ha, Ibrohim alayhissalom u kishini so'lim yaylovlari bor joylarga, Urdun daryosining sharqiga joylashtirdilar.
Shunday qilib, Alloh izni bilan ular O'lik dengiz o'rnidagi Sadum nomli shahar va uning atrofidagi aholi yashaydigan joylarda istiqomat qildilar va o'sha erlar aholisiga Payg'ambar etib yuborildilar.

LUT PAYG'AMBAR BO'LDILAR

Alloh taolo «as-Saffot» surasida: Albatta, Lut ham yuborilgan Payg'ambarlardandir»,(133 oyat) deb uzotning payg'ambarliklarini tasdiqlaydi.
Shuaro surasida esa payg'ambarlik haqidagi xabar Lut alayhissalomning o'zlari tomonidan aytiladi:
«Lut qavmi Payg'ambarlarni yolg'onchi qildi». (160 oyat)
Ular O'lik dengiz yaqinidagi shahar-qishloqlarda yashaganlar.
O'shanda ularga birodarlari Lut dedi: «Qo'rqmaysizlarmi?! Albatta, men sizlarga ishonchli Payg'ambarman. Bas, Allohdan qo'rqinglar va menga itoat qilinglar. Men sizlardan buning uchun haq-ajr so'ramasman. Mening ajrim faqatgina Robbul Olamiyn zimmasidadir». (161-164 oyatlar)

QAVMNI INSOFGA ChAQIRISh

Lut alayhissalom payg'ambar bo'lib kelgan Sadum shahari aholisi dunyodagi eng yomon gunohlardan biriga mubtalo edilar. Ular bachchabozlik ila shug'ullanar edilar. Ularning payg'ambarlari Lut alayhissalomning bosh vazifalaridan biri ularni shu qabih ishdan qaytarish bo'ldi.
Alloh taolo «Ankabut» surasida bu haqda quyidagilarni aytadi: «Va Lutni (ham yubordik). O'shanda u o'z qavmiga: «Albatta, siz o'zingizdan oldin o'tgani olamlardan hech kim qilmagan fohisha ishni qilmoqdasiz». (28 oyat)
Ya'ni, biz Lutni ham Payg'ambar qilib yubordik. O'shanda u qavmiga ular dunyoda hech kim sodir etmagan fohisha ishni qilishayotganini aytdi.
Bu fohisha ish nima ekani hammaga ma'lum. Bu qavm jinsiy buzuqlikka berilgan edi. Ushbu oyatda mazkur buzuqlikni Lut qavmidan oldin insoniyat tarixida hech kim qilmagani ham ta'kidlanmoqda. Keyingi oyatda Lut alayhissalom mazkur fohisha ishni ochiq bayon etadilar:
«Sizlar erkaklarga yaqinlik qilib, yo'lni kesasizmi va to'plantilaringizda munkir ish qilurmisiz?!» dedi. Uning qavmining javobi: «Agar rostgo'ylardan bo'lsang, bizga Allohning azobini keltir», deyishdan boshqa bo'lmadi». (29 oyat)
Lut alayhissalom qavmga ularning xatolari naqadar katta ekanini anglatishda davom etib: «Sizlar erkaklarga yaqinlik qilib, yo'lni kesasizmi va to'plantilaringizda munkir ish qilurmisiz?!» dedi.
Lut qavmining qilgan fahsh amali er kishining er kishiga shahvat ila jinsiy yaqinlik qilishidan iborat edi. Payg'ambar Lut alayhissalom bu erda o'sha amalni eslatmoqdalar. Oyatdagi «yo'lni kesasizmi» iborasi boshqa ma'nodan olingandir. Aslida «yo'l kesish» ma'nosi qaroqchilik qilish, odamlarning yo'lini to'sib, ozor berish, molu mulklarini tortib olish ma'nolarini ifodalashda ishlatiladi. Bu erda esa, kishilarning yo'lini to'sib, fohisha ishga majbur qilganlarini anglatish uchun ishlatilmoqda. Lut qavmi bu ishga o'ta mubtalo bo'lganidan, yo'lovchilarni to'sib, zo'rlash darajasiga borib etgan edilar.
«...va to'plantilaringizda munkir ish qilurmisiz?!»
Lut qavmi bu ishga mukkalaridan ketganliklaridan to'p-to'p bo'lib olib, ochiqchasiga qilishar edi. Ular na o'zlaridan, na boshqalardan uyalishardi.
Bu ishlari oddiy fahsh emas, balki o'taketgan yovuzlik, insoniylik doirasidan chiqib ketishdir. Bunday darajaga etgan odamlar darhol tavba qilib, o'zlarini o'nglamasalar, oqibati yomon bo'lishi aniq ko'rinib qolgan edi.
Shuning uchun ham Lut alayhissalom qavmlarini yuqoridagi gaplar bilan bu yo'ldan qaytishga da'vat qildilar. Ho'sh, qavm bu da'vatga qanday javob berdi?
«Uning qavmining javobi: «Agar rostgo'ylardan bo'lsang, bizga Allohning azobini keltir», deyishdan boshqa bo'lmadi».
Tabiati buzilib, hirsga berilgan bu fohisha qavmga o'zlaridan chiqqan Payg'ambar Lut alayhissalomning da'vati zarracha ham ta'sir qilmadi. Balki tug'yonga ketgan qavm o'z Payg'ambariga istehzo bilan, agar gaping rost bo'lsa, bizga Allohning azobini keltir, deyishdi. Bu hol Lut alayhissalom uchun katta sinov edi. Shahvoniy lazzatga berilgan qavmning iymon va dinu diyonat bilan ham, Allohning amri va Payg'ambarning da'vati bilan ham hech qanday ishi yo'q edi. Ular qilayotgan gunohlari uchun azob kelishidan ham qo'rqmay qo'ygan edilar. Ana o'shanda Lut alayhissalomning Alloh taologa yolborishdan boshqa choralari qolmadi.
«U: «Ey Robbim, menga buzg'unchi qavmlarga qarshi O'zing nusrat ber», dedi». (30 oyat)
Bu buzg'unchi qavmga hech qanday nasihat, da'vat foyda bermadi. Endi, ularga qarshi Allohning O'zi nusrat bermasa, boshqa iloj yo'q edi.

NOBAKOR QAVM ILA TORTIShUVNING DAVOM ETIShI

O'tgan qissalar mazmunidan Payg'ambarlar o'z ummatlariga bir xil da'vat ila kelganini va qavmlar esa, ularni turli hiyla va bahonalar ila inkor qilganlarini bilib olgan edik. Lut alayhissalom qissalarida, u zot daf'atan o'z qavmlarining ulkan qabih ishlari–bachchabozliklarini qoralashga boshlaydilar.
An'om surasida Alloh taolo bu holatni quyidagicha vasf qiladi:
«Va Lutni (yubordik). Uning o'z qavmiga: «Sizdan oldin olamlarda hech kim qilmagan fohisha ishni qilasizlarmi?!
Albatta, sizlar ayollarni qo'yib, erkaklarga shahvat ila yaqinlik qilmoqdasizlar. Yo'q! Sizlar isrofchi qavmsiz!» deganini esla». (80-81 oyat)
Darhaqiqat, ular qilayotgan fohisha ishni, umuman, biror-bir olamda odam zoti qilmagan edi. Ular, umuman, insonlik, jonzotlik tabiatiga zid ishni qilishni hammadan burun boshlagan edilar. Bu holni Lut alayhissalom:
«Albatta, sizlar ayollarni qo'yib, erkaklarga shahvat ila yaqinlik qilmoqdasizlar», deb ta'riflamoqdalar.
Alloh taolo insonni erkak va ayol jinsida yaratdi. Har biriga o'ziga xos a'zolar va xususiyatlar berdi. Jumladan, inson naslini bardavom etish uchun har birini o'ziga xos tanosul a'zolari bilan yaratdi. Inson naslini erkak va ayolning qo'shilishi natijasida paydo bo'ladigan qildi. Bu qo'shilishdan ikkovlari ham tabiiy lazzat oladigan bo'ldilar. Buning uchun ularda zarur a'zolar–his-tuyg'u, hujayralar va shu kabi anvoyi moddalarni xalq qildi. Ushbu qo'shilishdan hosil bo'ladigan lazzat va rag'batga nisbatan bo'lgan qiziqishni farzandning g'oyat qattiq azob bilan tug'ilishi, uning tarbiyasi kabi mashaqqatlarni ham unutadigan darajada qudratga ayladi.
Alloh taolo inson zotini jinsiy yaqinlik yo'li bilan yaratib, uning nasli pokiza yo'l bilan ko'payib turishini iroda va hayotiy zarurat qildi. Bu yo'ldan tajovuz qilganlar va Alloh irodasiga zid borib, erkaklarga shahvat ila yaqinlik qiladiganlar aqidasi buzuq va tuban kishilar hisoblanadilar.
Shu boisdan mazkur qissada xuddi shu fohishalik bosh masala qilib ko'tariladi. Binobarin, Lut alayhissalom bu yorug' olamda hech bir zot qilmagan ulkan gunohga birinchi bo'lib qo'l urgan qavmlarini:
«Yo'q! Sizlar isrofchi qavmsiz!» deb ta'riflamoqdalar.
Ho'sh, bu pastkash qavm o'z Payg'ambarining bu gapiga nima deb javob qildi?
«Qavmning javobi: «Ularni qishlog'ingizdan chiqarib yuboring, chunki ular juda ham pokiza bo'laveradigan odamlar ekan», deyishlaridan boshqa narsa bo'lmadi». (82 oyat)
Insofni ko'ring. Inson tabiatiga muvofiq ish qilgan, halolu pok bo'lib, boshqalarni pokizalikka chaqirgan kishilar yurtlaridan ixroj qilinar ekanlar. Ularning «ayblari» bitta–juda ham pokiza odam bo'lganliklari. Insoniylik qiyofasini yo'qotgan qavm shu darajaga etar ekan-da. O'zlari insoniyat bo'yniga tavqi la'nat bo'lib osiladigan amallarni tap tortmay qilayotganlari etmaganidek, ularga o'xshashni xohlamagan, insonligini yo'qotmagan, Allohning amrida yurishga harakat qilganlarni pokizalikda ayblaydilar.
Bu doimo ro'y berib kelayotgan hol. Hozir ham ana shunday pokiza zotlarning ko'plari yo qamoqda, yoxud surgunda, jilla qursa, tazyiq va tahdid ostidadirlar.

LUT ALAYHISSALOMNING DUOLARI

Tabiati buzilib, hirsga berilgan bu fohishachi qavmga o'zlaridan chiqqan Payg'ambar Lut alayhissalomning da'vati zarracha ham ta'sir qilmadi.
Balki tug'yonga ketgan qavm o'z Payg'ambariga istehzo bilan, agar gaping rost bo'lsa, bizga Allohning azobini keltir, deyishdi.
Bu hol Lut alayhissalom uchun katta sinov edi. Shahvoniy lazzatga berilgan qavmning iymon va dinu diyonat bilan ham, Allohning amri va Payg'ambarning da'vati bilan ham hech qanday ishi yo'q edi.
Ular qilayotgan gunohlari uchun azob kelishidan ham qo'rqmay qo'ygan edilar. Ana o'shanda Lut alayhissalomning Alloh taologa yolborishdan boshqa choralari qolmadi.
«U: «Ey Robbim, menga buzg'unchi qavmlarga qarshi O'zing nusrat ber», dedi». (Ankabut surasi 30 oyat)
Bu buzg'unchi qavmga hech qanday nasihat, da'vat foyda bermadi. Endi, ularga qarshi Allohning O'zi nusrat bermasa, boshqa iloj yo'q edi.

AZOB FARIShTALARINING KYeLIShI

Alloh Lut alayhissalomning bu duolarini qabul etdi. Fohisha qavmni halok qilish uchun farishtalarni yubordi. O'sha farishtalarga yo'l-yo'lakay Ibrohim alayhissalomga farzand ko'rishlari haqidagi bashorat-xushxabarni etkazish ham topshirilgan edi. Shu maqsad ila ular avval Ibrohim alayhissalom huzurlariga keldilar.
Buning tafsilotini «Ankabut» surasidan o'rganamiz:
«Bizning elchilarimiz Ibrohimga xushxabarni keltirishganida: «Albatta, biz ushbu shahar ahlini halok qilguvchidirmiz. Albatta, uning ahli zulm qilguvchilardan bo'ldilar», dedilar». (31 oyat)
Ibrohim alayhissalom bilan farishtalar orasida bo'lib o'tgan suhbat tafsiloti boshqa suralarda kelgan. Bu erda esa, siyoqqa mos jihatlarigina keltiriladi. Lut alayhissalom Allohdan nusrat so'rab, duo qilgan edilar. U zotning duosini Alloh taolo ijobat qilganini ushbu oyatdan bilmoqdamiz.
Farishtalar Ibrohim alayhissalomga: «Albatta, biz ushbu shahar ahlini halok qilguvchidirmiz», dedilar.
Ya'ni, Lut qavmi istiqomat qiladigan Sadum shahrini halok etamiz. Buning sababi uning ahli zulm qiluvchi bo'lganlaridir.
«Albatta, uning ahli zulm qilguvchilardan bo'ldilar», dedilar».
Ha, Alloh yo'llagan Payg'ambarning gapiga kirmay, gunoh qilishda bardavom bo'lishdan ham katta zulm bormi o'zi?!
Jiyani Lut yashab turgan shaharning halok etilishi haqidagi xabarni eshitgan Ibrohim alayhissalom darhol tashvishga tushib savol berdilar.
«U: «Unda Lut bor-ku?!» dedi. Ular: «Biz unda kim borligini yaxshi bilurmiz. Biz, albatta, unga va uning ahliga najot berurmiz. Magar uning xotini halok bo'lguvchilardan bo'lgandir», dedilar». (32 oyat)
Ibrohim alayhissalom butunlay halokatga uchrashi lozim bo'lgan shaharda Lut alayhissalom bor-ku, sizlarga baribirmi, halok qilaverasizlarmi, degan ma'noda farishtalardan:
«Unda Lut bor-ku?!» dedi.
Bu gapda savol aralash e'tiroz bor edi. Farishtalar buni to'la tushungan holda qoniqarli javob berdilar:
«Ular: «Biz unda kim borligini yaxshi bilurmiz. Biz, albatta, unga va uning ahliga najot berurmiz», dedilar.
Ya'ni, o'sha Sadum shahrida kim borligini yaxshi bilamiz. Jumladan, Lut borligini ham yaxshi bilamiz. Ey Ibrohim, sen uni o'ylab, bezovta bo'lma, biz, albatta, Lutga va uning ahliga, ya'ni, unga iymon keltirganlarga halokatdan najot beramiz.
«Magar uning xotini halok bo'lguvchilardan bo'lgandir», dedilar».
Chunki u xotin jinoyatchi qavmning yonini olardi, ularning jinoyatlarini inkor etmasdi.
Ibrohim alayhissalom bilan bo'lgan suhbatdan so'ng farishtalar Lut alayhissalom tomon jo'nab ketdilar.

FARIShTALARNI LUT ALAYHISSALOM HUZURLARIGA KYeLIShLARI

Mazkur xushro'y yigitlar shaklidagi farishtalar Ibrohim alayhissalomning huzurlariga qandoq qilib mehmon shaklida kirib kelgan bo'lsalar Lut alayhissalomning huzurlariga ham shundoq holda kirib keldilar.
Bu holatni «Ankabut» surasida quyidagicha vasf qilinadi:
«Elchilarimiz Lutga kelishganida, u ular sababli mahzun bo'ldi va kelishlaridan yuragi siqildi. Ular: «Sen xavfsirama va mahzun ham bo'lma, albatta, biz seni va ahlingni qutqarguvchilarmiz. Magar xotining halok bo'lguvchilardan bo'lgandir». (33 oyat)
Lut alayhissalomning Alloh yuborgan farishtalarni ko'rib xafa bo'lishlariga sabab bor edi. Avvallo, elchi-farishtalar navqiron, husnli yigitlar qiyofasida kelgan edilar.
Qolaversa, Lut alayhissalom ularning elchi-farishtalar ekanidan hali-hanuz xabar topmagan edilar. Yosh va chiroyli mehmon yigitlarga jinoyatchi qavm tajovuz qilib, mezbon Lut alayhissalomni sharmanda etishlari mumkin edi.
Shu sababli Lut alayhissalom ularni ko'rib mahzun bo'ldilar va yuraklari siqildi.
Bu holni sezgan farishtalar u zotga tasalli berib:
«Sen xavfsirama va mahzun ham bo'lma», dedilar.
Ular Lut alayhissalomni xotirjam etib, nima ish qilishlarini aytdilar.
«...albatta, biz seni va ahlingni qutqarguvchilarmiz», dedilar.

Ya'ni, shahar aholisining hammasini halok qilamiz, ammo seni va sening ahlingni halokatdan qutqaramiz «Magar xotining halok bo'lguvchilardan bo'lgandir», dedilar».

Ya'ni, u sening xotining bo'lsa ham, halok qilamiz.

So'ngra farishtalar so'zlarida davom etib dedilar:

«Albatta, biz ushbu shahar aholisi boshiga fosiqlik qilganlari tufayli osmondan azob tushirguvchimiz», dedilar». (34 oyat)

Alloh taolo bu qavmni qilmishiga yarasha jazoladi.

JINOYaTChI QAVM HALOKATI

Jinoyatchi qavmning jazolanishi qandoq boshlanganini «Qamar» surasidagi ushbu oyati karima bayon qilib beradi:

«Ular undan mehmonlarini topshirishni so'radilar. Bas, ko'zlarini ko'r qildik. Mening azobim va ogohlantirishlarimni totib ko'rsinlar». (37 oyat)

Avval ham aytilganidek, ma'lum va mashhur bo'lganidek, Lut qavmi o'zlaridan oldin hech kim qilmagan qabih jinoyatni, erkaklarning o'zaro jinsiy aloqa qilish jinoyatini qilishga mubtalo bo'lgan edi.
Bu borada ish shu darajaga borib etdiki,

«Ular undan mehmonlarini topshirishni so'radilar».

Jinoyatchi qavm o'z Payg'ambarlari Lut alayhissalomdan u kishining huzurlariga mehmon bo'lib kelgan yosh yigitlarni fohisha ish qilish uchun o'zlariga topshirishni talab qildilar.
«Bas, ko'zlarini ko'r qildik».

Ana o'shanda Biz mazkur fohishachi qavmning ko'zini ko'r qildik.

«Mening azobim va ogohlantirishlarimni totib ko'rsinlar».

Allohning amriga isyon qilishning oqibati nima bo'lishini bilib qo'ysinlar.

Lut alayhissalomning xonadonlariga yosh, xushro'y yigitlar bilan bachchabozlik qilish niyatida u zotning uylariga yopirilib kelgan jinoyatchi qavm mehmonlari o'zlariga toprilishlarini talab qildi. Payg'ambar alayhissalom qavmni bu jinoiy maqsaddan qaytarishga ko'p urindilar, hech foyda bermaydi.

Yigitlardan biri tashqariga chiqdi va ba'zi bir harakatlar qildi. Shunda fohishakor qavmning ko'zlari ko'r bo'lib qoldi va tumtaraqay bo'lib, kelgan joylariga qaytib ketish uchun yo'l axtarib qolishdi.
Ana shundan keyin mehmonlar o'z haqiqatlarini oshkor qildilar:

Gap shu erga etganda farishtalar haqiqatni oshkor qildilar:

«Ular: «Ey Lut, biz Robbingning elchilarimiz, bular senga hargiz tega olmaslar. Bas, kechaning bir bo'lagida ahling ila yurgin va sizlardan xotiningdan boshqa hech kim o'girilmasin. Chunki ularga etadigan musibat u(ayol)ga-da etguvchidir. Ularga tayin qilingan vaqt, subhdir. Subh yaqin emasmi?!» dedilar». (Hud surasi 81 oyat)

Yosh yigitlar kamquvvat, o'zlarini himoya qila olmaydigan mehmonlar emas, balki Allohning elchilari-mazkur jinoyatchi qavmni halok qilish uchun yuborilgan quvvatli farishtalar edi.

Ular Lut alayhissalomga u kishi mustahkam panohda-Alloh taoloning himoyasida ekanliklarini eslatdilar:

«Ular: «Ey Lut, biz Robbingning elchilarimiz, bular senga hargiz tega olmaslar».

Ya'ni, zolim qavmdan hech qo'rqma, ular senga hech qachon zarracha zarar etkiza olmaydilar. Buni senga biz-Robbingni elchilari aytmoqdamiz, dedilar.

So'ngra esa, u zot alayhissalomga qutulish yo'lini o'rgatdilar:

«Bas, kechaning bir bo'lagida ahling ila yurgin va sizlardan xotiningdan boshqa hech kim o'girilmasin».

Demak, ko'rsatma bo'yicha Lut alayhissalom ahllarini olib, kechaning bir bo'lagida diyorlarini tashlab chiqishlari kerak edi. Kechasi ulardan hech kim qolmay chiqib ketishi kerak edi. Tonggacha ulgurish kerak edi.

Lut alayhissalomning ahlidan faqat bir kishi-u zotning xotinlari qolib ketadi. Yo chiqmay, shaharda qolib yoki ketayotib o'girilib ortda qolib, baloga giriftor bo'lishiga Allohning hukmi chiqqan edi.

Buning sababini oyati karimada:

«Chunki ularga etadigan musibat u(ayol)ga-da etguvchidir», deb bayon qilinmoqda.

Shuning uchun u ayol qavm bilan birga halok bo'ladi.

Bu ayol ulug' Payg'ambarning jufti haloli bo'lishiga qaramay, gunohkorlik qilgani uchun zolim qavmga qo'shilib halok bo'lishini Alloh taolo iroda qilgan edi. Halok bo'lish vaqti ham Alloh taolo tomonidan belgilangan.

«Ularga tayin qilingan vaqt, subhdir».

E'tibor va mulohaza ila qaraladigan bo'lsa, ko'p halokatlar subh vaqtida yuz berishi ma'lum bo'ladi. Bu paytni Alloh taolo barakali qilib qo'ygan. Lekin gunohkor va kofir qavmlar kechasi bilan gunoh ishlarni qilib, ayni tong-subh chog'ida g'aflat uyqusiga ketgan bo'ladilar.

«Subh yaqin emasmi?!» dedilar».
Albatta, yaqin.

«Amrimiz kelgan paytda u o'lkani ostin-ustun qildik va ustidan ketma-ket sopol toshlarni yog'dirdik.
Ularga Robbing huzurida belgi qo'yilgan edi va ular zolimlardan uzoq emasdir». (Hud surasi 82-83 oyatlar)
Ya'ni, o'sha zolim qavm yashagan o'lkani halok qilish haqidagi
«Amrimiz kelgan paytda u o'lkani ostin-ustun qildik».

Mazkur diyorning nomi Sadum bo'lib, rivoyatlarda kelishicha, Allohning amri ila farishtalar Sadumni borligicha ko'tarib chappa aylantirib qo'yganlar. Ya'ni, erning ostini ustiga aylantirib qo'yganlar. Sadum butun aholisi va bor-yo'g'i ila er ostiga ko'milgan. Faqihlardan, Lut qavmining jinoyatini qilganlarni, ya'ni, bachchabozlik ila shug'ullanganlarni yotqizib turib ustidan devorni yiqitish kerak, deganlar va bu hukmlariga aynan shu holatni dalil qilib keltiradilar.

Alloh taolo yaratgan sof insoniy tabiatga tamoman zid ish qilgan bunday nobakorlarga bu ham oz. Shuning uchun Alloh taolo:
«va ustidan ketma-ket sopol toshlarni yog'dirdik», demoqda.

Ya'ni, Sadum ostini ustiga qilib turib, yana ustidan ketma-ket sopol toshlar yog'dirdik. Biz «sopol» deb tarjima qilgan ma'no oyatda «sajjil» lafzi ila kelgan. Buning ma'nosini bir so'z bilan anglatib bo'lmaydi. Lug'at ulamolari bu so'zning ma'nosi haqida loyi qattiq qotib qolgan tosh, ham deganlar. Ba'zi ulamolarimizning bayon qilishlaricha, Lut qavmi istiqomat qilgan diyorlar besh shahar-qishloqdan iborat bo'lgan, ularning kattasi Sadum deb nomlangan. Alloh taolo ularning barchasini ostin-ustin qilib tashlaganidan so'ng, ustidan loyi qotib qolgan tosh yog'dirgan.
«Ularga Robbing huzurida belgi qo'yilgan edi».

Ya'ni, toshlarga belgi qo'yilgan edi. Ulamolarimiz aytishlaricha, kim o'lishi kerak bo'lsa, o'sha odamning ismi yozilgan tosh unga tegib o'ldirar ekan. O'lka ostin-ustin qilinganida o'lmay tirik qolganlarni o'sha toshlar quvib etib urib o'ldirgan.

«va ular zolimlardan uzoq emasdir».

Ya'ni, toshlar zolim qavmlarga juda yaqindir. Zolimlar u toshlardan qochib qutula olmaslar.

Imom Abu Hanifa rahmatullohu alayhi ushbu tosh bilan o'ldirilganlarni hujjat qilib, Lut qavmi amalini qilganlarning hukmi, oldin baland joydan uloqtirib, keyin toshbo'ron qilishdir, deganlar.
Mashhur muhaddislar Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:

«Kimni Lut qavmining amalini qilayotgan holda topsangiz, qiluvchini ham, qilinuvchini ham o'ldiring», deganlar.

Shu erga kelganda Ibrohim alayhissalom, Lut alayhissalom va u kishining qavmi qissasi oxiriga etadi. Bu qissa ham, avvalgilariga o'xshab, va'z-nasihat va ibratlarga boy.
Shuningdek, unda osiy, gunohkorlarga eslatma, tahdid bor.

Mulohaza qilsak, bu qissada avvalgi qissalarga o'xshab gap bevosita iymon haqida, Payg'ambar, unga kelgan ilohiy vahiyni inkor qilish va uning oqibatlari haqida bormaydi. Balki, iymonsizlik tufayli jamiyatda tarqaladigan ijtimoiy kasallik va uning oqibatlari haqida aytiladi.

Bu kasalliklar ham iymonsizlik oqibatida, Allohning amriga, Payg'ambarining ko'rsatmalariga yurmaslik oqibatida kelib chiqayotgan edi. Alloh taolo ularni xohlagan paytda halok qilishi mumkinligini eslatib qo'ymoqda.

manba: islom.uz