Imom Ibn Javziy o'zining «Soydul xotir» kitobida talabalik davrining avvalida chekkan mashaqqatlari va o'sha qiyinchiliklarga qilgan go'zal sabri haqida shunday so'zlaydi: «Darhaqiqat, tolibi ilmlik lazzati ichida yurganimda qattiq qiyinchiliklarga duch kelganman. Ammo men o'rganishni istagan narsalar bu mushkulotlar oldida asaldan ham totli edi.
Har kimda bor ersa oliy bir istak,
Duch kelganin bari totlidir, demak.
Yoshligimda o'zim bilan birga qotgan non olib, hadis o'rganish uchun yo'lga chiqardim, so'ng Bag'doddagi Iso daryosining oldiga borib o'tirardim. Chunki bu qattiq nonni faqat suv bilangina eyish mumkin edi. Har bir luqmani og'zimga solgach, orqasidan suv ichardim. U paytda himmatim shu qadar ekanki, ko'zimga ilm olish lazzatidan boshqa narsa ko'rinmas edi. Buning samarasi o'laroq, men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislari, hollari va odoblari, sahoba va tobeinlarning ahvoli haqida eng ko'p eshitgan odam bo'lib tanildim».
Yana so'zlarida davom etib shunday deydilar:
«Men bir fan bilan kifoyalanib qolmay, fiqh, hadis ham eshitar, zohidlarga ergashardim. Keyin lug'at ilmini ham o'rgandim. Rivoyat va mav'iza qilgan hech bir kishini tark qilmadim. Uzoq yurtdan biror kishi kelsa, yonida hozir bo'lar va undan ilmu fazilat o'rganar edim.
Hadis eshitish maqsadida ustozlarning yoniga borardim. Darsga kech qolmay deb yugurganimdan nafasim bo'g'zimga tiqilib qolardi. Na tongda, na kech kirganda yoyishga biron narsam bo'lmasdi. Lekin Alloh taolo hech qachon meni biron kishiga zor qilib qo'ymadi. Bu haqda so'zlayversam gap uzayib ketadi».
Shayx Abdulfattoh Abu G'udda rahmatullohi alayhning «Sahifalar» kitobidan
Islom mutaassiblikka mutlaqo aloqasi bo‘lmagan dindir. U o‘ziga e’tiqod qiluvchilarni torlikka chaqirmaydi. Islom manbalari – Qur’on va sunnatda mutaassiblikka undovchi biror narsa yo‘q. Aksincha, kishilarni islomga undash Qur’oni karim ko‘rsatib berganidek, hikmat, go‘zal mav’iza va chiroyli bahs ila amalga oshiriladi. Bu esa mutaassiblik, biror masalani tor olishga butkul teskari bo‘lgan uslubdir.
Payg‘ambar alayhissalomdan rivoyat qilingan hadislarning birida: "Osonlashtiring – qiyinlashtirmang, xushxabar bering nafratlantirmang", - deya marhamat qilinadi. Ushbu chaqiriq mutaassiblikni inkor etadi. Zero, mutaassiblikdan nafrat, bag‘rikenglikdan esa xushxabar yuzaga keladi. Demak, islom mutaassiblikni inkor etar ekan, u terrorni, tinch aholi orasida vahima keltirib chiqarishni va begunoh insonlarning qonini to‘kishni ham qoralaydi. Islomning nazdida bir odamning joniga qasd qilish butun insoniyatning joniga qasd qilish bilan barobardir.
Qur’oni karimda bu haqda: "Kimki biron jonni o‘ldirmagan va yerda buzg‘unchilik qilib yurmagan odamni o‘ldirsa, demak, go‘yo barcha odamlarni o‘ldiribdi", - deyiladi. (Moida surasi, 32-oyat) Shunday ekan, islomni mutaassiblik bilan bog‘lash yanglishishdir. Din nomidan qo‘poruvchiliklar qilishning muqaddas islom ta’limotiga mutlaqo aloqasi yo‘q.
Abduvahob Yaqubboyev,
Namangan tumani "Mirzaboy Xolto‘raboy" masjidi imom-xatibi
@SOFTALIMOTLAR