Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyul, 2025   |   16 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:18
Quyosh
05:00
Peshin
12:34
Asr
17:41
Shom
20:01
Xufton
21:35
Bismillah
11 Iyul, 2025, 16 Muharram, 1447

Muftiy hazrat hayotiga chizgilar (2-qism)

05.01.2021   3794   12 min.
Muftiy hazrat hayotiga chizgilar (2-qism)

(Davomi, 1-qism)

***

Shayx hazratlariga bo'lgan yana bir ehtiromni ko'ring. Hazrat  idoraning internet saytini ochishni maqsad qilib, shu sohada layoqatli mutaxassislarni topib, alohida ro'yxat bilan oldilariga kirishimni so'radilar. Dasturchilar borasida muammo yo'q, televideniyeda anchayin tajribali dasturchilar borligini, savob uchun xolis xizmatini ayamaydigan mutaxassislar mavjudligi bilardim. Hullas, dinimiz ravnaqi uchun o'z hissasini qo'shish istagida bo'lganlar talaygina edi. Alloh barchalaridan rozi bo'lsin. Ulardan bir nechalarini ro'yxatga tirkab muftiy hazratlariga kirgizdim. Shu safga Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining saytlarini yuritayotgan Abu Muslimni ham qo'shdim. Hazrat ro'yxat bilan tanishib Abu Muslim nomzodiga to'xtalib: "Shu yigitni tanlaymiz. Ustozning xizmatida, muhimi tajriba orttirgan ekan. U yigitni topib, xizmat haqini gaplashing, kelishib olib men bilan  uchrashtiring" deb topshiriq berdi. Shu orada  Shayx hazratlaridan Abu Muslim uchun ruxsat so'rab, roziligini olgan ekanlar. Hazrat Abu Muslimni qabul qilib saytning qay holatda bo'lishini maslahat qildilar, o'z tavsiyalarini aytib, ishni boshlashga oq fotiha berdilar.

Hazrat, ommaviy axborot vositalari orqali diniy materiallar ko'proq yoritilishini istar, buning uchun bor imkoniyatini ishga solardi. Idora xodimlari, imom xatiblarni OAVda doimiy chiqish qilib turishga targ'ib qilib, bu ishlar dinimiz uchun  manfaatli bo'lishini ta'kidlardilar. 

"Islom nuri" gazetasi va "Hidoyat" jurnali idora tasarrufida bo'lgani uchun mazmun, saviya va obuna masalarini o'zlari nazoratga olgandi. Har dushanba kuni bo'ladigan yig'ilishda nashriyot direktoriga: "Nurulloxon, sizda nima yutuq va muammolar bor? Obuna qanday ketayapti? O'sish bormi?” degan savollarni berardi. Nurullo akaning javoblarini tinglab, o'rinbosarlari va bo'lim boshliqlariga obuna masalasini   qattiq tayinlab, uni bajarish juda muhim ekanini ta'kidlab turardi.   Hazratning bu sa'y-harakatlari bois ushbu nashrlar mamlakatimizda chiqayotgan mashhur  jurnal va gazetalardan mazmun-mohiyat jihatidan ham,  adad-tiraj jihatidan ham  oldingi qatorlarga o'tib olgandi. Bevosita faoliyatim OAV da bo'lgani va kuzatishlarim asosida aytishim mumkinki, birinchi rahbarning tashabbusi bilangina bu sohada o'sish bo'lishi oydek ravshanligini bilaman. Jurnalistlar yaxshi maqolalar yozishi, texnik xodimlar bezash ishlarini bajarishi mumkin. Ammo, uning tirajini oshirib, o'z o'quvchilariga  etib borishida rahbarning jonkuyarligi muhim omil bo'lib hisoblanadi. Hazrat,  matbuot orqali diniy savodxonlikni oshirishning  o'ta manfaatli bo'lishini anglagan holda bunga  qattiq bel bog'lagan edi. Obunachilarning ko'p bo'lishidan  xavotir oladigan kaslar ham  etarli edi. Ular ham oshkora ham zimdan turli bahona-vajlar bilan qarshilik ko'rsatib kelishardi.  Hazrat buni bilar, shunga qaramasdan ishni davom ettiraverardi. Kimlardir “muftiy odamlarni jurnal va gazetaga qattiq targ'ib  qildiryapti”, degan iddaolarni ham yoygan edi. Bu haqda bir kuni hazratga gap ochdim.

– Dilmurod, – dedi hazrat, – dinimiz targ'ibotiga qarshiliklar hamma vaqt bo'lgan, murosaa qilsak hech nimaga erishmaymiz, o'jarlik qilsak undan badtari bo'ladi. Shu vajdan ilojini topib, imkonini qilib nimadir qilishimiz kerak. Obunadan foydalanib mo'min-musulmonlar xonadoniga dinimiz shiorlarini targ'ib qilishning nimasi yomon? Axir shunday ham odamlarning xonadonida bo'lar-bo'lmas gazeta va jurnallar, har xil qo'shiqlar to'la audio, video mahsulotlar istalgancha bor-ku, ularning hammasi pulga olingan. Shularning orasida rasman ruxsat berilgan "Islom nuri" va "Hidoyat" jurnali ham bo'lsa, odamlar mayli istar-istamay uni varaqlasa, qaysidir sahifasiga ko'z yugurtirsa bu – sovuqning zahrini bir yumshatmaydimi? Ayrim fil'mlar, sariq matbuotu, tijorat maqsadida chop etilayotgan engil-elpi mazmundagi kitoblar orqali tarqalayotgan axloqiy emirilishning oldini olishga xizmat qilmaydimi? Axloqiy tozarishga, ma'nan yuksalishga undovchi bu nashrlarga qilingan sarf, oxirat foydasi uchun qilingan xarid emasmi?

Dilmurod, bilaman, bizni tushunmaydiganlardan ko'ra tushunishni istamaydiganlar ko'p. Ular ochiqdan-ochiq gapirishyapti ham, gohida do'q urishyapti, po'pisa qilishyapti – parvo qilmaslikka harakat qilyapman. Eng yomoni ba'zi bir odamlar o'zining tor va biqiq dunyoqarashini davlat siyosati nomidan tiqishtirmoqchi bo'ladi. 

Hazratning kuyunchaklik bilan aytgan fikrlari hali ham quloqlarim ostida jaranglab turadi. Darhaqiqat, o'sha payt vaziyat og'ir edi. O'ttiz million aholisi bor, shuning to'qson besh foizi musulmonlarni tashkil qilgan mamlakatda bitta teleradiodastur, bitta jurnal va bitta gazeta nashr etishga ruxsat berilgan edi. Hazrat mana shunday sharoitda o'zining ozgina vakolatidan foydalanib,  shu mittigina imkoniyatdan samarali foydalanish haqida bosh qotirardi.   

Shu o'rinda bir gap. U kezlari yomg'irdan keyin potrab chiqqan qo'ziqoringa o'xshash hozirgi internet “daho”lari pana-pastqamlarda pisib yurishardi, ayrimlarining esa orqa etagi elkasiga ignabog'ich bilan qistirib qo'yilgan payt edi. Hozirda og'zidan ko'pik sachratib, odamlarga din ahkomlaridan saboq berishga kirishgan bu kimsalar vaziyatga qarab,  to'nini, zamonaviy tilda aytganda “ton”ini o'zgartirib turadi. Bir paytlari prezidentimiz ta'kidlaganlaridek tik turgan simyog'ochni ham qamash mumkin bo'lgan chog'lari shu vallomatlar “och qornim, tinch qulog'im” shioriga amal qilib sudralib yurishni ma'qul bilardilar. Bugun esa tillari bir quloch. 

Karantin sabab,  ta'tilimni Urgutda o'tkazdim. Ozgina dehqonchilik qilib,  tog' bag'ridagi bog'imda chayla yasab, bir necha oy yashadim. Shu orada anchagina kitoblarni mutolaa qildim. Bir kuni Isroil akam kelib qoldi. Muk tushib o'qiyotganimni ko'rib: “Uyda ancha-muncha jurnal, gazetalar bor, keltirib beraman? – deb qoldi. Ertasi kuni  bir dasta qilib tashlab ketdi. "Hidoyat""Islom nuri". Ba'zilari titilgan, varaqlari yirtilgan. 

– Aka, bular nevaralarning qo'liga tushganmi-a, – so'radim. 

– Qayda, obuna bo'lganman. Bunisi qo'yib, bunisi o'qiydi. Ba'zida hamsoyalar ham obketadi. Savob bo'ladi deb qo'yaman, – dedi. Muftiy hazratlarining aytgan gaplari haq ekan, degan o'y kechib o'tdi xayolimdan. Haqiqatdan ham o'quvchilar sonining o'sishi gazeta tirajining oshishiga sabab bo'lgandi. Tiraji oshgan gazeta-jurnal xalqimiz orasida keng tarqaldi. O'qimishli odamlar soni ortdi.  Harnechuk, xalqimiz har xil oldi-qochdi nashrlardan ko'ra, din va diniy mavzularda ishonchli manbaadan  bir nima o'qiganlari ma'qul, ana shunda chalg'imaydilar.  Hazrat, sizdan Alloh rozi bo'lsin! 

***

Ustoz, Karimulloh domla  aytib bergan bir voqeani eslayman: “Buxorodagi "Mir Arab" madrasasida tahsil olardik. Bir kuni muftiy Ziyovuddinxon hazrat madrasamizga tashrif buyurib, o'qish va o'zlashtirish jarayonlari; talabalarning yashash sharoitlari bilan tanishdilar. So'ngra, barcha talabalarni to'plab, har birimizga sovet pulida o'n sumdan hadya qildilar. Talabalarning o'sha paytdagi quvonch va hayajonlari hali-hali yodimda. Aslida gap pulda emas, e'tiborda. O'qishni tugatdik, ishlarga kirdik, oila  qurib, farzandlarimiz dunyoga keldi. Ammo o'sha voqeani har doim eslab haqlariga duo qilaman. Illo, Alloh taolo roziligi uchun qilingan har bir yaxshilik e'tirofga loyiq!” 

Muftiy hazratning yonlarida ko'p vaqt bo'lganim uchun Ziyovuddinxon hazratga xos bo'lgan fazilatlar u kishining ham  amal qiladigan muhim hayotiy shiorlari bo'lganiga ko'p bor guvoh bo'lganman. Hazrat,  hozirgi tilda aytilganda "xayriya jamg'arma"siga ega edi. Maoshlaridan, xayr-ehsonlardan keladigan pullarning ma'lum qismini yaxshilik ishlariga tarqatardi. Moddiy yordam, ehtiyojmand oila yoki zaruriyat yuzasidan so'ralgan ko'mak so'rab qilingan murojaatlarini  hech qachon javobsiz qoldirmas, bu ishlarga eng zurur yumush deb qarardi.  

Viloyatlarga  chiqqanlarida o'sha joydagi madrasa talabalari uchun atayin jamg'armasidan pul olib tarqatardi. Yordam  va ehson uchun  mo'minlik nuqtai nazaridan  kelib chiqqan holda Alloh  aytganidek, Rasululloh sollallohu alayhi  vasallam  tavsiya qilganlaridek harakat qilardi. Hazrat aksar holda qilayotgan ehson ishlarini maxfiy ravishda qilar, maqtov va namoyishkorlikdan yiroq edi.

O'z vaqtida ba'zi bir badkirdor kishilarning asossiz tuhmat  va  qabihliklari sabab o'sha davrning “qora ro'yxat”iga tushgan Fozil qori akaning bir gapi hech yodimdan chiqmaydi: “Dilmurod, Usmonxonni bizga xudo yubordi, – degan edi qori aka samimiy, – qarang qanchalik bag'ri keng, mard, asli  otalari  Temirxon eshon bobo ham boshqacha odam  bo'lganlar!..”

Hazrat Fozil qori akani qattiq hurmat qilar, u kishiga bo'lgan nohaqliklardan iztirob chekib yurardi. Rasmiy tadbirlar, davriy nashrlar, teleradioda  chiqishi ta'qiqlab qo'yilgan Fozil qori akani ustozim, qadrdonim, akam  deb e'zozlar edilar. Shu gaplarni ochiq-oshkor aytishdan sira cho'chimaganlar. 

Bir kuni muftiy hazrat meni huzuriga chaqirib, Fozil qori akaning qayerdaligini surishtirib topishimni, idoraga taklif qilishimni buyurdilar. Telefon orqali bog'lanib, hazratning taklifini etkazdim mabodo zarur bo'lsa mashina jo'natishimiz mumkinligini aytdim. Fozil qori aka asr namozidan keyin kelishlarini bildirdilar. Hazrat u kishi kelganini eshitib, kutib olish uchun  hovliga chiqib, ko'zlarida  yosh, mehr bilan quchoq ochib ko'rishib,  xonalariga taklif etdi. Ancha vaqt suhbatlashib o'tirishdi. Fozil qori aka xursand, kayfiyati a'lo darajada edi. Muftiy hazratni olqadilar. Samimiy, chin dildan so'zlayotgan qori akani kuzata turib, ko'pning hidoyatga kirishiga sabab bo'lgan, dinimizga anchagina foydali amallarni qilgan shunday ulug' zotni mahzun ko'nglini ko'targan hazratdan Alloh rozi bo'lsin degan kechinmalar kechib o'tdi ko'nglimdan. Chunki o'sha kezlari kimdir yuqoridagi rahbarlardan qaysidir  biriga yoqmasa chaquv, tuhmat uyushtirib, uni yanada tepadagi rahbar orqali obrusizlantirib, qamattirib yo ishdan haydatib,  nomini "qora ro'yxat"ga tirkab qo'yardi. Odatiy, oddiy hol edi bu. Shu bilan  u odamning OAV da chiqishi yoki tadbirlarda qatnashishi  mutlaqo barham topardi. Shu  ishga mas'ul bo'lgan barchalar  topshiriqni a'lo darajada bajarardi. Kimdir u insonning faoliyatini tiklamoqchi  (qiyin masala edi) bo'lsa, o'ziga nisbatan shubha va gumon ortirardi. Nazorat ostiga olinardi. Shuni bilib hech kim bu ishga bosh qo'shmas, aksincha bunday kishilardan o'zini olib qochardi. Mana shu kabi kimsalarning olchoqliklari ham u kishining sog'ligiga salbiy ta'sir ko'rsatgani bor gap. 

Fozil  qori  akaga bo'lgan hurmatlari, dinimiz uchun qilgan xizmatlari vajhida muftiy hazratlari katta idoralarga kirib u kishining nomini qisman oqlashga muyassar bo'lgan edilar. Fozil qori buni bilardi,  Bu ishlar anchayin murakkab ekanini, harakatlar bo'lgani-yu, manfaat bermaganini ham. Shunga qori aka muftiy hazratdan juda minnatdor edilar.  Oxiratlari obod bo'lsin. 

(davomi bor)

Dilmurod Qo'shoqov

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Qur’oni karimni 82 yil qalbdida saqlagan olim

11.07.2025   69   3 min.
Qur’oni karimni 82 yil qalbdida saqlagan olim

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Xotira

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


Qur’oni Karim xodimi, ustoz Yahyo qori Turdiyev 1930 yil 21 dekabrda Sharqiy Turkistonning Qashqar viloyati Yangisor shahrida ziyoli oilada tavallud topgan. U 1943 yil Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi.

1962-1968 yillar davomida Mir Arab madrasasida tahsil oldi.

1978-1984 yillarda O‘rtachirchiq tumanidagi To‘ytepa jome’ masjidida imom-xatiblik qildi.

1988 yildan Toshkent (hozirgi Zangiota) tumanidagi Ko‘kterak masjidiga imomlik qildi.

1995-2011 yillar shu tumandagi «Hasanboy ota» jome’ masjidida imom xatib, keyinchalik shu masjidda imom noibi bo‘lib el xizmatida faoliyat yuritdi.

Qur’ondan ilk saboqlarni ota-onasidan oldi. 13 yoshida Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi. Shuningdek, ustozlari Abduhalil va Abdunodir domlalardan ham ta’lim olgan.

1954 yil Yahyo qorini olim bo‘lishini istagan otasi 1600 km uzoqlikda joylashgan Ro‘zihoji madrasasiga olib bordi. U yerda Hindistonda ta’lim olgan shayx Shohimardon ismli yetuk olimdan ilm oldi,

1960 yilda madrasani tamomlab, domla Shohimardonning yonida mudarris  bo‘lib ishladi. Biroq shu yilning o‘zida ustozining maslahati bilan sobiq Ittifoqqa yo‘l olib, Andijonda qo‘nim topdi.

1962 yilda Mir Arab madrasasiga o‘qishga kirdi.

1968 yil madrasani tugallagach, Toshkent viloyatidagi Bektemir qishlog‘iga ko‘chib keldi. Bu yerda o‘n yildan ortiq kombinatda ishladi. Shu orada Qashqarda ustozlik qilgan minglab qorilarni chiqargan Abdulaziz qori Mahmudov bilan yana ustoz-shogirdlik munosabatlarini yo‘lga qo‘ydi.

1976 yilda shayx Ziyovuddin ibn Eshon Boboxon bilan tanishdi. U kishining taklifi bilan 1977 yili O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy nazoratiga ishga kirdi. Shu tariqa imomlik faoliyati boshlandi.

Farzandim qori bo‘lsin degan ota-onalar uchun ustoz Yahyo qoridan tavsiya:

— Ilm ahliga havas qilgan, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalarga aytadigan birinchi tavsiyam luqmasini halol qilsin. Haromga yaqinlashmasin, halol narsani ham me’yorida iste’mol qilsin. Shuningdek, farzandini ham halol luqma bilan voyaga yetkazsin, tarbiyalasin. Domlalarimiz ko‘cha-kuyda taom iste’mol qilganimizni bilib qolsalar, qattiq ranjib, bizni koyib: «Sen kecha Qur’ondan bir betni yuz marotaba o‘qib yodlagan bo‘lsang, bugun ikki yuz marotaba o‘qisang ham yodlay olmaysan. Shubhali ovqat yemagin. Zehning zaiflashib qoladi», der edilar.

Shuningdek, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalar taqvoli, o‘qimishli bo‘lsin. Ota-onalar olimlarni hurmat qilsin, ularni yaxshi ko‘rib, olimlarga muxlis bo‘lsin. Farzandini yoshligidan boshlab odob-axloqli qilib tarbiyalasin. Bolam qori bo‘lsin degan niyatda bo‘lgan ota-ona o‘zaro bir-biri bilan janjallashmasin, uyda sokinlik hukm sursin. Farzand kelajakda yetuk olim bo‘lishi uchun juda ko‘p mashaqqat, sa’y-harakat talab etiladi. Avvalo, ota-onaning, so‘ngra talabi ilmning hamda ustozning birgalikdagi intilish va harakati bo‘lishi lozim. Shularning bari birikkandagina farzand olim, qori bo‘ladi. Ota-ona mas’uliyatsizlik qilsa yoki talaba ilm olishdan boshqa narsalarga chalg‘isa oqsash kuzatiladi, maqsadga erishilmaydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Har bir narsaga ham bir mone’lik bo‘ladiku, lekin ilmning mone’lari ko‘p bo‘ladi», degan mazmundagi hadislari ilm olishda sobitqadam, bardavom bo‘lishga undaydi.

Maqolalar