O`zbekiston musulmonlari idorasi

Nurul izoh: HAJ KITOBI (2-qism)

10.11.2020 3868 17 min.

Makkaga kirishda qilinadigan amallar

Hoji Makkaga kelgach, xushu' bilan, talbiya aytgan holda Masjidul Haramga kiradi.
Ka'bani ko'rgach, uch bor takbir va tahdil aytadi.

3-4. Avval takbir va tahlil aytgan holda, Hajarul Asvadga yuzlanib, namozdagi kabi qo'llarini qo'taradi va qo'llarini tushirib ikki qo'lini toshning ustiga qo'yib, ko'llari orasidan toshni o'padi, buning iloji bo'lmasa, toshga biror narsani tekkizib, uni o'padi, buning ham iloji bo'lmasa, ikki qo'l kaftlarini ko'tarib u tomonga qaratib, takbir, tahlil, hamd va salavot aytadi, so'ng kaftlarini o'padi.

So'ngra agar hoji makkalik bo'lmasa, Hatim (Ka'ba yonidagi yarim doira shakldagi devor) orqasidan Ka'ba atrofida o'ng elkasini ochgan holda, ridoni o'ng qo'ltig'idan o'tkazib, uchini chap elkasiga tashlab, etti marta qudum tavofini qiladi.
Ushbu etti davralik tavofning ilk uchtasida hoji elkalarini harakat qildirgan holda tez-tez yuradi (raml).
Qolgan to'rt tavofda esa viqor bilan sekin-asta yuradi.
Har gal Hajarul Asvad yonidan o'tayotganida 3-4-bandda bayon etilgan amallarni qiladi. Har tavofda ruknul Yamaniyni imkoni bo'lsa, ikki qo'l kafti bilan siypaydi. Imkon topolmasa, qoldiradi.
Tavofni 3-4-bandda bayon etilgan amallarni qilish bilan tamomlaydi.
Tavofni tamomlagach, hazrat Ibrohim, alayhissalom, maqomida, buning iloji bo'lmasa, masjidning xohlagan joyida ikki rakat namoz o'qiydi, so'ng Baytullohning Hajarul Asvad va eshik oralig'iga borib, ikki qo'lini qo'yib o'ng yuzini bosadi va zamzam suvidan ichadi.
So'ng Safo va Marva oralig'ida sa'y qilishni istasa 3-4-bandda aytilgan amallarni qayta bajaradi va Safoga ko'tariladi. Uning ustida Baytullohga qarab uch bor takbir va tahlil, Payg'ambarimizga salavot aytadi va qo'llarini ko'tarib istagancha duo qiladi. So'ng Marva tomon yuradi. Yo'ldagi ikki yashil chirog'i oralig'ida tez yuradi. Marvaga chiqib, Safoda qilgan amallarini takrorlaydi.
Shu tariqa etti marta yuradi, Safodan boshlab Marvada bitiradi.
So'ngra esa ehrom kiygan holda Makkada qoladi va xohlaganicha Ka'bani raml qilmay nafl tavof qiladi. Keyin Zulhijjaning 8 sakkizinchi kuni tongda Makkadan Minoga yo'l oladi va Arafa kuni bomdod namozini o'qiguncha Minoda turadi.
Zulhijjaning to'qqizinchi kuni Minoda bomdod namozini o'qigach, Arafotga chiqadi va Rahmat tog'iga yaqin joyda zavol (peshin) vaqtidan hayit kuni tong otgunicha bo'lgan vaqt ichida bir lahza bo'lsa ham vuquf qiladi. Quyosh zavolidan so'ng imom juma namozining xutbasi kabi ikkita xutba o'qiydi. Hutbadan so'ng bir azon, ikki takbir bilan peshin va asr namozlarini bir vaqtda o'qiydi. Peshinning ikki rakat sunnati o'qilmaydi. Quyosh botgach, barcha hojilar Muzdalifaga borishadi va shom va xufton namozlarini bir azon va takbir bilan o'qiydilar va o'sha erda tunni o'tkazadilar.
Zulhijjaning o'ninchi kuni (Qurbon hayiti kuni) bomdod namozini erta vaqtda o'qigach, Muzdalifada bir lahza bo'lsa ham vuquf qilib, takbir, tahlil va Payg'ambarimizga salavot aytadi va duo qiladi. Tong juda yorishgach, Minoga yo'l oladi va jamratul aqabaga etti dona toshchalarni bosh va ko'rsatkich barmoqlari bilan tutib, takbir aytgan holda bir-bir otadi. Birinchi toshchani otishi bilan talbiya aytishni to'xtatadi. Bundan so'ng, mufrid xohlasa, qurbonlik so'yadi va sochlarini qisqartiradi yoki to'liq oladi. Sochlarni to'liq oldirish afzaddir. Yuqorida sanab o'tilgan amallarni bajargach, ayoli bilan jinsiy aloqadan tashqari, ehromda taqiqlangan barcha harakatlar halol bo'ladi.
So'ng hoji shu kuni yoki ertasiga yoxud uchinchi kuni Makkaga borib, Baytullohni etti marta tavofi ziyorat qiladi. Ammo Safo va Marva o'rtasida sa'y qilmaydi. Ziyorat tavofini Kurbon hayitining uchinchi kunidan keyinga qoldirish tahriman makruhdir. Ziyorat tavofining tamomi yoki aksariyat qismi bajarilgach, sochini qisqartgan yo oldirgan bo'lsa, ayoliga yaqinlashish ham mumkin bo'ladi.
Ziyorat tavofidan so'ng Minoga qaytadi va tunni o'sha joyda o'tkazadi.
Zulhijjaning o'n birinchi kuni zavol (peshin) vaqtidan so'ng, dastlab Heyf masjidi yonidaga tosh otish joyidan (jamratus-sug'ro) boshlab navbati bilan o'rta (jamratul-vusto) va (jamratul-aqoba)ga etgi donadan mayda tosh otadi. Har bir topshi «Bismillahi, Allohu akbar» deb otadi. Birinchi va o'rtadagi tosh otish joylarida tosh otib bo'lgach, takbir, tahlil va salovot aytib bir soat miqdoricha turadi, tosh otib bo'lgach, duo qiladi.
Zulhijjaning 12-kuni ham 11-kun amallarini aynan takrorlaydi. Shunday qilib, haj ibodati yakunlanadi.
Ertasiga Makkaga kelishda, Muhassab degan joyda qisqa muddatga bo'lsa ham, qo'nib o'tadi. Makkaga borgach, etti bor Vado tavofi qiladi. Ushbu tavof makkalik bo'lmaganlar uchun vojibdir.
So'ngra Zamzam bulog'iga kelib, qonib ichadi.
So'ngra Ka'ba ostonasiga kelib, eshigini o'padi.
So'ng eshik bilan Hajarul Asvad orasidagi "Multazam" deb nomlangan joyga kelib, ko'kragani va o'ng yuzini Ka'baga suradi, Ka'bapo'shni ushlagan holda duo qilib, yig'laydi. Nihoyat, Baytullohdan yuz o'girmagan holda, orti bilan yurib Harami Sharifdan chiqadi.
Ayollar ham xuddi erkaklardek haj qiladilar. Ammo ayollar boshlarini ochmasdan, faqatgana yuzlarini ochadilar, talbiyada ovozlarini chiqarmaydilar. Tavofda elkalarini qimirlatib, tez yurmaydilar va Safo va Marva orasida ham ohista yuradilar. Sochlarini oldirmaydilar, faqat biroz qisqartiradilar. Ehromda ham tikilgan kiyimlarni kiyishlari mumkin.
Ayollar tiqilinch bo'lganida Hajarul Asvadga yaqinlashmaydilar. Uzoqdan ishora bilan salomlaydilar. Ayol ehromga kirayottanida hayzli bo'lsa, namoz o'qishi emas, balki ehrom kiyishi uchun yuvinadi va so'ng ehrom kiyadi. Faqat bunday holatda ayollar hajning barcha amallarini bajarsa-da, Ka'bani tavof qilmaydilar.
Agar ayol Arafotda vuquf qilib va ziyorat tavofini bajargach, hayz qo'rsa, uning haj arkonlari tamomlangan hisoblanadi va uyiga qaytadi, vido tavofi qilolmagani uchun unga hech narsa lozim bo'lmaydi.

Umra

«Umra» so'zining lug'aviy ma'nosi ziyorat qilish demakdir. Shar'iy istilohda esa, Harami Sharifni belgilangan tartibda ziyorat qilish degan ma'noni anglatadi.

Umra sunnati muakkadadir.

Umraning vaqti va miyqotlari

Huddi hajda bo'lganidek, umraning ham ma'lum miyqoti mavjud. Umrani yil davomida bajarish mumkin. Arafa kuni, Qurbon hayitining birinchi kuni va tashriq (Zulhijjaning 11, 12, 13) kunlaridan tashqari, yilning boror kunlarida umra uchun ehromga kirish karohatsiz sahihdir. Bu sanab o'tilgan kunlarda umra uchun ehromga kirish tahriman makruhdir.

Hajning miyqotlari umraning ham miyqotlaridir. Faqat Makkada istiqomat qilayotganlar bundan mustasno, chunki ularning miyqoti Hilldir.

Rukni

Baytullohning atrofida etga marta yoki undan ko'proq tavof qilishdir.

Umraning sharti ehromdir.

Vojiblari

Safo bilan Marva orasida sa'y qilish, soch oldirish yoki qisqartirish.

Bajarish tartibi

Haj bo'limida bayon qilingan tarzda yuvinib, poklanib, ikki rakat namoz o'qigach, talbiya aytadi. So'ng: «Allohumma inniy uridul umrata fa yassirha liy va taqobbalha minniy» deb niyat qilish lozim. Ma'nosi: «Allohim, umra ibodatini ado etmoqchiman, meni bunga muvaffaq qilgin va bu ibodatni dargohingda qabul ayla».

Shunda umra uchun ehromga kirgan hisoblanadi. Ehromga kirgach, Baytullohni etti marta tavof qiladi Safo va Marva orasida sa'y qiladi. Shundan so'ng soch oldiradi yoki qisqartiradi. Shu bilan kishi umrani tamomlagan hisoblanadi.

Kichik haj hisoblangan umra faqat quyidagi xususlarda hajdan farq qiladi.

1) Haj farz amal bo'lsa, umra sunnati muakkadadir.

2) Umra uchun ma'lum vaqt belgilanmagan.

3) Umrada Arafotda vuquf qilinmaydi.

4) Umrada Muzdalifada turish yo'q.

5) Umrada shaytonga tosh otish yo'q.

6) Umrada ikki vaqt namozini jam' qilish yo'q.

7) Umrada qudum (tashrif) tavofi qilinmaydi.

8) Umrada vido tavofi ham yo'q.

Qiron haji

«Qiron» so'zi lug'atda ikki narsani birlashtirish degan ma'noni anglatadi. Shariat istilohida esa, haqiqatan yoki hukman bir ehrom bilan haj va umrani birgalikda ado qilish ma'nosini bildiradi.

Kishi ikki rakat ehrom uchun o'qigan (nafl) namozidan so'ng haj va umraga birdaniga niyat qilsa, uning haji qiron bo'ladi.

Hukmi

Qiron haji ifrod va tamatgu' hajlaridan ham fazilatliroqdir.

Qiron hajining shartlari

Qiron hajining ettita sharti bor:

Umra tavofining barchasini yoki aksar qismini ado qilmasdan avval haj ehromiga kirish.
Dastlab umra ehromiga kirgan (kishining) uni buzmasdan haj uchun ehromga kirishi.
Haj uchun Arafotda vuquf qilmasdan avval umra tavofining barchasini yoki aksariyatini qilgan bo'lishi.
Umra tavofining barchasini yoki aksariyatini haj mavsumida qilish.
Umra va hajni buzishdan saqlanish.
Qiron haji qiladigan kishining makkalik bo'lmasligi. Makkada istiqomat qilayotgan kishiga qiron haji qilmoqchi bo'lsa, haj mavsumidan avval boshqa joyga ketishi va o'sha erdan hajga kelishi lozim.
Hajning vaqtini o'tkazib yubormaslik.

Ado qilish shakli

Qiron haj qiladigan kishi Makkaga kirgach, hajni avval umra tavofidan boshlaydi. Avvalsh uch tavof elkalarini qimirlatgan holda, tez-tez yurib etti davra tavof qiladi. So'ng ikki rakat tavof nomozi o'qiydi. So'ngra Safo bilan Marva orasida etti marta sa'y qiladi. Sochlarini oldirmaydi va qisqartirmaydi. Shu bilan umra nihoyasiga etadi. Bundan so'ng ayni ehrom bilan haj ibodatini boshlaydi va qudum tavofini ado etib, Safo bilan Marva orasida sa'y qiladi. Hajning qolgan amallarini bayon qilib o'tilgan tarzda bajaradi.

Allohga shukur

Qiron haj qilayotgan kishi hayitning birinchi kuni jamratul aqaba (shaytonga tosh otish joyi)da tosh otgach, bir safarda ikki ibodatni (haj va umra)ni ado etshiga muvaffaq qilgani uchun Alloh taologa shukrona niyatida bitta qo'y yoki katta hayvonni bir o'zi yoxud etta kishi birgalashib so'yadi va go'shtidan eydi, undan faqirlarga sadaqa qilishi mustahabdir. Agar bunga ojiz bo'lsa, uch kun kurbon hayitdan avval va haj amallari tugagach, etga kun ro'za tutib beradi. Hammasi bo'lib 10 kun ro'za tutadi. Ro'zani orada ba'zi kunlarni o'tkazib tutish ham joizdir.

Tamattu' haji

«Tamattu'» so'zi lug'atda foydalanish ma'nosidadir. Shariat istilohida haj oylarida umra uchun ehromga kirish va uni ado etgach, haj uchun yana qayta ehromga kirish ma'nosini beradi.

Hukmi va sahih bo'lish shartlari

Savobi bo'yicha umradan ustun, faqat Qiron hajidan keyingi o'rindadir.

Umra tavofini to'liq (yoki ko'proq qismini) haj oylarida qilish.
Umra ehromiga haj ehromidan oldin kirish.
Umradan so'ng qilinadigan haj ibodatini buzmaslik.
Umrani ado qilgach vataniga borib kelmaslik.
Umra va hajni bir yilda ado qilish.
Makkalik va u erda yashovchilardan bo'lmaslik.
Agar haj oylaridan oldin umrani ado etib, Makkada qolgan bo'lsa, haj oylari kirgach, umrani qayta bajarishi lozim.

Tamattu' hajining qoidalari

Dastlab umra uchun miyqotda ehromga kiradi va ikki rakat namozdan keyin «Allohumma inni uridul 'umrata fayassirha liy va taqobbalha minni» (ma'nosi: Allohim men umra qilmoqchiman. Uni menga oson qil va qabul aylagin), deb niyat qiladi va talbiya aytadi.

Makkaga borganida umra uchun Ka'bani tavof qiladi, Safo va Marva o'rtasida sa'y qiladi, soch oldiradi yoki qisqartiradi. Shundan so'ng umra ehromidan chiqadi. Zulhijjaning sakkizinchi (tarviya) kuni Harami Sharifda haj uchun ehromga kiradi va haj amallarini aytib o'tilgan tartibda ado qiladi.

Allohga shukr

Hoji Kurbon hayiti kuni shaytongaa tosh otganidan so'ng, ikki ibodatni (haj va umra)ni bajarishga muvaffaq qilgani uchun Allohga shukr niyati bilan bitta qo'y yoki katta bir hayvon yoxud katta bir hayvonning ettidan bir qismini so'yadi. Undan o'zi eydi va faqirlarga tarqatadi.

Bunga qurbi etmasa, hayitdan oldin uch kun va haj amallaridan so'ng etti kun, jami o'n kun ro'za tutadi.

Makkaliklar, Makka va miyqot orasidagi hududda yashovchi kishilar Qiron, Tamattu' haj qilmaydilar.

KYeYINGI MAVZULAR:

Jinoyatlar

Qurbonlik so'yishni vojib qiladigan jinoyatlar

Fitr sadaqasi miqdoricha sadaqa berishni vojib qiladigan jinoyatlar

Zararning o'rnini qoplash qiymatini to'lashni lozim qiladigan jinoyatlar

Qurbonlik (hady)

Qurbonlikni so'yish vaqti

Qurbonlik so'yiladigan joy

Payg'ambarimizni, sollallohu alayhi va sallam, ziyorat qilish

Qurbonlik va nazr

Qurbonlikka oid hukmlar

Kutubxona

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

O‘zbekistonda Imom Moturidiyning 1155 yillik yubileyi keng nishonlanmoqda

18.04.2025 9916 9 min.

Allohga hamd, payg‘ambarlarning so‘nggisi Muhammad alayhissalom va zotning oila a’zolari hamda safdoshlariga salovatu salomlar bo‘lsin. Darhaqiqat, Imom Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Movarounnahr zaminida yashab ijod qilgan va shu yerda mangu qaror topgan musulmon olamining benazir allomalaridan biridir.

Uning ilmiy merosi va ta’limoti to bugunga qadar bardavom bo‘lib kelmoqda. Hatto bu ta’limot, Imom Ash’ariy ta’limoti bilan birga, bugungi kunda ahli sunna val-jamoa deb tanilgan musulmonlarning to‘qson foizini tashkil etadi. Moturidiylikka mansub musulmonlar esa ahli sunnaning qariyb teng yarmidan iborat.

Movarounnahr diyori islom olamining yetuk allomalari voyaga yetadigan muborak zamin bo‘lgan. Xususan, Buxoro va Samarqand kabi mo‘tabar shaharlari o‘z davrida jahon ziynati, odamlarni o‘ziga ohanrabodek tortgan ilm-fan va olimlarning qarorgohi bo‘lib, ilmga tashna inson borki dunyoning turli burchaklaridan bu o‘lkaga uning olimlari ichra murodini hosil qilish uchun safar qilar edi. Kim naql ilmi – ya’ni hadis va rivoyatlarni istasa, Imom Buxoriy va Imom Termiziy singari muhaddislar bor. Kim aql va mantiqiy ilmlarga talabgor bo‘lsa, u Moturidiy, Nasafiy, Sobuniy, Sig‘noqiy va Peshog‘ariy kabi mutafakkirlarni topardi. Tilshunoslik, tafsir va adabiyotshunoslik ilmlarini izlaganlar Zamaxshariy va uning maktabidan, falsafa va hikmat ilmi talabidagilar esa Forobiy, Ibn Sino va boshqa zotlardan bahra olishar edi.Har bir talabgor bu diyorda o‘z istagini topgani uchun ham Samarqand “Ilm Ka’basi” – nomini olgan. Insonlarning qalblari Allohning Baytini tavof qilsa, ularning aqllari Samarqand atrofida parvonadek charx urar edi.

Shu bois o‘zbek xalqi o‘zining ulug‘ olimlari bilan faxrlanadi va ularni islom ilmlari sohasining barcha yo‘nalishlarida ko‘rsatgan buyuk xizmatlari uchun e’zozlaydi. O‘zbekiston hukumati o‘zbek xalqining orzu-istaklarini ro‘yobga chiqarishga vazifador bo‘lgan. Buni biz Yangi O‘zbekiston Prezidentining bu ulug‘ yurtdan chiqqan yetuk olimlarga ko‘rsatgan e’tibor va e’tirofida yaqqol ko‘rib turibmiz.

O‘zbekiston rahbariyati xalqqa uning milliy o‘zligi va islom sivilizatsiyasini qaytarishni maqsad qildi. Davlat rahbari “Yangi O‘zbekiston” va “Jaholatga qarshi ma’rifat” shiorlarini ilgari surdi. Hech qaysi millat o‘zining teran ildizlari va asoslarisiz zamonaviylik va sivilizatsiya pog‘onalarida yuksalib, taraqqiy etolmaydi. Shuning uchun ham bu yurt olimlari ulkan hissa qo‘shgan islom ilmlarini qaytarish – taraqqiyot uchun zarurat va yuksalishning asosiy shartlaridan biri hisoblanadi.

Prezident o‘z rahbarligi davrida amalga oshirgan dastlabki ishlaridan biri – ilmiy-tadqiqot markazlarini tashkil etish bo‘ldi. Bular orasida Imom Buxoriy, Imom Moturidiy va Imom Termiziy nomlari bilan atalgan markazlar alohida o‘rin tutadi. Shuningdek, poytaxt Toshkent shahrida, mazkur yurtning islom madaniyati va insoniyat tafakkuriga qo‘shgan hissasini namoyon etuvchi O‘zbekiston islom sivilizatsiyasi markazi tashkil etildi.

Ushbu yo‘nalishda yana bir muhim qadam – islom olami ulamolari bilan fikr almashish bo‘ldi. Bu maqsadda o‘nlab ilmiy anjumanlar tashkil etildi. Ular islomiy ilmlarning aqliy va naqliy yo‘nalishlarini chuqur o‘rganish, ularning mazkur yurt taraqqiyotiga qanday hissa qo‘sha olishi va mamlakatni yanada yuksaltirishdagi o‘rnini belgilashga qaratilgan edi. Bu orqali O‘zbekiston nafaqat islom olamida, balki butun dunyoda ilmiy-ma’naviy yetakchiga aylanishi ko‘zda tutilgan.

Qolaversa, ushbu yo‘nalishda tashkil etilgan eng muhim anjumanlardan biri – 2020 yilda Samarqand shahrida bo‘lib o‘tgan xalqaro ilmiy konferensiya bo‘ldi. Unda dunyoning turli mamlakatlaridan yuzdan ortiq islom ulamolari ishtirok etdi. Anjumanda al-Azhar shayxi, doktor Ahmad Tayyib ham qatnashdi. Mazkur anjumanning muhim tavsiyalaridan biri – Imom Moturidiy nomidagi ilmiy markazni tashkil etish bo‘ldi. Bu markaz moturidiylik ulamolari merosini tadqiq etish, ularni keng jamoatchilikka tanitish va ilmiy meroslaridan foydalanish maqsadida ilm nurini sochuvchi maskan sifatida faoliyat yuritishi nazarda tutildi.

Markaz tomonidan o‘zbek va arab tillarida o‘nlab kitoblar nashr etildi. Ularning eng muhimlari – “Ta’vilot al-Qur’on”, Imom Moturidiyning “Kitob at-Tavhid” va “Risolatun fi at-tavhid” asarlarining arab tilidagi ilmiy matni va o‘zbek tilidagi tarjimalari bo‘ldi.

Shuningdek, Markaz tomonidan ilmiy maqolalarni o‘z ichiga olgan va islomshunoslik hamda moturidiylik ta’limotlariga bag‘ishlangan olim va mutaxassislar tadqiqotlarini chop etuvchi ilmiy-tahliliy choraklik “Moturidiylik” jurnali ta’sis etildi. Markaz xalqaro miqyosda ko‘plab anjuman va ilmiy uchrashuvlar o‘tkazdi. Uning qoshida islom olamining turli mintaqalaridan yetuk olimlar va mutaxassislardan iborat xalqaro ilmiy kengash faoliyat olib bormoqda.

Sanab o‘tilgan muhim bosqichlardan keyin, joriy yilda Imom Abu Mansur Moturidiy tavalludining yubileyi nishonlanmoqda. Shu munosabat bilan uning ilmiy va aqidaviy merosini qayta yodga olish hamda qadrlash davlat va jamiyat hayotida muhim o‘rin tutmoqda.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan yuksak ehtirom bilan qabul qilingan qarorga muvofiq, Imom Abu Mansur Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga davlat darajasida e’tibor qaratilmoqda. Ushbu qarorga asosan turli davlat idoralari va tashkilotlari hamkorligida bir qator tadbirlar o‘tkazilishi belgilangan. Eng muhim voqealardan biri – 2025 yili Samarqand shahrida o‘tkazilishi rejalashtirilgan xalqaro konferensiya bo‘lib, unga islom olamining yetakchi ulamolari hamda islomshunoslik sohasida faoliyat yurituvchi mashhur sharqshunos olimlar ishtirok etishidir. Mazkur anjuman Imom Moturidiyning islom olamidagi yuksak maqomini munosib tarzda yoritishni ko‘zlab, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida o‘tkaziladi.

Shuningdek, tadbirlar doirasida quyidagi yo‘nalishlarda bir qator tanlovlar va madaniy-ma’rifiy tadbirlar o‘tkazilishi rejalashtirilgan:

– xorijlik tadqiqotchilar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha ilmiy tanlov;

– O‘zbekistonning diniy ta’lim muassasalari barcha bosqich talabalari o‘rtasida Imom Moturidiy ta’limotiga bag‘ishlangan tanlov;

– imom-xatiblar va islom ta’lim muassasalari talabalari o‘rtasida moturidiylik ta’limoti va manbalari yuzasidan musobaqalar.

Shu qatorda, O‘zbekiston bo‘ylab tanlov g‘oliblari ishtirokida madaniy-ma’rifiy uchrashuvlar, o‘quv-seminarlar va targ‘ibot tadbirlari tashkil etiladi.

Bundan tashqari, Imom Moturidiyning “Ta’vilot al-Qur’on” va “Kitob at-Tavhid” asarlari hamda moturidiylik ta’limotini tanishtiruvchi boshqa muhim asarlarning o‘zbek va boshqa tillardagi ilmiy-akademik tarjimalari nashr etilishi rejalashtirilgan.

Sanab o‘tilganlardan tashqari, yubiley sanasini muhrlovchi esdalik buyumlari, Imom Moturidiy va moturidiylik ulamolarining hayoti va ilmiy merosi bilan bog‘liq noyob manbalarni tizimli o‘rganish, ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish va tahlil qilish, yuksak sifatli media mahsulotlar, hujjatli filmlar va audiovizual materiallar tayyorlash, ularni mahalliy va xalqaro ommaviy axborot vositalarida, internet va ijtimoiy tarmoqlarda keng targ‘ib qilish bo‘yicha zarur choralar ko‘rilishi belgilandi.

Eng quvonarlisi, Prezident qarorining Imom Abu Mansur Moturidiy maqbarasi joylashgan Samarqanddagi Chokardiza ziyoratgohi qayta ta’mirlanib, obodonlashtirilishi, bu joy yaxlit kompozitsiyaga ega yodgorlik majmuasiga aylantirilishi xususidagi bandi bo‘lib, barchamiz uzoq kutgan bu yangilik qalbimizga betakror farah baxsh etdi...

Bu yurtda yangi bir ruhiyat ufurib turibdi. Bu ruhiyat hozirgi zamonni o‘tmish bilan bog‘laydi, kelajakni bunyod etishga safarbar etadi. Bu – ilm va ma’rifat qudrati, fikr va aql quvvati, taraqqiyot va tamaddun kuchi, birlik va bag‘rikenglik kuchi, qalb va axloq kuchi, ta’sir va bunyodkorlik kuchidir. Bu yangi ruh – milliy ildizlarga suyangan holda taraqqiyotga yo‘l ochuvchi, chuqur va teran bir tafakkurning ifodasidir. Chunki, har qanday tamaddunning poyasi madaniyatdir.

Millat o‘z tamaddunini qadrlamas ekan, yuksalmaydi. O‘z tafakkurini, qadriyatlarini boy manba sifatida dunyoga taklif eta olmas ekan, u har tarafdan o‘zlashtirishga muhtoj bo‘lib qoladi. Ammo bizda dunyoni boyitishga qodir fikr, madaniyat va kuch mavjud.

Ajdodlar qoldirgan ilm va madaniyat omonati yosh avlod qalbiga ilg‘or tarzda singdirilishi va o‘z tarixidan faxrlanish ruhida tarbiyalanishi zarur. Prezident qarori va uning ila amalga oshiriladigan ishlar aynan shu maqsadga xizmat qiladi.

Alloh har bir bunyodkor qo‘lni, har bir oqilona qarorni va har bir avlodni ulug‘ ajdodlar bilan bog‘layotgan so‘zni xayrli qilsin – shoyadki, ular o‘z buyuk o‘tmishlarini qayta tiklab, insoniyat karvonini yana ma’rifat, mo‘tadillik, bag‘rikenglik sari boshlab bora olgaylar!

Doktor Ahmad Sa’d Damanhuriy,
moturidiyshunos olim.

O‘zA